พระพุทธรูปปางทรงรับอุทกัง

พระพุทธรูปปางทรงรับอุทกัง

        พระพุทธรูปปางนี้ อยู่ในพระอิริยาบถนั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ซ้ายวางบนพระเพลา พระหัตถ์ขวาทรงบาตรวางบนพระชานุเป็นกิริยารับน้ำ

ประวัติ

มื่อพระผู้มีพระภาคเสด็จประทับอยู่ที่ปาวาลเจดีย์ เมืองไพศาลี ประทานโอวาทแก่พระภิกษุสงฆ์ทั้งหลายให้มีธรรมเป็นที่พึ่ง พอควรแก่เวลาแล้ว ก็ทรงพาภิกษุสงฆ์เสด็จไปยังบ้านภัณฑุคาม ประทับสำราญพระอิริยาบถ โดยควรแก่พระอัธยาศัย แสดงธรรมโปรดพุทธบริษัท ณ บ้านภัณฑุคามนั้น ให้ตั้งอยู่ในอริยธรรม คือ ศีล สมาธิ ปัญญา วิมุติ อันเป็นธรรมนำให้หลุดพ้นจากอาสวะทั้งมวล

ต่อนั้นพระบรมศาสดาพร้อมด้วยพระภิกษุสงฆ์ ได้เสด็จไปบ้านหัตถีคาม อัมพุคาม ชัมพุคาม และโภคนครโดยลำดับ ประทับอยู่ที่โภคนครแสดงธรรมโปรดพุทธบริษัทชาวเมืองนั้น ต่อนั้นจึงได้เสด็จไปยังเมืองปาวานคร เสด็จเข้าประทับอาศัยอยู่ที่อัมพวันสวนมะม่วงของนายจุนทกัมมารบุตรซึ่งอยู่ใกล้เมืองนั้น

ครั้นนายจุนทะได้ทราบข่าวว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จมาสถิตอยู่ในสวนของตนก็มีความยินดี ได้นำสักการะเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้ายังที่ประทับ พระบรมศาสดาตรัสพระธรรมเทศนาโปรด ให้นายจุนทะชื่นชมโสมนัส และบรรลุโสดาปัตติผล นายจุนทะได้กราบทูลนิมนต์พระผู้มีพระภาคกับทั้งภิกษุสงฆ์ ให้เข้าไปรับอาหารบิณฑบาตยังนิเวศน์ของตน พระบรมศาสดาทรงรับด้วยดุษณีภาพ

เมื่อนายจุนทะทราบแล้วก็ดีใจรีบกราบทูลลากลับคืนนิเวศน์ ให้ตกแต่งขาทนียโภชนียาหารกับทั้งสุกรมัททวะ (เนื้อสุกรอ่อน) ประกอบด้วยรสอันเอมโอชแต่ในเวลาราตรี ครั้นรุ่งเช้า นายจุนทะได้ออกไปทูลอัญเชิญเสด็จพระผู้มีพระภาคพร้อมด้วยพระภิกษุสงฆ์ ได้เสด็จไปยังนิเวศน์ของนายจุนทะประทับนั่งบนพุทธอาสน์ แล้วตรัสแก่นายจุนทะว่า สุกรมัททวะซึ่งท่านตกแต่งไว้นั้น จงอังคาสเฉพาะตถาคตผู้เดียว ที่เหลือนั้นให้ขุดหลุมฝังเสีย และจงอังคาสภิกษุสงฆ์ทั้งหลายด้วยอาหารอย่างอื่น ๆ เถิดนายจุนทะก็กระทำตามพระพุทธบัญชร ครั้นเสร็จภัตตกิจแล้วตรัสอนุโมทนาให้นายจุนทะได้ความเบิกบานในเทยยทานที่ถวายแล้ว ก็เสด็จกลับไปสู่อัมพวัน

