ลูกเขาคัน
ลูกเขาคัน หรือ เถาคัน เป็นชื่อที่ชาวใต้ เขาคัน เป็นไม้เถาเลื้อย มีหนวดเกาะเกี่ยวขึ้นไปตามไม้อื่นเป็นที่พึ่ง มักชอบขึ้นที่ชื้นค่อนข้างต่ำ โดยเฉพาะริมแม่น้ำ ลำคลอง ป่าริมทะเล ส่วนมากพบเห็นแถวภาคใต้ ในพื้นที่ภาคกลาง และภาคอีสาน
ลักษณะของ เขาคัน มีดอกออกจากข้อเป็นช่อสีขาว ลักษณะทั้งเถา ใบ ผล เหมือนองุ่นป่า เพราะช่อดอกและติดผลเป็นพวงคล้ายองุ่น ผลหรือลูกจะกลมเป็นพวงสีเขียวใส ผิวมันเรียบ เมื่อสุกผลจะเป็นสีม่วงแดงและเมื่อสุกเต็มที่จะมีสีม่วงดำ น้ำในผลที่แตกหากถูกผิวหนังจะทำให้คันระคายเคือง
เขาคัน ในประเทศไทย มี 2 ชนิด คือ
เขาคันขาว ลำต้น และกิ่งมีสีเขียว เป็นชนิดที่ใช้ผลเป็นผักแกงส้ม และเมื่อสุกเต็มที่จะมีสีม่วงดำเอามาต้มกับน้ำตาล กินแต่น้ำเป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ หรือในสมัยก่อนผลสุกสีดำมักใช้เป็นสีย้อมผ้า
เขาคันแดง ลำต้น และกิ่งมีสีแดงหรือเขียวปนแดง เป็นชนิดที่พบตามป่าเต็งรัง เปลือกเถาอ่อนสีแดง เถาแก่สีน้ำตาลอมแดง ใบและก้านใบสีแดงถึงแดงอมม่วง
ใบมีเส้นกลางใบ และเส้นแขนงใบบางส่วนมองเห็นเป็นสีแดงชัดเจน ดอกเถาคันแดงจะมีสีแดง
แพทย์แผนไทยจะใช้เขาคันแดงเป็นยาสมุนไพร คือ เถาสด หรือเถาแห้งใช้ต้มดื่มน้ำช่วยขับปัสสาวะ แก้นิ่ว เป็นยาฟอกโลหิต แก้ฟกช้ำภายในขับเลือดเน่า ขับน้ำคาวปลา
ประโยชน์เถาคัน
ยอดอ่อนมีรสมัน ใช้รับประทานสดหรือลวกน้ำร้อนเป็นผักกับน้ำพริกหรืออาหารรสเผ็ดอื่นๆ
ใบอ่อน และผลอ่อนใช้ทำแกงส้ม แกงอ่อม เป็นต้น
ผลสุกเถาคันมีคุณค่าทางโภชนาการสูง เป็นอาหารของสัตว์ป่าบางชนิด แต่ตำรายากล่าวว่าทำให้เกิดอาการคัน แสดงถึงการมีสารพิษแคลเซียมออกซาเลท ดังนั้น จึงไม่ควรรับประทานผลสุก
หากท่านมีโอกาสผ่านมาทางภาคใต้ โดยเฉพาะในช่วงหน้าฝน ลองแวะเข้าไปตามตลาดนัดชาวบ้านมักเอาของพื้นบ้านมาวางขาย จะเห็นมีลูกเขาคัน หรือเถาคันมาวางขาย
LOMA🐬🐬