ไขปริศนาต้นตระกูลสุนทรภู่ การเดินทางตามรอยพราหมณ์รามราชจากเพชรบุรีสู่ทมิฬนาฑู

ในบริเวณอดีต วังหลัง ที่บางกอกน้อย ริมแม่น้ำเจ้าพระยา คือจุดกำเนิดของ สุนทรภู่ มหากวีเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ท่านเกิดเมื่อวันจันทร์ที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2329 มารดาของท่านเป็นข้าราชบริพารในวังหลัง สุนทรภู่ได้รับการศึกษาจากวัดในละแวกใกล้เคียง โดยเฉพาะวัดศรีสุดาราม ชีวิตราชการของท่านเริ่มต้นในวังหลัง ก่อนจะย้ายมาเป็นมหาดเล็กของพระองค์เจ้าปฐมวงศ์

การเดินทางครั้งแรกของสุนทรภู่คือการไปเยี่ยมบิดาที่บวชอยู่ที่อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ซึ่งเป็นแรงบันดาลใจให้เกิดผลงานสำคัญอย่าง นิราศเมืองแกลง และตามมาด้วย นิราศพระบาท รวมถึงวรรณกรรมเรื่อง โคบุตร และ ลักษณะวงศ์ ชีวิตรักของท่านเริ่มต้นกับหญิงชื่อจันทร์ มีบุตรชื่อพัด ก่อนจะมีภรรยาชื่อม่วงและบุตรชื่อน้อยและนิล และภรรยาชื่อนิ่มมีบุตรชื่อตา

ในช่วงต้นรัชกาลที่ 2 สุนทรภู่อายุราว 30 ปี ได้กลับเข้ารับราชการในกรมอาลักษณ์ และได้รับบรรดาศักดิ์เป็น ขุนสุนทรโวหาร ท่านเป็นที่โปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) อย่างมาก และได้สร้างสรรค์ผลงานชิ้นเอกมากมาย อาทิ สิงหไกรภพ, ขุนช้างขุนแผน ตอนกำเนิดพลายงาม, และมหากาพย์อันยิ่งใหญ่ พระอภัยมณี

หลังสิ้นรัชกาลที่ 2 ในปี พ.ศ. 2367 สุนทรภู่อายุ 38 ปี ได้ออกบวชที่วัดราชบูรณะและจำพรรษาในวัดต่างๆ นานถึง 18 ปี เชื่อกันว่าท่านบวชเพื่อหลีกหนีราชภัย แต่ในช่วงสมณเพศนี้เองที่ท่านได้สร้างสรรค์ผลงานชิ้นเยี่ยมมากมาย โดยเฉพาะ นิราศภูเขาทอง ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นยอดของนิราศ เพราะสำนวนคมคายและแฝงปรัชญา เมื่อสึกแล้ว สุนทรภู่ได้ไปอยู่กับเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ และเมื่อรัชกาลที่ 4 ขึ้นครองราชย์ ท่านก็ได้รับการแต่งตั้งเป็น พระสุนทรโวหาร อีกครั้ง รับราชการในกรมอาลักษณ์ของวังหน้า ท่านถึงแก่กรรมในปี พ.ศ. 2398 รวมอายุ 69 ปี ผลงานของท่านรวม 24 เรื่อง ในปี พ.ศ. 2529 สุนทรภู่ได้รับการยกย่องจากยูเนสโกให้เป็น บุคคลสำคัญของโลก

จากเดิมที่เชื่อกันว่าสุนทรภู่มีเชื้อสายคนระยอง แต่ภายหลังจากการค้นพบ นิราศเมืองเพชร ฉบับสมุดข่อยโดยอาจารย์ล้อม เพ็งแก้ว ในปี พ.ศ. 2529 ได้เผยความจริงว่าบรรพบุรุษของท่านทั้งสายบิดาและมารดาเป็น สกุลพราหมณ์เมืองเพชรบุรี ที่เรียกว่า พราหมณ์รามราช ซึ่งมีถิ่นฐานอยู่ในบริเวณวัดเพชรพลีและวัดสนามพราหมณ์ และมีหลักฐานเชื่อมโยงถึง บ้านสมอพลือ ซึ่งเป็นแหล่งรวมพราหมณ์ผู้มีบทบาทสำคัญในราชสำนักตั้งแต่สมัยอยุธยา

การสืบค้นต้นกำเนิดของพราหมณ์รามราชนำไปสู่การตั้งข้อสันนิษฐานว่า พราหมณ์กลุ่มนี้อาจมีต้นทางมาจาก เมืองราเมศวร ในรัฐทมิลนาฑู ทางตอนใต้ของอินเดีย ซึ่งเป็นศูนย์กลางศาสนาพราหมณ์ที่สำคัญและมีหลักฐานการเชื่อมโยงทางวัฒนธรรมกับประเทศไทยมาตั้งแต่อดีต ดังปรากฏในตำนานพราหมณ์นครศรีธรรมราช และการประดิษฐานศิวลึงค์คู่ในเทวสถานโบสถ์พราหมณ์ กรุงเทพฯ ซึ่งคล้ายกับที่วัดรามนาถสวามี

สุนทรภู่ในฐานะกวีที่เกิดในตระกูลพราหมณ์ผู้ดี และผ่านประสบการณ์ชีวิตที่หลากหลาย ทำให้บทกวีของท่านเปี่ยมไปด้วยชีวิตชีวา สะท้อนสังคมและเศรษฐกิจในยุคต้นรัตนโกสินทร์ และยังคงเป็นบทเรียนที่ปรับใช้ได้ในปัจจุบัน สุนทรภู่จึงเป็นมหากวีผู้สร้างสรรค์ผลงานอันล้ำค่าที่ยังคงอยู่ในใจคนไทยตราบจนทุกวันนี้