เมื่อพระผู้มีพระภาคเสวยภัตตาหาร ของนายจุนทะในวันนั้นก็ทรงประชวรพระโรค "โลหิตปักขัณฑิกาพาธ" มีกำลังกล้าลงพระโลหิตเกิดทุกขเวทนามาก ตรัสสั่งพระอานนท์ว่า "อานนท์ มาเราจะไปเมืองกุสินารา พระอานนท์รับพระบัญชาแล้ว จึงรีบแจ้งให้พระสงฆ์ทั้งหลายเตรียมตามเสด็จไว้พร้อม"

ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงเยียวยาพระโรคาพาธด้วยโอสถคือ สมาบัติภาวนา เสด็จจากเมืองปาวาพร้อมด้วยพระภิกษุสงฆ์ตามมรรคาโดยลำดับ ขณะที่เสด็จไปตามทางนั้น ทรงบังเกิดการกระหายน้ำเป็นกำลังจึงเสด็จและเข้าพักยังร่มไม้ริมทาง พลางตรัสเรียกพระอานนท์ว่า "อานนท์ตถาคตกระหายน้ำมาก เธอจงไปตักน้ำมาให้ตถาคตดื่มระงับความกระหายให้สงบ"

เป็นครั้งแรกและเป็นครั้งเดียว ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงขอน้ำเสวยในขณะเดินทางยังไม่ถึงที่พัก เนื่องด้วยพระองค์ทรงประชวรมากใกล้อวสานพระชนม์ ต้องเสวยทุกขเวทนา ซึ่งเกิดแต่สังขาร สมดังกระแสพระโอวาทที่ตรัสว่า "สังขารเป็นมารทำลายความสงบสุข ไม่เลือกว่าสังขารของผู้ใดทั้งสิ้น"

พระอานนท์ได้กราบทูลว่า "ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ เกวียน ๕oo เล่ม เพิ่งข้ามแม่น้ำนี้ไป แม่น้ำนี้เป็นแม่น้ำเล็ก น้ำในแม่น้ำก็น้อย เมื่อล้อเกวียนมากด้วยกัน บดไปตลอดทุกเล่ม น้ำขุ่นนัก ไม่ควรจะเป็นน้ำเสวย ถัดนี้ไปไม่ไกลนัก แม่น้ำกกุธานที มีน้ำ จืด ใส เย็น ทั้งมีท่ารื่นรมย์ เชิญเสด็จไปยังแม่น้ำกกุธานทีโน้นเถิด ผิว่าจะเสวยหรือสรง ก็จะเย็นเป็นความสุขสำราญ

"ไปเถอะอานนท์" ทรงรับสั่ง ไปนำน้ำในแม่น้ำนี้แหละมาให้ตถาคตดื่มบรรเทาความกระหาย

พระอานนท์ ได้กราบทูลทัดทานถึง ๒ ครั้ง เมื่อได้สดับกระแสรับสั่งครั้งที่ ๓ พระเถระเจ้าก็อนุวัตรตามพระบัญชาทันที ด้วยได้สติรู้ทันในพระบารมีของพระสัมพุทธเจ้าว่า "อันธรรมดาของพระพุทธเจ้าทั้งหลายจะดำรงคงพระวาจามั่นในสิ่งซึ่งหาสาเหตุมิได้ เป็นไม่มี จึงรีบนำบาตรเดินตรงไปยังแม่น้ำนั้น ครั้นเข้าไปใกล้แม่น้ำนั้นพลันได้ปีติโสมนัส ด้วยพุทธานุภาพของพระพุทธเจ้า หากมาบันดาลน้ำในแม่น้ำซึ่งขุ่นข้นได้กลับกลายเป็นน้ำใสสะอาดปราศจากมลทิน

เมื่อพระอานนท์ได้เห็นเช่นนั้น ก็เกิดอัศจรรย์ใจ พิศวงในอานุภาพของพระผู้มีพระภาคเจ้า ดำริว่า "อานุภาพอันใหญ่หลวงของพระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นปานนี้ เป็นความอัศจรรย์ ไม่เคยมีมาในกาลก่อน พระเถรเจ้าได้ลงไปตักน้ำด้วยความบันเทิงน้อมเข้าไปถวายพระผู้มีพระภาคเจ้า ให้เสวยตามพระพุทธประสงค์ แล้วได้กราบทูลถึงเหตุอัศจรรย์ที่ได้ประสบมานั้น"

