บทกลอนผญาครองธรรม

ลูกสิดีและฮ้ายพ่อกับแม่เป็นคนหัด มีแต่เฮือนบ่มีวัดเรื่องเจริญบ่เดินก้าว
บ่ว่านางหรือท้าวศาสนาอย่าป๋าปล่อย คันบ่ได๋เฮ็ดหน่อยกะขอให้ได๋เฮ็ดหลาย
ตั้งใจฟังแหน่น้องอ้ายอย่าฮ้ายจ่มคุยกัน มาเถิงตอนสำคัญสิแผ่ผายขยายเว้า
ดีใจนำฝูงเจ้าศีลทานทางได้สร้างก่อ ผู้ฉลาดวาดพ้อสิเห็นข๋ออีกหน่อแหนง
บ้านเมืองเฮาบ่แห้งแล้งน้ำท่าทั้งอาหาร เลี้ยงลูกหลานทั้งเณรพระบ่ละไลดีใจด้วย
ไผว่าศาสนาส๋วยฉันขอทวยว่าบ่แม่น สายศรัทธายังหมั๋นแก่นทั้งหนุ่มสาวและผู้เฒ่าไผสิเว้ากะซ่างตาม………พี่น้องเอยพ่อแม่เอ้ย.

ศาสนานับมื้อส๋วยคันกระบวยนับมื้อซื่อ ซุมผู้สาวนับมื้อดื้อตีคิ้วใส่พระเณร
เป็นนำวันและมื้อสมัยใหม่มาแทน หนทางแปนแต่จิตใจคนฮก รกรุงรังล้น
เสียงสาละวนคนบ้าตัณหากวมกุ้มกิเลส บ้านำเปรตห้าร้อย พากันป้อยอยู่บ่ถอง
ฟังเบิ่งเด้ออ้ายน้อง บ้านกับวัดอย่าขัดกัน เพลจังหันอุปถัมภ์พระสงฆ์องค์เจ้า
อย่าสุพากันเว้า ยากนำนาบ้านำหนี้ หนิ๋งผู้นี้ผู้นั้นบ้าง ทางจัวน้อยสิจ่อยตาย
โยมทั้งขวาและซ้าย ฟังสาก่อนอย่านอนจิต พากันตรองพากันคิด พระสิหนีบ่พีอ้วน
ควรบ่ควรตรองดูถ๋อน เจริญพรซ้อนลายอ่วย ยามเจ็บเป็นเอ็นป่วยซ่อยฝนยาหาฮากหว่าน เสียงต้านแน่เป็นหยัง พี่น้องเอย……

คันสิคอยบุญมาค้ำคันบ่ทำกะบ่แม่น คอยแต่บุญส่งให้มันสิได๋บ่อนได๋
คือจั่งเฮามีอาหารไว้ บ่เอากินมันบ่อิ่ม มีลาบคั่นบ่เอาข้าวคุ้ย ทางท้องบ๋ฮ่อนเต็ม
คันเจ้าเป็นสาวนั้น ครองธรรมให้มันคล่อง ตีนผมให้หล่ำเกลี้ยง ตีนซี่นให้หล่ำเพียง
คันแม่นมีความฮู้ เต็มพุงเพียงปาก กะตาถ่อน คันแม่นสอนตนเองบ่ได๋ ไผสิย่องว่าดี
คันเจ้ามีความฮู้อย่าถือโตฮวดอง ให้ลงมาสู้พื้นยืนดินได๋สำสู่คน
คันแม่นสังโฆเจ้าบ่ถือคลองคำสวด แม่นสิบวชฮอดเฒ่าบุญเจ้ากะบ่มีดอกเด้อ
คันแม่นบวชมาแล้วให้ถือฮีตคำสอน อย่าได๋ครองธรรมแห่งองค์พุทโธเจ้า
คันบ่มีศีลสร้างบาปกรรมสินำไล่เอาตี้ ชาวบ้านเขาไหว้สุมื้อเขาหวังพึ่งดอกส่วนบุญ

