ตำนานผาแดงนางไอ่

ตำนานผาแดงนางไอ่

 เป็นตำนานพื้นบ้านที่มีชื่อเสียงของภาคอีสาน โดยเฉพาะในจังหวัดหนองคาย ตำนานนี้สะท้อนถึงความเชื่อเรื่องพญานาค และความรักสามเส้าระหว่างมนุษย์และพญานาคที่ลงเอยด้วยโศกนาฏกรรมใหญ่หลวง

เรื่องราวเริ่มต้นจาก นางไอ่คำบุตรสาวของเจ้าเมืองท้าวพังคีที่มีความงดงามล้ำเลิศ ทำให้มีชายหลายคนต้องการแต่งงานกับนาง หนึ่งในนั้นคือ ผาแดงชายหนุ่มผู้สูงศักดิ์จากอีกเมืองหนึ่ง และ ท้าวภังคี พ่อของนางไอ่ก็มีความเห็นชอบกับการแต่งงานนี้

ในขณะเดียวกัน ท้าวภุชงค์ เจ้าแห่งพญานาคที่อยู่ในแม่น้ำโขงก็หลงรักนางไอ่เช่นกัน เขาจึงจำแลงกายเป็นมนุษย์เพื่อมาสู่ขอนางไอ่ด้วย แต่ท้าวพังคีปฏิเสธ เนื่องจากต้องการให้ผาแดงเป็นคู่ครองของนาง

เพื่อตัดสินใจว่าจะยกนางไอ่ให้ใครเป็นภรรยา ท้าวพังคีจึงจัด ประเพณีบุญบั้งไฟ ขึ้น ซึ่งถือว่าเป็นการขอฝนจากฟ้าดินและเป็นประเพณีสำคัญของชาวอีสาน ผาแดงและท้าวภุชงค์ต่างก็มาร่วมการแข่งขันบั้งไฟ แต่ท้าวภุชงค์กลับแพ้ให้กับผาแดงในงานนี้

หลังจากงานบุญบั้งไฟ ท้าวภุชงค์โกรธแค้นอย่างมาก จึงแปลงกายกลับเป็นพญานาค และบุกทำลายบ้านเมืองทั้งหมดโดยสร้างน้ำท่วมครั้งใหญ่ ทำให้ทั้งเมืองพังพินาศ รวมถึงนางไอ่และท้าวพังคีก็จมน้ำเสียชีวิต

เมื่อผาแดงทราบข่าวการตายของนางไอ่ ก็โศกเศร้าเป็นอย่างมาก เขาจึงออกตามหาร่างของนางที่ถูกน้ำพัดไป แต่ไม่พบ ทำให้ผาแดงกลายเป็นวิญญาณเร่ร่อนไปตามที่ต่าง ๆ

ตำนานยังคงเป็นส่วนสำคัญในวัฒนธรรมท้องถิ่น โดยเฉพาะ ประเพณีบุญบั้งไฟพญานาค ซึ่งมีการเฉลิมฉลองในหลายพื้นที่ของภาคอีสาน รวมถึงความเชื่อเกี่ยวกับพญานาคที่ยังคงมีอยู่ในชุมชนริมแม่น้ำโขง