มีมดอยู่ในสมองคน: คุณเป็น "คนคิดลบโดยอัตโนมัติ" หรือเปล่า

มีมดอยู่ในสมองคน: คุณเป็น "คนคิดลบโดยอัตโนมัติ" หรือเปล่า

ตามปกติแล้ว คนเราจะ "คิดลบ" เพื่อความอยู่รอดของเรา เช่น สมัยก่อนที่เราเป็นมนุษย์ถ้ำ หากเรา เห็นพุ่มไม้ไหวๆ สมองของเราจะคิดลบก่อนเลยว่า ข้างหลังพุ่มไม้นั้น อาจเป็น "เสือ" ที่จะทำอันตรายเรา เราจะไม่ "คิดบวก" ว่า ข้างหลังพุ่มไม้นั้นเป็น "กระต่าย" เพื่อเราจะจับไปเลี้ยงดูเล่น

การคิดลบแบบนี้นี่เองค่ะ ที่ทำให้เผ่าพันธุ์มนุษย์ของเรา "อยู่รอด" มาจนถึงทุกวันนี้ แต่เนื่องจากปัจจุบัน เสือทั้งหลายได้ถูกจับไปไว้ในกรงเกือบหมดแล้ว โอกาสที่เราจะเจอเสือจริง ๆ น้อยมาก

แต่ "สมอง" ของเรา ก็ยังติดกับการคิดลบแบบนี้อยู่ ทำให้เรามีความทุกข์ ซึ่งการคิดลบแบบนี้ทำให้เกิด "มด" ตัวที่น่ากลัวที่สุดในชีวิตเรา ซึ่งมดตัวที่ว่านี้ คือ Automatic Negative Thoughts : ANTs ซึ่งหมายถึงการเป็น "คนคิดลบโดยอัตโนมัติ"

Dr. Daniel G. Amen ซึ่งเป็นจิตแพทย์ชื่อดังของ USA กล่าวว่า ในสมองของคนเรามี "มดอยู่ 9 สายพันธุ์" ที่ทำให้เราเกิดความทุกข์ เรามาลองดูว่า มีมดสายพันธุ์ไหนบ้าง ที่อยู่ในสมองของเรา

1. สายพันธุ์ "เสมอ" และ "ไม่เคย" (ANT 1 "Always" and "Never")
มดสายพันธุ์นี้มีมากที่สุด เช่น เคยไหมที่เราชอบคิดว่า "เขาไม่เคยฟังฉันเลย" "ฉันผิดพลาดเสมอ" "เขาขึ้นเสียงกับฉันทุกครั้ง" ซึ่งจริง ๆ แล้ว เหตุการณ์ไม่ได้เป็นแบบนี้ แต่สมองจะคิดแบบเหมารวม โดยที่จริงแล้ว เขาก็ฟังเราบ้าง เราก็ทำถูกบ้างผิดบ้าง หรือ บางทีเขาก็รับฟังเราไม่ได้ขึ้นเสียงกับเราทุกครั้ง เป็นต้น

2. สายพันธ์ "เมินสิ่งดี ดูสิ่งลบ" (ANT 2 "Focusing on the Negative")
มดสายพันธุ์นี้ ทำให้เรามองแต่เฉพาะด้านลบ เช่น "ล้างรถทีไร ฝนตกทุกที" แต่จริง ๆ แล้ว เราล้างรถ 10 ครั้ง ฝนอาจจะตก 1 ครั้ง แต่เรามัก Focus ไปที่ความคิดด้านลบ

3. สายพันธุ์ "หมอดูซาดิสต์" (ANT 3 "Foutune Telling")
มดสายพันธุ์นี้ร้ายกาจมาก เป็นตัวกำหนดชะตาชีวิตเรา เช่น เราคิดว่า "เดี๋ยวตอนที่เราขึ้นไปพูดบนเวที คนคงหัวเราะเยาะเราแน่" ซึ่งการคิดแบบนี้ จะทำให้เรารู้สึกตื่นเต้นผิดปกติ มือสั่น ขาสั่น เสียงสั่น และลืมบท ทำให้เวลาขึ้นไปพูด คนก็จะหัวเราะเยาะเราจริง ๆ

