เมื่อผึ้งนางพญาตาย

เจ้าผึ้งน้อยจะทำอย่างไรเมื่อผึ้งนางพญาตายลง

        รังผึ้งหนึ่งรัง จะประกอบไปด้วยผึงหลากหลายประเภทที่แบ่งตามหน้าที่โดย

                      1. ผึ้งนางพญา เป็นผึ้งที่มีลำตัวใหญ่ที่สุด มีอายุขัยมากกว่า 1 ปี อาจได้มากถึง 7 ปี ลักษณะลำตัว มีปีกสั้นเพียงครึ่งลำตัว ท้องเรียวยาว ลำตัวสีดำออกหม่น ท้องมีสีน้ำตาล ก้นแหลม ขาหลังไม่มีที่เก็บเกสร ไม่มีต่อมผลิตไขผึ้ง มีหน้าที่ผสมพันธุ์ และวางไข่ ควบคุมประชากรผึ้งวรรณะอื่นด้วยฟีโรโมนส์ไปทั่วรัง โดยทั่วไปใน 1 รังจะมีผึ้งนางพญา 1 ตัวเท่านั้น ยกเว้นบางรังที่มีขนาดใหญ่ อาจพบได้ 2-3 ตัว ในระยะเติบโต แต่เมื่อถึงวัยผสมพันธุ์ก็จะแยกออกเหลือเพียง 1 ตัวต่อรังเหมือนเดิม เมื่ออายุได้ 3-5 วัน จะผสมพันธุ์กับตัวผู้ โดยการผสมพันธุ์ 1 ครั้งสามารถผสมกับตัวผู้ได้ 7-10 ตัว หรืออาจมากถึง 20 ตัวก็ได้ หลังจากนั้นจะวางไข่ โดยจะได้ไข่ประมาณ 1,500-2,000 ฟอง และจะสามารถผสมพันธุ์ได้เพียงครั้งเดียวในช่วงชีวิต ผึ้งนางพญามีเหล็กในใช้สำหรับต่อสู้กับผึ้งนางพญาตัวอื่น ผึ้งนางพญาจะอาศัยบนรัง ไม่ออกหาอาหาร และถูกห้อมล้อมด้วยผึ้งงาน โดยที่ผึ้งงานจะใช้หนวดแตะ หรือใช้ลิ้นเลียตามลำตัวผึ้งนางพญาเพื่อทำความสะอาด และนำของเสียจากนางพญาไปปล่อยทิ้ง

                     2. ผึ้งตัวผู้ (The Drone)เป็นผึ้งที่มีขนาดใหญ่รองลงมาจากผึ้งนางพญา และอ้วนสั้นกว่าผึ้งนางพญา มีอายุขัย 4-6 สัปดาห์ เป็นผึ้งที่ไม่มีเหล็กไน มีลิ้นสั้นสำหรับเลียรับอาหารจากผึ้งงาน ผึ้งตัวผู้จะอยู่บนรัง ไม่ออกหาอาหาร มีทำหน้าที่เพียงอย่างเดียว คือ คอยผสมพันธุ์กับผึ้งนางพญา ผึ้งตัวผู้ เป็นผึ้งที่เจริญมาจากไข่ที่ไม่ได้รับการผสม หลังฟักออกจากดักแด้ 16 วัน จะสามารถผสมพันธุ์ได้ มีพฤติกรรมผสมพันธุ์ คือ ในวันที่มีอากาศดี อุณหภูมิเหมาะสม ผึ้งตัวผู้จะบินรวมกลุ่มกันบริเวณใกล้รังที่ใดที่หนึ่ง เมื่อมีผึ้งนางพญาบินผ่านก็จะบินเข้าเกาะด้านหลัง และผสมพันธุ์ หลังจากผสมพันธุ์ผึ้งตัวผู้จะตกตาย โดยยังค้างอวัยวะสืบพันธุ์ติดอยู่กับผึ้งนางพญา หากไม้ได้ผสมพันธุ์ก็จะบินกลับรังรอโอกาสในวันต่อไป หากหมดฤดูผสมพันธุ์ ถ้าผึ้งตัวผู้ตัวใดยังไม่ได้ผสมพันธุ์ก็จะถูกไล่ออกจากรังหรือผึ้งงานไม่ป้อนอาหาร และตายในที่สุด

