ลำดับชั้นของความเป็นเมีย
ภรรยาหรือเรียกสั้น ๆ ง่ายว่าเมีย หรือที่ผู้ชายในยุคนี้เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า มนุษย์เมีย หากย้อนเวลากลับไปตั้งแต่กรุงสุโขทัยมาถึงสมัยกรุงรัตโกสินทร์ หากแต่งงานออกเรือนไปผู้หญิงก็มีหน้าที่เป็นแม่บ้านแม่เรือน บำเร่อความใคร่ให้กับผัว เลี้ยงลูก ไม่มีสิทธิ์ในร่างกายของตัวเอง ผู้หญิงเป็นสมบัติของผัวจะเห็นได้ว่าในสมัยก่อนผัวสมารถขายเมีย ขายลูก หรือแม้กระทั่งพาเมียไปขัดดอกให้เจ้าหนี้
ผู้ชายเป็นช้างเท้าหน้า ผู้หญิงเป็นช้างเท้าหลัง
ผู้ชายสามารถมีเมียได้หลายคนแต่ในขณะที่ผู้หญิงหลายผัวไม่ได้จะถูกตราหน้าว่าเป็นนางวันทอง นางกากี กลายเป็น ผู้หญิงหลายผัวทั้ง ๆ ที่บางคนผัวตายไปแล้วแต่ไปแต่งงานกับชายอื่นก็ยังหลีกหนีคำนินทาไม่ได้ นี่แหละชีวิตของผู้หญิง
ชีวิตและวาสนาของผู้หญิงขึ้นอยู่กับอำนาจบารมีของผัว ผัวเป็นคนดีรักเดียวใจเดียวใจ ซื่อสัตย์ ไม่ดื่มเหล้า ติดการพนัน ไม่ทำร้ายร่างกายและไม่ทำร้ายทางคำพูดให้บอบช้ำใจ ผู้ชายแบบนี้หาได้ยากมากแต่ก็ยังมี แต่ถ้าผู้หญิงคนใดได้ผัวนิสัยชั่ว ติดการพนัน ติดเหล้า ไม่ทำมากิน ทำร้ายร่างกาย หลายเมีย ผู้หญิงคนนั้นก็ต้องทนทุกข์ใช้ชีวิตกับนิสัยของผู้ชายแบบนี้
ทุกข์กาย ทุกข์ใจ ไร้ความสุขในชีวิต เกิดเป็นหญิงต้องอดทน ผิดกับสมัยนี้ที่ผู้หญิงมีสิทธิท่าเทียมกับผู้ชายทั้งในด้านการศึกษา เช่น สมัยก่อนผู้หญิงธรรมดาจะไม่ได้เรียนหนังสือแต่ถ้าเป็นขุนมูลนายหรือสืบเชื้อสายมาจากเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดิน ผู้หญิงเหล่านี้จะได้เรียนหนังสือ แต่ถ้าหากเป็นไพร่และทาสเป็นเรื่องยากมากที่จะได้เรียน แม้กระทั่งหมอเพียร นางฟ้าของเหล่าโสเภณี ทั้งหลาย ที่สามารถสอบเข้าเรียนแพทย์ได้แต่ทางโรงเรียนไม่รับเข้าศึกษาเพียงด้วยเหตุผลที่ว่า ในยุคนั้นยังไม่มีผู้หญิงคนใดเรียนแพทย์
จากเรื่องพรหมลิขิตทำไมพุดตานจึงไม่ขอเป็นเมียกลางเมืองของหมื่นมหาฤทธิ์แล้วทำไมคุณหญิงจำปาต้องการให้แม่หญิงแพรจีนเป็นเมียพระราชทานของหมื่นมหาฤทธิ์
พระอัยการลักษณะผัวเมียในกฏหมายตราดวงได้ลำดับชั้นของภรรยาไว้ 5 ประเภท ดังนี้ เรียกสั้น ๆ ง่าย ว่า ลำดับชั้นของความเป็นเมีย
- เมียที่พระมหากษัตริย์ทรงพระราชทานเป็นบำเหน็จ
