กรุงเทพฯ 1901 ย้อนรอย 120 ปี! ภาพถ่ายเก่าเล่าเรื่องถนน วิถีชีวิต และความเปลี่ยนแปลง

เมื่อพูดถึงภาพถ่ายประวัติศาสตร์ของกรุงเทพมหานคร หนึ่งในช่วงเวลาที่น่าสนใจที่สุดคงหนีไม่พ้นช่วงปี พ.ศ. 2444 (ค.ศ. 1901) ซึ่งเป็นยุคแห่งการปฏิรูปและก้าวเข้าสู่ความทันสมัยอย่างแท้จริงในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ภาพถ่ายจากยุคนี้จึงเป็นเสมือน "หน้าต่าง" ที่เปิดให้เราเห็นถึงชีวิต วิถี และหน้าตาของเมืองหลวงเมื่อกว่าศตวรรษที่แล้ว ก่อนที่ความเจริญทางวัตถุจะเข้ามาเปลี่ยนแปลงทุกสิ่งอย่างรวดเร็ว 

ปี 1901 ไม่ได้เป็นเพียงตัวเลข แต่เป็นปีที่กรุงเทพฯ มีพัฒนาการที่สำคัญหลายด้าน:

1. การคมนาคมที่พลิกโฉม:

   • รถไฟสายแรก: ปีเดียวกันนี้เองที่มีการเปิดเส้นทางรถไฟสายแรกจากกรุงเทพฯ ไปยังโคราช (นครราชสีมา) ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการคมนาคมทางบกสมัยใหม่ที่เชื่อมเมืองหลวงกับหัวเมืองใหญ่

   • ถนนและรางรถราง: แม้จะมีถนนสายสำคัญอย่าง ถนนเจริญกรุง มาตั้งแต่ยุคก่อนหน้า แต่ภาพถ่ายในยุคนี้มักแสดงให้เห็นถึงการสัญจรที่ผสมผสานระหว่าง รถม้า รถลาก (ริกชอว์) และที่สำคัญคือ รถรางไฟฟ้า ที่เริ่มเข้ามาแทนที่รถรางม้าในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 แสดงให้เห็นถึงเทคโนโลยีไฟฟ้าที่เริ่มแพร่หลาย

   • คลองยังคงเป็นหัวใจ: แม้จะมีถนน แต่คลองต่างๆ ก็ยังคงมีบทบาทสำคัญในการขนส่งและวิถีชีวิตริมน้ำ อาคารบ้านเรือนหลายแห่งยังคงสร้างติดกับคลอง

2. แสงสว่างและความเจริญ:

   • ในปี 1901 เป็นช่วงที่ โรงไฟฟ้าแห่งแรก ของสยามได้เริ่มผลิตกระแสไฟฟ้าอย่างเต็มรูปแบบ และ ไฟฟ้า ก็เริ่มถูกนำมาใช้ส่องสว่างตามท้องถนนและสถานที่สำคัญต่างๆ เป็นครั้งแรก ภาพถ่ายในยุคนี้จึงจับภาพช่วงเวลาที่เมืองกำลังสว่างไสวด้วยพลังงานใหม่นี้

3. สถาปัตยกรรมตะวันตกที่รุ่งเรือง:

   • สถาปัตยกรรมของอาคารบ้านเรือนและอาคารราชการในช่วงเวลานั้นสะท้อนให้เห็นถึงอิทธิพลของตะวันตกอย่างชัดเจน ไม่ว่าจะเป็น อาคารแบบนีโอคลาสสิก หรือ สถาปัตยกรรมโคโลเนียล ที่สร้างขึ้นเพื่อแสดงถึงความศิวิไลซ์และความทันสมัย เช่น อาคารตามถนนราชดำเนิน หรืออาคารในย่านการค้าสำคัญ 

สิ่งที่น่าสนใจไม่แพ้ฉากหลังคือผู้คนที่ปรากฏอยู่ในภาพถ่ายเก่าเหล่านี้:

• เครื่องแต่งกาย: การแต่งกายของผู้คนแสดงถึงสถานะและยุคสมัย ทั้ง ผ้าโจงกระเบน ที่ยังคงเป็นเครื่องแต่งกายหลัก รวมถึงการเริ่มมีอิทธิพลของ เสื้อราชปะแตน และ การแต่งกายแบบตะวันตก ในกลุ่มชนชั้นสูงและข้าราชการ

• การประกอบอาชีพ: ภาพถ่ายมักจับภาพ พ่อค้าแม่ขาย รถลาก และ แรงงาน ที่ดำเนินชีวิตประจำวันอย่างเรียบง่าย แสดงให้เห็นถึงพลวัตของเศรษฐกิจในท้องถิ่น

• ความสงบเงียบที่ยังคงอยู่: แม้จะเป็นยุคแห่งการพัฒนา แต่บรรยากาศโดยรวมของท้องถนนเมื่อปี 1901 ยังคงดู สงบเงียบ กว่าสภาพการจราจรที่แออัดของกรุงเทพฯ ในปัจจุบันอย่างมาก 

ภาพถ่ายกรุงเทพฯ ปี 1901 จึงมีความสำคัญในฐานะ เอกสารทางประวัติศาสตร์ ที่บันทึกช่วงเวลาแห่งการเปลี่ยนผ่านที่สำคัญที่สุดครั้งหนึ่งของประเทศไทย มันไม่ใช่แค่การบันทึกอาคารหรือท้องถนน แต่เป็นการบันทึก ร่องรอยของการตัดสินใจ และ ทิศทาง ที่จะนำพาสยามประเทศเข้าสู่โลกสมัยใหม่ เป็นการเชื่อมโยงอดีตอันแสนไกลเข้ากับกรุงเทพฯ ที่เรารู้จักในวันนี้อย่างมีชีวิตชีวา