                     3. ผึ้งงาน (The Worker) เป็นผึ้งเพศเมีย มีขนาดเล็กที่สุด แต่มีปริมาณมากที่สุด 5,000-30,000 ตัว/รัง มีอายุขัย 6-8 สัปดาห์ เนื่องจากในระยะที่เป็นตัวอ่อน ได้รับอาหารพิเศษคือ นมผึ้ง หรือรอยัลเยลลี (royal jelly) เพียง ๓ วัน หลังจากนั้นตัวอ่อนผึ้งงานที่มีอายุมากขึ้น จะได้กินแต่เกสร และน้ำผึ้ง ทำให้ขบวนการพัฒนาแตกต่างไปจากผึ้งนางพญามาก ในขณะที่ผึ้งนางพญาได้กินนมผึ้งตั้งแต่เป็นตัวอ่อนอายุ ๑ วัน และได้กินต่อไปจนตลอดชีวิต ด้วยเหตุนี้จึงทำให้เพศเมีย ๒ วรรณะนี้ ผิดแผกแตกต่างกัน ทั้งลักษณะภายนอก และภายใน ตลอดจนภารกิจต่างๆ ผึ้งงานมีหน้าที่หลักในการทำงาน เช่น ทำความสะอาดรัง เลี้ยงดูป้อนอาหารให้ผึ้งตัวอ่อน สร้างและซ่อมแซมรัง เป็นทหารเฝ้ารัง ป้องกันศัตรู และหาอาหาร ผึ้งงานต้องรับภาระดังกล่าวเท่ากันทุกตัว ไม่มีการเอาเปรียบแก่งแย่งกัน หรือหลบงานเลย ทุกตัวรับผิดชอบงานของตนเอง โดยไม่มีใครบังคับ และไม่ต้องสั่งสอนกัน นักวิทยาศาสตร์กล่าวว่า ผึ้งงานคือ หุ่นยนต์ที่มีชีวิตตัวน้อยๆ ทำงานเกือบตลอดเวลาตั้งแต่เกิดจนตาย

        แต่เมื่อถึงเวลาที่ผึ้งนางพญาผี้งต้องตายไปตามอายุขัยซึ่งอยู่ที่ประมาณ 3 - 5 ปี หรือเกิดอุบัติเหตุให้มันต้องตายอย่างกระทันหัน ผึ้งจะเฟ้นหานางพญาผี้งตัวใหม่เพื่อสืบทอดอาณาจักรโดยทันที ซึ่งเมื่อผึ้งนางพญาผึ้งตายลง ผึ้งงานในรังจะรับรู้ได้ทันทีเนื่องจากการขาดหายไปของสารเคมี pheromone ที่มาจากตัวนางพญา เหล่าผึ้งงานจะเร่งสร้าง hive chamber หรือรังขนาดใหญ่เพื่อเลี้ยงตัวอ่อนผึ้งประมาณ 10 -20 ตัวขึ้นมา ตัวอ่อนเหล่านี้ได้มาจากไข่ที่ผึ้งนางพญาไข่ไว้นั่นเอง ปกติไข่เหล่านี้จะเติบโตเป็นผึ้งงานและผึ้งตัวผู้ แต่เมื่ออยู่ในรังขนาดใหญ่และเลี้ยงด้วยนมผึ้งหรือ royal jelly (สารคัดหลั่งจากต่อมบนส่วนหัวของผึ้ง) เป็นเวลานานและมากกว่ากว่าการเลี้ยงตัวอ่อนผึ้งงานทั่วไป ทำให้กลายเป็นผึ้งที่มีคุณสมบัติสมบูรณ์สำหรับการสืบพันธ์และวางไข่ ผึ้งตัวแรกที่เปลี่ยนจากตัวอ่อนเป็นนางพญาผึ้งจะฆ่าตัวอ่อนที่ถูกเลี้ยงเพื่อเป็นนางพญาผึ้งที่เหลือทั้งหมด ในกรณีที่มีตัวอ่อนที่เปลี่ยนเป็นนางพญาผึ้งในเวลาไล่เลี่ยกันหลายๆ ตัว พวกมันจะต่อสู้จนเหลือเพียงนางพญาผึ้งเดียวในรัง และเพื่อความสมบูรณ์ของนางพญาผี้งมันจะได้ royal jelly เป็นอาหารไปตลอดชีวิต