4. สายพันธุ์ "อ่านใจไปเรื่อยเปื่อย" (ANT 4 "Mind Reading")
มดสายพันธุ์นี้ ชอบเดาใจ คิดไปเองในแง่ลบ เช่น เห็นคนจับกลุ่มคุยกัน ก็คิดว่า "คนพวกนั้น กำลัง นินทาเราแน่ ๆ เลย" หรือ หัวหน้าพูดอะไรในภาพรวมในที่ประชุมก็คิดว่า "หัวหน้ากำลังหมายถึงเราแน่เลย" ซึ่งเกือบทั้งหมดเป็นการคิดไปเอง

5. สายพันธุ์ "รู้สึก...แต่ไม่นึกคิด" (ANT 5 "Thinking with Your Feelings")
มดพันธุ์นี้ ทำให้เราชอบมีความรู้สึกต่อสิ่งต่าง ๆ ในแง่ลบ เช่น "ฉันรู้สึกว่าฉันเป็นส่วนเกินของหน่วย" "ฉันรู้สึกว่าใคร ๆ ก็ไม่รักฉัน" ซึ่งแท้จริงแล้วเป็นความรู้สึกของเราเอง ไม่ใช่ความรู้สึกที่คนอื่นมีต่อเรา

6. สายพันธุ์ "หมกมุ่นอยู่กับอดีต" (ANT 6 "Guilty of Beating)
มดสายพันธุ์นี้ทำให้เราชอบย้อนคิดถึงอดีต เช่น ติดคำพูดว่า "ถ้าเพียงแต่ตอนนั้น เราไม่ตัดสินใจผิด ชีวิตเราคงไม่เป็นแบบนี้" หรือ "ไม่น่าเลย ฉันไม่น่าพูดกับพ่อแม่อย่างนั้นไปเลย" ซึ่งจริง ๆ แล้ว ไม่ควรเอา อดีตเป็น "ห้องขัง" ชีวิตเรา แต่ควรใช้อดีตเป็น "ห้องเรียน" ที่เราจะไม่ทำแบบนั้นอีก

7. สายพันธุ์ "ตราหน้า แล้วด่าให้ยับ" (ANT 7 "Labeling")
มดพวกนี้ ชอบตราหน้าคนอื่น เช่น "ไอ้พวกรากหญ้า คิดไม่เป็น" "ไอ้พวกคนจีนเสียงดัง" "ไอ้พวกเด็กเจนวายหัวดื้อ" ซึ่งแท้จริงแล้ว มีคนรากหญ้ามากมายที่หัวดีกว่าคนจบปริญญาเอก มีคนจีนมากมายที่มีกิริยาเรียบร้อย และมีเด็กเจนวายมากมายที่น่ารักและเคารพผู้ใหญ่

8. สายพันธุ์ "เพราะฉันขัน ตะวันจึงขึ้น" (ANT 8 "Personalization")
มดพันธุ์นี้มาจากนิทานเรื่องหนึ่ง ที่มีไก่ตัวหนึ่งลุกออกไปขันทุกเช้า พอวันหนึ่ง ไก่ป่วยหนักมาก ลูก ๆ ก็บอกว่า พ่อวันนี้ไม่ต้องไปขันหรอก แต่พ่อบอกว่าไม่ได้หรอก "เพราะพ่อขัน ตะวันจึงขึ้น ถ้าพ่อไม่ออกไปขัน ดวงอาทิตย์จะไม่ขึ้น แล้วโลกจะแย่แน่" ซึ่งเป็นการเข้าใจผิด หลงตัวเอง คิดว่าตัวเอง คือคนสำคัญเกินเหตุ

9. สายพันธุ์ "โทษคนอื่น" (ANT 9 "Blame")
มดสายพันธุ์นี้น่ากลัวที่สุด เพราะจะทำให้เราคิดว่า ที่ชีวิตเราเป็นแบบทุกวันนี้ เพราะ พ่อแม่ หัวหน้า เพื่อน สังคม ฯลฯ เป็นต้นเหตุ มดสายพันธุ์นี้ทำให้เรา "โทษคนอื่น" โดยไม่ยอม หันมาดูตัวเอง

ซึ่งการคิดแบบนี้ เป็นการคิดแบบ "เหยื่อ" คือ คิดว่าตัวเองเป็นเหยื่อของการกระทำของคนอื่น ซึ่งทำให้ชีวิตหมดพลัง และไร้คุณค่า อีกทั้งจะไม่ยอมปรับปรุงตัว

เมื่อไหร่ ก็ตามที่เราคิดลบ หรือมีความทุกข์ แปลว่า...
"มดตัวใดตัวหนึ่งกำลังอาละวาดอยู่ในสมองเราแล้ว"