'โล้สำเภา' คืออะไร!! ประมวลฉากไฮไลท์สุดฟิน 'คุณพี่เดช-การะเกด' แต่งงานชื่นมื่น ก่อนชวนเข้าหอ 'โล้สำเภา'

ประมวลฉากไฮไลท์สุดฟินของละครบุพเพสันนิวาสที่ออกอากาศไปเมื่อคืนที่ผ่านมา เริ่มตั้งแต่ฉากที่ ‘คุณพี่เดช’ ที่รับบทโดย “โป๊ป ธนวรรธน์” อ้อนวอนให้ ‘แม่หญิงการะเกด’ ที่รับบทโดย “เบลล่า ราณี” ฟื้นคืนสติหลังจากโดนมนต์กฤษณะ ต่อมาที่ฉากเข้าพิธีแต่งงานแบบโบราณ และฉากที่เรียกเสียงฮือฮาได้มากที่สุดคือฉาก "โล้สำเภา" ในตำนาน โดยเป็นตอนที่ท่านขุนชวนการะเกดเข้าหอหวานชื่นสมการรอคอยของแฟนๆ

“โล้สำเภา” เป็นคำสแลงที่มีความหมายถึง “การเข้าพระเข้านาง” หรือพูดง่ายๆ ก็คือการมีเพศสัมพันธ์ของชายหญิงนั่นเอง ซึ่งเป็นไปได้ว่าน่าจะเป็นการเปรียบเทียบจากลักษณะอาการของการโล้เชือกบนเรือเดินสมุทร หรือเรือสำเภาที่ต้องมีการโยกตัวไปมาเพื่อดึงเชือกขึงผ้าใบเรือให้รับกับกระแสลมอีกข้อสันนิษฐานหนึ่งกล่าวว่าคำว่าโล้สำเภานี้น่าจะได้รับอิทธิพลมาจาก “จิงโจ้โล้สำเภา” ส่วนหนึ่งของบทประพันธ์เรื่อง อิเหนา วรรณคดีเก่าแก่ซึ่งมีการสันนิษฐานว่าน่าจะถูกแต่งขึ้นครั้งแรกในช่วงปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา 

“โล้สำเภา” นี้เป็นความเปรียบที่ใช้ในวรรณคดีไทยกล่าวถึงบทอัศจรรย์ หรือ บทสังวาส คือบทเข้าพระเข้านางนั่นเอง คนไทยแต่โบราณมีศิลปะในการใช้ภาษาเล่าบทร่วมรักได้อย่างอัศจรรย์ใจ โดยใช้ธรรมชาติและสิ่งรอบกายเปรียบเทียบไม่กล่าวตรงๆ ให้ดูหยาบจนเก้อไป

รอมแพงสร้างความโรแมนติกให้แก่หนุ่มสาวชาวอยุธยาคู่นี้ด้วยสำนวนโบราณดูเข้าที แม้คนส่วนใหญ่ไม่คุ้นหูแต่ก็เดาทางหรือ “ตีท่า” จากคำได้ไม่ยาก ทั้งในนวนิยายยังได้แทรกคำประพันธ์บทอัศจรรย์ไว้ตามอย่างขนบวรรณคดีว่า

“โล้สวาทวาดใบสำเภาพริ้ว
ระเรื่อยลิ่วคลองแคบคละขัดขึง
น้ำเจือน้อยค่อยวางทางติดตรึง
ขยับหายโยกคลึงคราคลื่นมา

เมื่อผ่านช่องเข้าอ่าวคราน้ำขึ้น
พอหายมึนสอดสั่งทั้งซ้ายขวา
ข้ามนทีสรวงสวรรค์​ทุกชั้นฟ้า
สมอุราซ่านซบสยบทรวง”

การใช้ความเปรียบ “โล้สำเภา” หรือ “สำเภา” นี้ ปรากฏในวรรณคดีเก่าหลายเรื่อง ทั้งนี้ในงานวิจัยเรื่อง เพศในเพลงพื้นบ้าน ของ ผศ.บัวผัน สุพรรณยศ ก็ได้กล่าวให้เห็นแนวคิดในการเปรียบอวัยวะเพศชายหญิงเป็นสิ่งต่างๆ ไว้ว่า ในการเปรียบเรื่องเกี่ยวกับเพศนั้น สิ่งที่แสดงความเป็นเพศหญิงมักเป็นสิ่งที่อยู่กับที่ เช่น ท่าน้ำ ถ้ำ และสิ่งที่แสดงความเป็นชายนั้นมักเป็นสิ่งที่มักเคลื่อนไหว หรือเคลื่อนที่ เช่น เรือ แมลง ซึ่งในบริบทนี้ก็คงเช่นเดียวกัน

ในเสภาขุนช้างขุนแผน ในตอนที่เป็นฉากคืนแต่งงานของพลายแก้วกับนางบัวคลี่ ซึ่งพลายแก้วเข้ามานัวเนีย แต่นางบัวคลี่ขัดเขินตามประสาคนไม่เคยร่วมประเวณีกับใคร กวีพรรณาว่า