เป็นรางวัลให้แก่ชายผู้นั้นไม่จำเป็นต้องเป็นเมียที่รักกันมาก่อน เมียตำแหน่งนี้เป็นตำแหน่งเมียที่ผู้ชายจะเกรงใจมากที่สุดในบรรดาเมียทั้งหมด เป็นเมียที่มีหน้ามีมีตาและมีศักดิ์ใหญ่กว่าเมียทุกคนในบ้าน เรียกภาษาบ้าน ๆ ว่า ซุปเปอร์เมียหลวงที่ผัวก็ต้องกลัว
ตัวอย่างเมียพระราชทาน เจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงจวน พระเจ้าตากสินประทานให้กับเจ้าพระยานครราชสีมา สมเด็จพระเจ้าลูกเธอพระสวัสดิราช สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ พระราชทานให้กับกับขุนพิเรนทรเทพ
- เมียทูลขอพระราชทาน
เป็นเมียพระราชทานเหมือนกับข้อแรกต่างตรงที่ฝ่ายชายจะต้องทูลขอกับเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดินเสียก่อนแล้วจึงโปรดพระราชทานให้ตามคำขอถึงแม้ฝ่ายชายจะแต่งงาน มีเมียกลางเมืองหรือเมียหลวงอยู่ก่อนแล้ว เมียพระราชทานก็ยังมีศักดิ์มากกว่าเมียหลวง
ตัวอย่างเมียทูลขอพระราชทาน เจ้าจอมมารดาแพ เป็นเมียทูลขอพระราชทานของรัชกาลที่ 5 สมัยที่ยังไม่ขึ้นครองราชย์ในขณะที่ดำรงพระยศเป็น สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์
เจ้าจอมมารดาเที่ยงนำความกราบทูลแก่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ก็ทรงตรัสขอเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ต่อสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ รับคุณแพเป็นสะใภ้หลวง
- เมียกลางเมือง หมายถึง เมียหลวง
เมียที่บิดามารดากุมมือให้เป็นเมียชาย หญิงที่พ่อแม่ไปสู่ขอมาให้ทำพิธีแต่งงานกันถูกต้องตามประเพณี เมียประเภทนี้มีมากใน ปัจจุปัน ทุกคนรู้จักเป็นอย่างดีในบรรดาเครือญาติ เพื่อน
- เมียกลางนอก หมายถึง เมียน้อย (อนุภรรยา)
เป็นผู้หญิงที่ผู้ชายขอเป็นอนุ เลี้ยงดูเป็นเมียคนหนึ่งในบ้าน มีศักดิ์ลดหลั่นลงมาจากเมียหลวงตำแหน่งนี้มีมากในสมัยก่อนพบได้ในบุคคลซึ่งนับถือศาสนาอิสลาม แต่สำหรับยุคนี้ผู้ชายน้อยคนมากที่จะบอกเมียหลวงว่าจะรับเอาผู้หญิงอีกคนมาเป็นเมีย ส่วนใหญ่ผู้ชายแอบไปมีความสัมพันธ์โดยไม่ให้เมียหลวงรู้
- เมียกลางทาษี หรือ เมียทาส
เมียตำแหน่งนี้จะมาจากการไปไถ่ตัวหรือซื้อตัวมาให้เป็นคนรับใช้ในบ้าน ถ้าหากมีหน้าตาสวยถูกใจ ท่านรักใคร่ก็จะเลี้ยงดูให้เป็นเมียแต่จะไม่ยกเสมอเหมือนเมียคนอื่นๆและยังต้องทำงานบ้าน ปัด กวด เช็ดถู แต่จะสบายกว่าทาสคนอื่นๆ เล็กน้อย
ตัวอย่างเมียทาส เช่น อีเย็น ในละคร นางทาส อีเนียน ในละคร อาญารัก