วิธีนับญาติแบบคนจีน
คนจีนถือเรื่องญาติพี่น้องและวงศ์ตระกูลเป็นสำคัญ เราจะเห็นได้ง่ายๆจากวัฒนธรรมการเรียกบรรดาวงศาคณาญาติของคนจีนที่เฉพาะเจาะจงแบบที่ยากจะหาชาติใดทำ คนจีนจะนับญาติกันด้วยตำแหน่ง ไม่ใช้ชื่อ เรียกได้ว่าหากเอ่ยชื่อตำแหน่งมาแล้ว เราจะรู้ได้เลยว่าคนพูดกำลังพูดถึงใคร พี่น้อง/ลุง/ป้า/น้า/อา ฝั่งพ่อหรือฝั่งแม่ หรือรุ่น (generation) ใด
ดังนั้นจะเห็นวิธีนับญาติแบบคนจีนนั้นเรียกไม่ยาก เพียงแค่ทำความเข้าใจการผสมคำศัพท์นิดหน่อยก็สามารถเรียกได้ทั้งครอบครัวแล้ว ทั้งนี้ บทความนี้จะรวมเฉพาะการนับญาติแบบชาวจีนแต้จิ๋วซึ่งคนจีนในประเทศไทยโดยมากเป็นคนจีนแต้จิ๋ว หรือคนจีนที่มาจากจังหวัดหนึ่งในมณฑลกวางตุ้งของประเทศจีน วิธีนับญาติแบบแต้จิ๋ว แบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ ลำดับ/เลขที่ และ ตำแหน่ง
การลำดับของคนจีนจะใช้ลำดับการเกิดเป็นสำคัญ โดยแยกฝ่ายชายและฝ่ายหญิงออกจากกัน และไม่สนใจว่าผู้ชายจะเป็นพี่หรือเป็นน้องของผู้หญิง เช่น ลูกชายคนโต คนที่ 2 3 4 ไปเรื่อยๆ จนถึงลูกชายคนสุดท้าย และลูกสาวคนโต คนที่ 2 3 4 ไปเรื่อยๆ จนถึงลูกสาวคนสุดท้าย
ลำดับในภาษาจีนคือ
- คนโต: ตั่ว
- คนที่ 2: หยี่
- คนที่ 3: ซา
- คนที่ 4: สี่/ซี้
- คนที่ 5: โหงว
- คนที่ 6: ลัก
- คนที่ 7: ชิก
- คนที่ 8: โป่ย
- คนที่ 9: เก๋า
- คนสุดท้าย: โซ่ย/โซ้ย
การเรียกตำแหน่งญาติของคนจีน
การเรียกตำแหน่งลุงป้าน้าอาของคนจีนทั้งฝั่งพ่อและฝั่งแม่จะต่างกัน ดังนี้
ญาติฝั่งพ่อ
ข้อสังเกต: ไม่ว่าจะเป็นพี่สาวหรือน้องสาวของพ่อ จะใช้คำว่า “โกว” เสมอ และไม่ว่าจะเป็นลุงเขยหรืออาเขย จะใช้คำว่า “เตี๋ย” เสมอ
ญาติฝั่งแม่
ข้อสังเกต: พี่ชายหรือน้องชายของแม่ จะใช้คำว่า “กู๋” เสมอ และพี่สาวหรือน้องสาวของแม่ จะใช้คำว่า “อี๋” เสมอ
ส่วน เขย ใช้คำว่า “เตี๋ย”เสมอ ทั้งญาติฝั่งพ่อและฝั่งแม่
นอกจากนี้ ยังมีคำว่า “เหล่า/เล่า” ไว้ใช่เรียกคนที่อยู่ในรุ่น (Generation) ที่สูงขึ้นไป เช่น เหล่าแปะ เหล่าโกว เหล่าเจ็ก เหล่าซิ่ม เหล่ากู๋ เหล่ากิ๋ม เหล่าอี้ เป็นต้น
เมื่อนำลำดับและตำแหน่งมารวมกันโดยให้ลำดับอยู่ด้านหน้า เราก็จะได้คำเรียกญาติโกโหติกาของคนจีนแต้จิ๋ว
ตัวอย่าง (ฝั่งพ่อ)
ในกรณีที่พ่อของเราเป็นลูกคนที่ 5 (และเป็นลูกชายคนที่ 3) ของคุณปู่คุณย่า จากลูกทั้งหมด 9 คน เป็นผู้ชาย 5 คน ผู้หญิง 4 คน เราในฐานะลูกของพ่อจะเรียกญาติและพี่น้องของพ่อ ดังนี้:
ตัวอย่าง (ฝั่งแม่)
ในกรณีที่แม่ของเราเป็นลูกคนที่ 5 (และเป็นลูกสาวคนที่ 3) ของคุณตาคุณยาย จากลูกทั้งหมด 9 คน เป็นผู้ชาย 4 คน ผู้หญิง 5 คน เราในฐานะลูกของแม่จะเรียกญาติและพี่น้องของแม่ ดังนี้: