ประเพณีแซนโฎนตา

“แซนโฎนตา” หรือที่หลายคนเรียกสั้น ๆ ว่า “สารทเขมร” เป็นประเพณีสำคัญของชาวไทยเชื้อสายเขมร โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น สุรินทร์ ศรีสะเกษ บุรีรัมย์ และอุบลราชธานี ประเพณีนี้มักจัดขึ้นในช่วงวันแรม 14 ค่ำ เดือน 10 ต่อเนื่องไปจนถึงวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 ของทุกปี

ความหมายและรากเหง้าของพิธี

คำว่า “แซน” หมายถึง การเซ่น การสังเวย การบูชา ส่วน “โฎนตา” หมายถึง ปู่ ย่า ตา ยาย หรือบรรพบุรุษผู้ล่วงลับไปแล้ว เมื่อนำมารวมกัน “แซนโฎนตา” จึงหมายถึงการทำบุญเซ่นไหว้บรรพบุรุษตามความเชื่อของชาวเขมรโบราณ เพื่อแสดงความกตัญญูและเป็นการรำลึกถึงผู้มีพระคุณที่จากไป

บรรยากาศแห่งความผูกพัน

ในวันแซนโฎนตา ญาติพี่น้องที่อยู่ห่างไกลกันมักเดินทางกลับบ้าน เพื่อร่วมทำบุญที่วัดและร่วมพิธีกรรมต่าง ๆ นี่จึงเป็นโอกาสแห่งการ “กลับมาพบกัน” ของเครือญาติหลายรุ่น ตั้งแต่ผู้เฒ่าผู้แก่ ลูกหลาน ไปจนถึงเหลน ความอบอุ่นใจจึงไม่ใช่เพียงเพราะการทำบุญ หากแต่เป็นการได้สานสัมพันธ์ สืบทอดความเป็นครอบครัวใหญ่ให้คงอยู่

พิธีกรรมสำคัญ

• การจัดสำรับแซนโฎนตา – ครอบครัวจะเตรียมอาหารคาวหวาน ผลไม้ ขนมต่าง ๆ เช่น ข้าวต้มมัด ขนมเทียน ขนมกล้วย ไปถวายพระและเซ่นไหว้บรรพบุรุษ
• การทำบุญตักบาตร – ชาวบ้านพากันไปวัด ทำบุญ ถวายภัตตาหารและเครื่องไทยธรรมแก่พระสงฆ์ เพื่ออุทิศส่วนกุศลไปถึงบรรพบุรุษ
• พิธีเรียกวิญญาณบรรพบุรุษ – มีความเชื่อว่าในช่วงนี้ดวงวิญญาณจะกลับมาเยี่ยมลูกหลาน การเซ่นไหว้จึงเป็นการต้อนรับและส่งกลับอย่างสมเกียรติ

คุณค่าทางสังคมและวัฒนธรรม

ด้านจิตใจ: สร้างความสำนึกในคุณงามความดีของบรรพบุรุษ

ด้านครอบครัว: เป็นช่วงเวลาที่ลูกหลานได้กลับมาพบปะผู้ใหญ่ เกิดความรัก ความสามัคคีในตระกูล

ด้านชุมชน: ทำให้หมู่บ้านเต็มไปด้วยรอยยิ้ม เสียงหัวเราะ และบรรยากาศของการเกื้อกูล

แซนโฎนตา : มรดกที่สืบต่อ

ประเพณีนี้ไม่เพียงเป็นการทำบุญ หากยังเป็น “สะพานเชื่อม” ระหว่างคนรุ่นก่อนกับคนรุ่นใหม่ สะท้อนรากเหง้าและความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในสังคม การรวมญาติในแซนโฎนตาจึงเป็นทั้งพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์และเทศกาลแห่งความอบอุ่น ที่สืบทอดต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่น