ศาสนานับมื้อจั้น โลกมันปั่นหันไป บัดจิตใจของคน สิวกวนวายวุ้น
โลกมันหมุนไปหน้า ราคาเงินสิตกต่ำ ศีลธรรมสิขาดส่อย เด็กน้อยสิย่ำยี
โลกป่นปี้ ฮ้อนแฮงป่านไฟลน เพราะว่าคนบ่มีศีลธรรม บ่ล่ำนำคลองเค้า
มีแต่มัวเมาเล่น ระเริงหลงในความชั่ว ฮ้อดบ่กลัวบาปฮ้าย เวรข่องแล่นนำ
หาค่ำเซ้า ฟ้าวฟั่งแต่นำเงิน หลงเพลิดเพลินมัวกาม ชั่วทรามไปตามเรื่อง
โลกมันเอี่ยงไปหน้า ศาสนาเฮากะคอยเงี่ยง นั่นแล้ว ลางคนเอาบุญมาบังหน้า เอาสุราเป็นที่เพิ่ง
เอาบันเทิงเป็นที่ตั้ง หวังสิได๋ชื่อเสียง ควายงัวเกลี้ยง เป็ดไก่ทยอยตาย
บุญทำลายศีลธรรม บาปกรรมสินำต้อง ให้เจ้าตรองไปถ่อน มนุษย์คนผู้ประเสริฐ
อย่าเตลิดล่องล้ำ ศีลธรรมเจ้าหน่อพุทโธ ศาสนานับมื้อข่อนนับมื่อย่อนทางศีลธรรม
มันเป็นกรรมของมนุษย์ พุทธองค์ทรงสอนไว้ กรรมอันใดไผทำสร้าง สิทางดีหรือทางชั่ว

กรรมย่อมติดตามโต อยู่นำสุมื้อ คือ แท้ดั่งเงา พุทธองค์ทรงบอกกล่าวชาวมนุษย์
อย่าทำความทุกข์ ทรุดทรามยามฮ้าย มันสิตายลงหม้อ นรกอเวจีเดือดฮ้อน
จี่จั่งเขียดอีโม้ ลงหม้ออ่อมแกง พี่น้องเอย……พ่อแม่เอย.
พี่น้องเอย……คนจนนี้อดทนอย่าได้บ่น แม่นสิทุกข์มากล้น กะทนไว้อย่าไล
ถึงสิทุกข์ยากไร้ ก็ต้องค่อยอดทน แม่นสิเป็นคนจน ก็อย่ามีความคร้าน
อย่าสิมีความย้าน การงานน้อยใหญ่ หนักกะเฮ็ดได๋เบากะเฮ็ดได๋ ใจนั่นต้องค่อยทน
อย่าสิคร้านลื่นล้น จนว่าบ่เอ็ดหยัง วังแต่ทางขอทาน อย่างเดียวบ่เป็นก้าว
เฮาต้องไววาฟ้าว ขยันงานการก่อ อย่าสิได้ย่อท้อ ขอสู้ต่อไป
งานหนักเบากะได๋ ว่าตั้งแต่มันมี ให้ยินดีหาทำ ส่ำใดบ่มีย้าน
จนท่อใด๋แห่งคร้าน งานบ่มีเหลียวหล่ำ ทุกข์ท่อใด๋แห่งซ้ำ มันระกำใจแท้นอ…อ้ายน้องเอย

มื้อนี้มีแนวต้อน เป็นบทกลอนผญาย่อย
คอยฟังไปหากสิฮู้ สิเห็นแจ้งบ่อนจริง
คุณพ่อแม่หนักอย่างยิ่ง บ่มีสิ่งสิมาปูน
ไผสิลืมสองพระพรหม สิจุ่มจมตกย้อย
คอยฟังเด้อคุณแม่เจ้า รอฟังเอา ลองฟังเบิ้ง
ถึงบั่นบอนตอนได๋ไห้ น้ำตาไหลรั้งย้อย
ให้คอยช้วนเช็ดเอา…….อ้ายน้องเอย