“เกิดพยับพยุห์พัดอัศจรรย์
สลาตันเป็นระลอกกระฉอกฉาน
ทะเลลึกดังจะล่มด้วยลมกาฬ
กระทบดานกระแทกดังกำลังแรง
สำเภาจีนเจียนจมด้วยลมซัด
สลุบลัดเลียบบังเข้าฝั่งแฝง
ไหหลำแล่นตัดแหลมแคมตะแคง
ตลบตะแลงเลาะเลียมมาตามเลา
ถึงปากน้ำแล่นส่งเข้าตรงร่อง
ให้ขัดข้องแข็งขืนไม่ใคร่เข้า
ด้วยร่องน้อยน้ำคับอับสำเภา
ขึ้นติดตั้งหลังเต่าอยู่โตงเตง
พอกำลังลมจัดพัดกระโชก
กระแทกโคกกระท้อนโขดเรือโดดเหยง
เข้าครึ่งลำหายแคลงไม่โคลงเคลง
จุ้นจู๊เกรงเรือหักค่อยยักย้าย
ด้วยคลองน้อยเรือถนัดจึงขัดขึง
เข้าติดตรึงครึ่งลำระส่ำระสาย
พอชักใบขึ้นกบรอกลมตอกท้าย
ก็มิดหายเข้าไปทั้งลำพอน้ำมา
พอฝนลงลมถอยเรือลอยลำ
ก็ตามน้ำแล่นล่องออกจากท่า
ทั้งสองเสร็จสมชมชื่นดั่งจินดา
ก็แนบหน้าผาศุกมาทุกวัน”

หรือในตอนที่ขุนแผนขอให้นางสายทองเป็นแม่สื่อ นางสายทองเจอมนตราของขุนแผนแต่แล้วกลับ “สำเภาล่ม”

“พลางเป่าปัถมังกระทั่งทรวง
สายทองง่วงงงงวยระทวยนิ่ง
ทำตาปริบปรอยม่อยประวิง
เจ้าพลายอิงแอบทับลงกับทรวง
ค่อยขยับจับเขยื้อนแต่น้อยน้อย
ฝนปรอยฟ้าลั่นสนั่นเปรี้ยง
ลมพัดซัดคลื่นสำเภาเอียง
ค่อยหลีกเลี่ยงแล่นเลียบตลิ่งมา
พายุหนักชักใบได้ครึ่งรอก
แต่เกลือกกลอกกลับกลิ้งอยู่หนักหนา
ทอดสมอรอท้ายเป็นหลายครา
เภตราหยุดแล่นเป็นคราวคราว
สมพาสพิมดุจริมแม่น้ำตื้น
ไม่มีคลื่นแตระลอกกระฉอกฉาว
ปะสายทองดุจต้องพายุว่าว
พอออกอ่าวก็พอจมล่มลงไป”

ความเปรียบเรื่องสำเภา หรือ เรือ นี้ ยังปรากฏในเพลงเรือของชาวบ้านในภาคกลางด้วย ดังปรากฏในเพลงเรือที่ ผศ.บัวผัน สุพรรณยศ (แม่เจ๋ สวยสุด) แต่งไว้ชมรมรักษ์เพลงพื้นบ้าน มหาวิทยาลัยมหิดล ตามขนบโบราณ เมื่อ พ.ศ. 2552 ดังนี้

( ช. ) เรือพี่นี้ทู่อยากจะสู้ท่าน้อง
ช่วยพี่คลำนำล่อง หน่อยหนา
ล่องน้ำท่าน้องเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์
พี่ขอถามงามพิศ คิดค่าท่า
เรือจอดแต่ละทีคงจะมีค่าจอด
ร้องถามแม่งามปลอด เรื่องราคา
เห็นท่ายังปลอดพี่อยากจอดนาวา (ซ้ำ )
น้องจะให้เทียบท่าได้ไหมเอย (รับซ้ำ)

(ญ.) เรือหาปลาหน้าทู่หรือจะมาสู้ท่าน้อง
ไม่ว่าจะขึ้นจะล่อง ก็เชื่องช้า
เนิบเนิบนาบนาบที่ฉันทราบแน่แน่
โถ..เป็นเรือทอดแห หาปลา
รูปร่างเล็กจังไม่ถึงฝั่งถึงฟาก
เหมือนไม้จิ้มฟันดันปาก เปลืองเวลา
เรือเล็กถอยไปซะอย่าเกะกะหน้าท่า (ซ้ำ)
เรือใหญ่ใหญ่จะได้มาจอดเอย (รับซ้ำ)

 ส่วนชาวทวิตเตอร์แฟนละครบุพเพสันนิวาส ได้เผยข้อความสุดแซ่บ หลังสงสัยเกี่ยวกับท่าโล้สำเภาจากในละครเรื่องบุพเพสันนิวาส งานนี้ไม่รอช้าเลยลองเสิร์จกูเกิ้ล พบเป็นภาพแต่จิงโจ้โล้สำเภา ซึ่งปรากฏอยู่ในหนังสืออิเหนาซึ่งแต่งสมัยรัชกาลที่ 1 ที่มีบทชมนกตอนหนึ่งว่า 

จิงโจ้เอย            มาโล้สำเภา

หมาไนไล่เห่า       จิงโจ้ตกน้ำ

หมาไนไล่ซ้ำ        จิงโจ้ดำหนี

ได้กล้วยสองหวี    ทำขวัญจิงโจ้ โห่ฮิ้ว

แต่ท่าจิงโจ้ทำเอาชาวทวิตเตอรืใจบ่ดี ทวีตข้อความไว้ว่า "ด้วยความอยากรู้ว่าโล้สำเภาคืออะไร เลยลองถามอากู๋ ภาพที่ได้ มีแต่จิงโจ้โล้สำเภา แต่...พอมองออกอ่ะ คือแบบยังไงดีวะเนี่ย คือเขินแทนแม่การะเกดล่วงหน้าเลยได้มั้ยอ่ะ โว้ยยยยยยยยยยยย #บุพเพสันนิวาส"