"นางนพมาศ ตำนานหรือจริง? เธอคือใครในประเพณีลอยกระทง"

        เมื่อพูดถึงประเพณีลอยกระทง หลายคนคงจะนึกถึง "นางนพมาศ" สาวงามแห่งสมัยกรุงสุโขทัยที่เป็นต้นแบบในการประกวดสาวงามลอยกระทงในทุกวันนี้ แต่นางนพมาศคือใคร และทำไมถึงมีความสำคัญในประเพณีนี้?

        ตามตำนานที่เล่าขานกันมา นางนพมาศเป็นธิดาของขุนนางในสมัยพ่อขุนรามคำแหงแห่งกรุงสุโขทัย เธอเป็นหญิงสาวที่ทั้งสวยและมีความฉลาด จนได้รับความไว้วางใจจากราชสำนัก ในวันหนึ่ง นางนพมาศได้คิดประดิษฐ์กระทงขึ้นมาเพื่อถวายพ่อขุนรามคำแหง เนื่องในโอกาสการบูชาพระแม่คงคา กระทงที่เธอทำออกมานั้นมีความงดงามและแตกต่างจากกระทงอื่นๆ ทำให้ได้รับความสนใจและเป็นที่โปรดปรานของพระมหากษัตริย์

        จากเหตุการณ์นี้ การลอยกระทงจึงกลายเป็นประเพณีที่สืบทอดต่อกันมาและมีการจัดประกวดนางนพมาศเพื่อรำลึกถึงการประดิษฐ์กระทงในช่วงเทศกาลลอยกระทง จนถึงทุกวันนี้เป็นประเพณีที่สำคัญในวัฒนธรรมไทย

 ประวัติ นางนพมาศ วันลอยกระทง เธอคือใคร มีตัวตนจริงหรือเป็นเรื่องเล่าตำนาน

        นางนพมาศเป็นตัวละครสำคัญในประเพณีลอยกระทง ซึ่งมีความเชื่อกันว่าเธอเป็นต้นแบบของนางนพมาศในการประกวดสาวงามลอยกระทงในปัจจุบัน แต่คำถามว่าเธอเป็นบุคคลที่มีตัวตนจริงหรือไม่ยังคงเป็นเรื่องที่ได้รับการอภิปรายในวงการประวัติศาสตร์และวรรณคดี

        ตามตำนานและบันทึกทางประวัติศาสตร์ระบุว่า นางนพมาศเป็นธิดาของพระศรีมโหสถและนางเรวดี ซึ่งเป็นครอบครัวที่มีฐานะและความสำคัญในสมัยพระยาเลอไท เธอได้รับการศึกษาจนสามารถถวายตัวเข้ารับราชการในยุคสุโขทัยในสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท โดยได้รับความไว้วางใจจากราชสำนักจนได้ตำแหน่งเป็นสนมเอกในตำแหน่งท้าวศรีจุฬาลักษณ์

        นอกจากนี้ นางนพมาศยังเป็นผู้ประดิษฐ์ "กระทง" เพื่อใช้ในพิธีลอยกระทง ซึ่งในเวลาต่อมาได้กลายเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน ตำรับที่นางนพมาศได้เขียนขึ้นในชื่อ "ตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์" ถือเป็นตำราแห่งการประพฤติปฏิบัติตนในการเข้ารับราชการและการจัดพิธีต่างๆ ในราชสำนัก รวมทั้งการประดิษฐ์โคมลอยเพื่อใช้ในพิธีจองเปรียงลอยพระประทีป หรือที่รู้จักกันในปัจจุบันว่า การลอยกระทง

        ในด้านคุณค่าทางวรรณคดี ตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์มีความสำคัญอย่างมากในการศึกษาเกี่ยวกับประเพณีและขนบธรรมเนียมของไทย รวมถึงการปฏิบัติตนของผู้หญิงในราชสำนัก ซึ่งมีผลต่อการสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับวิถีชีวิตในสมัยสุโขทัยและต่อเนื่องมายังสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวยังทรงใช้ตำรับนี้ในการศึกษาพระราชพิธีต่างๆ

        นอกจากนี้ ตำรับนี้ยังมีคุณค่าทางวิชาการที่เกี่ยวข้องกับการช่างสตรี ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความสามารถในการประดิษฐ์ของผู้หญิงไทยตั้งแต่โบราณ เช่น การจัดขันหมากรับรองแขกเมืองและการประดิษฐ์โคมลอยรูปดอกบัว ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นการประดิษฐ์ที่ประณีตและมีศิลปะ ซึ่งยังคงได้รับการใช้ในพิธีสำคัญจนถึงปัจจุบัน

        อย่างไรก็ตาม แม้ว่านางนพมาศจะเป็นที่รู้จักในฐานะผู้ประดิษฐ์กระทงและเป็นกวีหญิงที่สำคัญ แต่เนื้อหาของตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์อาจได้รับการดัดแปลงและแต่งเติมในภายหลัง จึงทำให้มีข้อสงสัยเกี่ยวกับความถูกต้องและความเป็นจริงของการเล่าขานเรื่องราวของเธอ

ความสำคัญของนางนพมาศ

        นางนพมาศมีความสำคัญทั้งในฐานะตัวแทนของความงามแบบไทยและเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญในประเพณีลอยกระทง ที่ไม่เพียงแต่สะท้อนถึงความงามภายนอกเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงคุณสมบัติทางปัญญาและความฉลาดในด้านการประดิษฐ์ นางนพมาศเป็นต้นแบบในการประดิษฐ์กระทงที่ใช้ในพิธีลอยกระทง ซึ่งเป็นประเพณีที่สืบทอดต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน และในทุกๆ ปีที่มีการจัดประเพณีลอยกระทง จะมีการประกวดนางนพมาศเพื่อเฉลิมฉลองและระลึกถึงคุณค่าของความงามและความรู้

ตำนานหรือความจริง?

        แม้จะมีข้อสงสัยเกี่ยวกับตัวตนของนางนพมาศว่าเป็นบุคคลที่มีตัวตนจริงหรือไม่ โดยเฉพาะเมื่อพิจารณาภาษาและโวหารในตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ซึ่งมีความแตกต่างจากวรรณคดีในยุคสุโขทัย ทำให้หลายคนตั้งคำถามเกี่ยวกับความจริงของเรื่องราว แต่สิ่งหนึ่งที่ไม่สามารถปฏิเสธได้คืออิทธิพลที่นางนพมาศมีต่อวัฒนธรรมและประเพณีไทยมาจนถึงทุกวันนี้

        การประดิษฐ์กระทงและการประกวดนางนพมาศจึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของความงามและความคิดสร้างสรรค์ของผู้หญิงไทย และยังคงสะท้อนถึงความสำคัญของผู้หญิงในสังคมไทยในอดีตและปัจจุบัน ถึงแม้ว่าจะไม่มีการพิสูจน์ว่าเธอเป็นบุคคลที่มีตัวตนจริง แต่ความหมายที่เธอสะท้อนออกมายังคงมีความสำคัญและเป็นที่จดจำอยู่เสมอในทุกงานลอยกระทงของประเทศไทย