Manila City Jail ความแออัดในคุกที่พลิกโฉมการจัดการ

"คุก" คือสถานที่ที่ไม่มีใครอยากก้าวเข้าไป แต่สำหรับ Manila City Jail ในฟิลิปปินส์ ความแออัดยัดเยียดได้บีบให้เกิดการปรับตัวและสร้างสรรค์วิธีการจัดการที่ไม่เหมือนใคร เรือนจำแห่งนี้เผชิญปัญหาผู้ต้องขังล้นเกินกว่าศักยภาพถึง 6 เท่า ทำให้พื้นที่ที่ควรจุคนได้ 100 คน กลับต้องแออัดไปด้วย 500-600 คน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรือนนอนที่ต้องสร้างโครงไม้ขึ้นเป็นชั้นๆ จนเกือบชนเพดาน ปัญหาหลักมาจาก สงครามยาเสพติด ที่รัฐบาลประกาศใช้ ส่งผลให้ผู้เกี่ยวข้องจำนวนมากถูกจับกุมและส่งมาที่นี่ ยิ่งไปกว่านั้น ความล่าช้าในกระบวนการยุติธรรม การขาดแคลนผู้พิพากษาและทนายความ รวมถึงปัญหาการไม่มีหลักทรัพย์ประกันตัว ยังซ้ำเติมสถานการณ์ให้เลวร้ายลงไปอีก

ชีวิตในคุกที่จำลองชุมชนภายนอก

แม้จะเต็มไปด้วยความแออัด แต่ Manila City Jail พยายามสร้างบรรยากาศให้คล้ายกับชุมชนภายนอก ด้วยการอนุญาตให้ผู้ต้องขังทำกิจกรรมในลานกว้างระหว่างวัน ไม่ว่าจะเป็นการเดินพูดคุย เล่นพูล หรือเล่นบาสเก็ตบอล บรรยากาศเช่นนี้ช่วยลดความตึงเครียดได้ในระดับหนึ่ง แต่เมื่อมองลึกลงไป วิถีชีวิตภายในกำแพงสูงหนาทึบพร้อมลวดหนามนั้นยังคงถูกจำกัดและควบคุม

"Philippinese Style": การบริหารจัดการโดยผู้ต้องขัง

ด้วยจำนวนเจ้าหน้าที่ผู้คุมที่น้อยเกินไปอย่างเห็นได้ชัด (ผู้คุม 1 คน ต่อผู้ต้องขัง 200-300 คน เทียบกับมาตรฐานสากลที่ 1:7) Manila City Jail จึงต้องพึ่งพา ระบบการบริหารจัดการโดยผู้ต้องขังเอง เรือนจำแบ่งออกเป็น 14 "บ้าน" แต่ละบ้านมีการแต่งตั้งหัวหน้า ผู้ประสานงาน และฝ่ายการเงิน คล้ายกับการบริหารงานในชุมชน ตัวอย่างเช่น "Happy Barangay" ที่มีอดีตวิศวกรมาทำหน้าที่ผู้ประสานงาน ระบบนี้ช่วยให้ผู้คุมสามารถดูแลความเป็นอยู่ สุขภาพ และพฤติกรรมของสมาชิกในบ้านได้อย่างทั่วถึงขึ้น

ผ่อนคลาย สร้างสรรค์ และหารายได้

Manila City Jail มีมาตรการผ่อนปรนหลายอย่างเพื่อลดความตึงเครียดและป้องกันความวุ่นวาย ผู้ต้องขังสามารถดูโทรทัศน์ เล่นเกม หรือแม้แต่ร้องคาราโอเกะได้ นอกจากนี้ ภายในเรือนจำยังมีร้านค้าที่ผู้ต้องขังเปิดกันเอง ทั้งร้านขายของชำ ร้านน้ำปั่น และร้านอาหารที่ทำสดใหม่ ที่น่าสนใจคือ มีแม้กระทั่งช่างทำเล็บที่เดินให้บริการในคุก แสดงให้เห็นถึงการเปิดโอกาสให้ผู้ต้องขังได้ใช้ทักษะและหารายได้พิเศษ ความผ่อนปรนนี้ยังรวมถึงการที่กลุ่มผู้ต้องขัง LGBT เกือบ 400 คน สามารถแสดงออกถึงตัวตนได้อย่างเต็มที่

บทสรุป: ความหวังท่ามกลางข้อจำกัด

แม้ว่า Manila City Jail จะมีวิธีการจัดการแบบ "Philippinese Style" ที่เน้นความผ่อนคลายและให้ผู้ต้องขังช่วยกันดูแลกันเอง แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าคุกก็ยังคงเป็นคุก ทุกคนมีความหวังสูงสุดคือการได้ ออกจากคุก ปัญหาอาหารการกินที่มีงบประมาณจำกัดเพียง 10 บาทต่อมื้อต่อคน ก็สะท้อนให้เห็นถึงข้อจำกัดที่มีอยู่ อย่างไรก็ตาม วิธีการจัดการที่ไม่เหมือนใครนี้ อย่างน้อยที่สุดก็ช่วยให้เรือนจำแห่งนี้ไม่แออัดและวุ่นวายอย่างที่ควรจะเป็น ท่ามกลางปรากฏการณ์นักโทษล้นคุกที่พบได้บ่อยในประเทศกำลังพัฒนา