เบื้องหลัง "ผู้ชนะสิบทิศ" เกินกว่า 8 บรรทัดแห่งตำนาน

นวนิยายอมตะ "ผู้ชนะสิบทิศ" ของ "ยาขอบ" ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย พร้อมกับคำถามที่ค้างคาใจหลายคนมานาน: มหากาพย์เรื่องนี้ถูกแต่งจากพงศาวดารพม่าเพียง 8 บรรทัดจริงหรือ? ความเชื่อนี้มีมาตั้งแต่ยาขอบเริ่มตีพิมพ์ภาคแรกในปี พ.ศ. 2472 โดยอ้างอิงจากพงศาวดารพม่าหน้า 107 บรรทัดที่ 4-11 ซึ่งมีการค้นพบข้อความดังกล่าวจริง ๆ ที่เล่าถึงชีวิตช่วงแรกของ จะเด็ด

แต่จาก 8 บรรทัดจะขยายเป็นนวนิยายกว่า 1.5 ล้านตัวอักษรได้อย่างไร? อาจารย์นิธิ เอียวศรีวงศ์ ตั้งข้อสังเกตว่ายาขอบไม่น่าจะอ่านเพียง 8 บรรทัดนั้น แต่คงศึกษาพงศาวดารทั้งพม่าและมอญอย่างละเอียด รวมถึงงานประวัติศาสตร์อื่น ๆ เพราะชื่อตัวละครและเหตุการณ์ต่าง ๆ ล้วนมีเค้าโครงในพงศาวดารหลายยุคสมัย

หลักฐานสนับสนุนแนวคิดนี้มาจากคนใกล้ชิดยาขอบ เช่น คุณอาจิ่น จันทรัมพร และ คุณเวทาง ที่เล่าว่ายาขอบมีกองหนังสือพงศาวดาร ตำราพิชัยสงครามวางอยู่ข้างที่นอนเสมอ นอกจากนี้ ยาขอบยังเคยขอให้เพื่อนสนิท คุณฉลอ เพกนท์ ช่วยหาข้อมูลเรื่องเพชรนิลจินดาเพิ่มเติม ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการค้นคว้าที่กว้างขวาง

บทบาทของศรีบูรพาและแนวคิด "ปลอมพงศาวดาร"

ปัจจัยสำคัญที่ผลักดันให้เกิด "ผู้ชนะสิบทิศ" คือบทบาทของ "ศรีบูรพา" (กุหลาบ สายประดิษฐ์) ผู้ชักชวนยาขอบให้เขียน "ยอดขุนพล" และต่อยอดเป็น "ผู้ชนะสิบทิศ" ศรีบูรพาวางแนวคิด "ปลอมพงศาวดาร" ซึ่งปฏิวัติวงการนิยายอิงประวัติศาสตร์ โดยเน้นนำแค่ชื่อตัวละครหลักและลักษณะนิสัยเด่นๆ มาจากพงศาวดาร แต่สร้างเรื่องราวและพฤติกรรมใหม่ให้โลดโผนน่าตื่นเต้น การเลือกใช้ฉากพม่า-มอญยังทำให้นักเขียนมีอิสระมากขึ้น ยาขอบรับแนวคิดนี้เต็มที่ โดยเน้น "กอดนิสัยใจคอของบุเรงนอง" มากกว่ายึดติดกับพงศาวดารเป๊ะๆ ทำให้เกิดจักรวาลคู่ขนานที่หยิบแค่ตัวละครและฉากหลังมาใช้ แต่กฎเกณฑ์และเนื้อหาเป็นของผู้เขียนเองทั้งหมด

ความน่าสนใจของโลกสมมุตินี้คือปฏิสัมพันธ์กับโลกจริง ดังกรณีของ พระองค์เจ้าเฉิดโฉม แฟนนิยายตัวยง ที่ไม่พอพระทัยเมื่อยาขอบเขียนให้จะเด็ดจะอภิเษกสมรสกับตะละแม่กุสุมาผู้มีราคีพร้อมตะละแม่จันทรา พระองค์เจ้าเฉิดโฉมถึงกับเสด็จไปหายาขอบเพื่อขอให้เปลี่ยนเนื้อเรื่อง และยาขอบก็ยอมปรับแก้ตามคำขอ แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลของผู้อ่านที่มีต่อเรื่องราวอย่างไม่น่าเชื่อ

จากข้อมูลทั้งหมด ทั้งคำพูดของยาขอบ หลักฐานแวดล้อมจากคนใกล้ชิด บทวิเคราะห์ และอิทธิพลจากศรีบูรพา ทำให้เห็นได้ชัดว่าคำกล่าวเรื่อง "8 บรรทัด" น่าจะเป็นเพียง วาทศิลป์ หรืออารมณ์ขันของยาขอบ แท้จริงแล้ว "ผู้ชนะสิบทิศ" เกิดจากการค้นคว้าที่กว้างขวาง ผสมผสานจินตนาการอันสุดยอด และแนวคิด "ปลอมพงศาวดาร" อันล้ำสมัย การที่ตำนาน 8 บรรทัดฟังดูเรียบง่ายแต่น่าทึ่ง อาจเป็นส่วนหนึ่งที่เสริมความเป็นตำนานให้กับนวนิยายเรื่องนี้ด้วย เรื่องเล่าเบื้องหลังการสร้างสรรค์งานศิลปะมักซับซ้อนกว่าที่เราคิดเสมอ ทำให้เราเห็นว่าเรื่องราว ไม่ว่าจะจริงหรือแต่ง ล้วนถูกเล่าผ่านมุมมองและศิลปะของผู้เล่าเสมอ.