๒๒ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๕๖๓ เนื่องในวันคล้ายวันมรณภาพ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พฺรหฺมรํสี)
๒๒ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๕๖๓ เนื่องในวันคล้ายวันมรณภาพ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พฺรหฺมรํสี) สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พฺรหฺมรํสี) เกิดในรัชสมัยรัชกาลที่ ๑ และมรณภาพในรัชสมัยรัชกาลที่ ๕ ท่านเป็นผู้ชำนาญบาลีและเทศนา เป็นทั้งนักเรียนดี และครูดี เสียดายว่าคนยุคนี้ เห็นท่านไปในทางอภินิหารเสียมากกว่า “...พระเทพกระวีมีพรรษายุกาลประกอบด้วยรัตตัญญูมหาเถรธรรมยั่งยืนนาน แลมีปฏิภาณปรีชา ตรีปิฎกกลาโกศล แลฉลาดในโวหารนิพนธ์เทศนาปริวัติวิธีแลทำกิจในสุตนั้นด้วยดีไม่ย่อหย่อน อุสาหะสั่งสอนพระภิกษุสามเณรโดยสมควร อนึ่งไม่เกียจคร้านในราชกิจบำรุงพระบรมราชศรัทธาฉลองพระเดชพระคุณเวลานั้น ๆ สมควรเป็นที่อรัญญิกมหาสมณคณิศราจารย์พระราชาคณะผู้ใหญ่ มีอิศริยยศยิ่งกว่าสมณนิกรฝ่ายอรัญวาสี เป็นอธิบดีครุฐานิยพิเศษ ควรสักการบูชาแห่งนานาเนกบรรพสัช บรรดารนับถือพระบรมพุทธสาสนาได้ จึงมีพระบรมราชโองการมา ณ พระบัณฑูรสุรสิงหนาทดำรัสสั่ง ให้สถาปนาพระเทพกระวี ศรีสุทธินายก ตรีปิฎกปรีชามหาคณฤศร บวรสังฆารามคามวาสี เลื่อนที่ขึ้นเป็นสมเด็จพระพุฒาจารย์ อเนกสถานปรีชา วิสุทธิจรรยาสมบัติ นิพัทธธุตคุณ ศิริสุนทรพรตจาริก อรัญญิกคณิศร สมณนิกรมหาปรินายก ตรีปิฎกโกศล วิมลศีลขันธ์ สถิต ณ วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร พระอารามหลวง...” ความตอนหนึ่งในคำประกาศสถาปนา “พระเทพกระวี (โต)” เป็น “สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พฺรหฺมรํสี)” เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๐๗ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต) ก็ได้มรณภาพบนศาลาเก่าวัดบางขุนพรหมใน เมื่อวันเสาร์ที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๔๑๕ ในรัชกาลที่ ๕ สิริรวมอายุได้ ๘๔ ปี อยู่ในสมณเพศ ๖๔ พรรษา เป็นเจ้าอาวาสครองวัดระฆังโฆสิตารามได้ ๒๐ ปี ภาพจาก สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร