"พระพุทธธรรมมิศราชโลกธาตุดิลก" ประธานในพระอุโบสถวัดอรุณฯ กรุงเทพมหานคร

ณ พระอุโบสถวัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร — หนึ่งในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่งดงามและทรงคุณค่าทางศิลปกรรมและประวัติศาสตร์ของชาติไทย — มีพระพุทธรูปสำคัญประดิษฐานอยู่เป็นพระประธานแห่งพระอุโบสถ พระพุทธรูปองค์นั้นคือ “พระพุทธธรรมิศราชโลกธาตุดิลก” พระพุทธรูปปางมารวิชัยในศิลปะรัตนโกสินทร์ ที่เปี่ยมด้วยความงามแห่งฝีมือช่างและความหมายทางจิตวิญญาณอันลึกซึ้ง

พระพุทธธรรมิศราชโลกธาตุดิลก เป็นพระพุทธรูปที่เล่าขานกันว่า พระพักตร์ขององค์พระได้รับการปั้นโดยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) ซึ่งทรงมีพระปรีชาสามารถทางด้านศิลปกรรม โดยเฉพาะการปั้นและการออกแบบงานพุทธศิลป์ ขณะที่ พระวรกายขององค์พระได้รับการปั้นโดยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) แสดงถึงการสืบสานงานศิลป์แห่งราชสำนักอย่างงดงามและทรงพลัง พระพุทธรูปองค์นี้จึงมิได้เป็นเพียงวัตถุทางศาสนา แต่ยังเป็นผลงานร่วมกันของสองพระมหากษัตริย์ผู้ทรงคุณูปการยิ่งต่อศิลปวัฒนธรรมไทย

ลักษณะของพระพุทธธรรมิศราชโลกธาตุดิลกนั้นเป็น พระพุทธรูปปางมารวิชัย แสดงถึงช่วงเวลาที่พระพุทธเจ้าทรงเอาชนะพญามารก่อนตรัสรู้ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แห่งชัยชนะของธรรมเหนืออุปสรรคทั้งปวง พระพักตร์ขององค์พระมีความอ่อนโยน สงบ สะท้อนถึงพระเมตตา ขณะที่พระวรกายได้สัดส่วนอันงดงามตามแบบศิลปะรัตนโกสินทร์ตอนต้น

สิ่งที่ทำให้พระพุทธธรรมิศราชโลกธาตุดิลกมีความพิเศษเหนือพระพุทธรูปทั่วไปคือ — ภายในฐานพระพุทธอาสน์นั้น เป็นที่ประดิษฐานพระบรมอัฐิของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ถือเป็นเกียรติยศสูงสุดและเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวไทยให้ความเคารพสักการะเป็นอย่างยิ่ง

ด้วยเหตุนี้ พระพุทธธรรมิศราชโลกธาตุดิลกจึงมิใช่เพียงพระประธานในพระอุโบสถ หากแต่เป็น ศูนย์รวมแห่งศรัทธา ศิลปะ และพระบารมีของกษัตริย์ผู้ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา องค์พระเปรียบเสมือนพยานแห่งยุคสมัย ที่บอกเล่าความรุ่งเรืองของศิลปกรรมไทยและความผูกพันอันแน่นแฟ้นระหว่างสถาบันพระมหากษัตริย์กับพระพุทธศาสนา

เมื่อแสงอาทิตย์ยามเช้าสาดส่องลงบนองค์พระในพระอุโบสถวัดอรุณ แสงทองที่สะท้อนออกจากองค์พระพุทธธรรมิศราชโลกธาตุดิลกดูราวกับประกายแห่งธรรมที่กำลังส่องใจผู้กราบไหว้ให้เกิดความสงบและศรัทธาในหนทางแห่งความดีงาม นี่คือพระประธานที่ไม่เพียงงดงามด้วยศิลปะ แต่ยังเปี่ยมไปด้วยเรื่องราวและความหมายแห่ง "แสงธรรม" ที่ส่องโลกตราบจนทุกวันนี้.