เหตุที่เกวียน ๕oo เล่ม เดินบดน้ำให้ขุ่นข้นเป็นอุปสรรคให้พระพุทธเจ้าต้องทรงได้น้ำดื่มช้าไปนั้น ท่านกล่าวว่าเป็นบุพพกรรมแต่ชาติก่อนเมื่อครั้งพระองค์เสวยชาติเป็นพ่อค้าเกวียน ๕oo ขณะนำเกวียนผ่านแม่น้ำน้อย ได้จัดทำกะทอสวมปากวัวเสียมิให้ดื่มกินน้ำขุ่น ด้วยเกรงว่าจะกินน้ำไม่สะอาด จะเป็นภัยแก่วัวในเวลาเดินทางไกล ต่อเมื่อถึงแม่น้ำใหญ่ มีน้ำใสสะอาดแล้ว จึงแก้กะทอที่สวมปากวัวออก ปลดปล่อยให้วัวทั้งหลายได้ดื่มน้ำที่ใสสะอาดให้สุขสำราญ ส่วนกรรมนี้ได้ติดตามมาสนองพระองค์แม้ใกล้จะเสด็จปรินิพพานแล้ว ให้ต้องทรงลำบากยากแก่ดื่มน้ำช้าไปชั่วขณะหนึ่ง

ส่วนอานุภาพที่บันดาลให้น้ำซึ่งขุ่นข้นนั้น ให้พลันกลับใสบริสุทธิ์ในปัจจุบันทันความประสงค์ ท่านกล่าวว่าเป็นด้วยอานุภาพของกุศลที่พระองค์ได้ทรงสร้างบ่อน้ำไว้ในทางกันดารน้ำ เมื่อครั้งพระองค์เสวยพระชาติเป็นพ่อค้าเกวียนนำเกวียนมากเล่มด้วยกันเดินทางผ่านที่กันดารด้วยน้ำ ต้องเอาน้ำใส่เกวียนไปกินเผอิญน้ำหมดยังไม่ทันถึงหมู่บ้านที่พัก ทั้งคนและวัวต้องสิ้นกำลังไปไม่รอด จะต้องตายกลางทาง พระโพธิสัตว์ไม่ทรงยอมตายในทำนองนั้น ได้พยายามเดินตรวจดูสถานที่ซึ่งพอจะขุดบ่อน้ำได้ ครั้นเห็นที่ชายเนินแห่งหนึ่งมีกอหญ้าเขียวขจีงาม ก็แน่ใจว่าที่ตรงนี้จะต้องมีน้ำ จึงไปเรียกคนเกวียนที่ร่วมใจมาช่วยกันขุด พยายามสกัดงัดแผ่นศิลาใหญ่ที่ปิดทางเดินน้ำออก ในที่สุดก็สำเร็จได้น้ำใสสะอาด มีตาน้ำใหญ่ไหลออกมา จึงไปตามคนในเกวียน และนำวัวทั้งหลายมาดื่ม อาบเป็นที่สำราญ พร้อมกับตักใส่กระบอกได้ไปกินตามทางอีกด้วย ก่อนที่จะไปจากที่นั้นได้เขียนหนังสือบอกไว้ใกล้ทางเดิน ให้คนผ่านไปมาได้ทราบว่าสถานที่ถัดจากทางนี้ไปเล็กน้อย มีบ่อน้ำจืด ใสบริสุทธิ์ควรแก่การดื่มดีนัก อานุภาพของบุญในการสร้างบ่อน้ำของพระองค์ครั้งกระโน้น ได้ตามมาสนองผลดลบันดาลให้น้ำขุ่นข้นพลันกลับใสบริสุทธิ์ ให้พระองค์ได้เสวยระงับความกระหายได้ความสุขสบายสมพระประสงค์ ด้วยประการฉะนี้

ที่มี

ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ

ข้อมูลจากหนังสือ "ตำนานพระพุทธรูปปางต่าง ๆ" นิพนธ์ของ พระพิมลธรรม ราชบัณฑิต (ชอบ อนุจารีมหาเถร)