พุทธประวัติ จาก พระโอษฐ(จากพระพุทธเจ้า)

พระประวัติตรัสเลา หรือพุทธประวัติจากพระพุทธโอษฐนี้ เลือกเก็บ
จากบาลีพระไตรปฎก รวบรวมเอามาเฉพาะตอนที่
พระองคตรัสเลาถึงประวัติ
ของพระองคเอง.

โดยไม่มีคำแต่งใหม่จากอรรถกาจารย์

ดังนั้นสิ่งที่เราเคยเรียนมาในหลักสูตรของกระทรวงศึกษาธิการเป็นการเอาทั้งคำแต่งใหม่ผสมกับที่พระองค์เล่าเองมาสอนเราจึงรู้แบบผิดๆหรืออาจจะมีอะไรเพิ่มเติมขึ้นมา     เช่น ในพระสูตรที่พระองค์ตรัส  บอกว่า  บัวมีสามเหล่า ไม่ว่าพระพุทธเจ้าองค์ไหนก็บอกว่ามีสามเหล่า   แต่ที่เราเรียนมีสี่เหล่า!!

เรื่องแบบนี้มีเยอะในพระไตรปิฎก เพราะอรรภถาจารย์เหล่านั้นไม่รู้ในคำตรัสห้ามจากพุทธองค์ว่าห้ามแต่งใหม่ห้ามเพิกถอนในคำของพระองค์   

พุทธประวัติจากพระโอษฐ
             ภาคนำ
ขอความใหเกิดความสนใจในพระพุทธประวัติ.
---------------
โลกธาตุหนึ่ง มีพระพุทธเจาเพียงองคเดียว๑
อานนท! ภิกษุผูฉลาดในฐานะและอฐานะนั้น ยอมรูวา ขอนี้มิใช
ฐานะ ขอนี้มิใชโอกาสที่จะมี คือขอที่ในโลกธาตุอันเดียว จะมีพระตถาคต
ผูอรหันตสัมมาสัมพุทธะ สององค เกิดขึ้นพรอมกัน ไมกอน ไมหลังกัน. นั่นมิใชฐานะที่จะมีได.
สวนฐานะ อันมีไดนั้น คือใน โลกธาตุอันเดียว มีพระตถาคต
ผูอรหันตสัมมาสัมพุทธะองคเดียว เกิดขึ้น. นั่นเปนฐานะที่จะมีได.
๑. บาลี พหุธาตุกสูตร อุปริ. ม. ๑๔/๑๗๑/๒๔๕. 

การปรากฏของพระตถาคต มีไดยากในโลก๑
ภิกษุ ท.! การมาปรากฏของ บุคคลเอก (ไมมีใครซ้ําสอง)
มีไดยากในโลก. ใครเลา เปนบุคคลเอก? ตถาคต ผูเปนพระอรหันตตรัสรู
ชอบเอง เปนบุคคลเอก (ไมมีใครซ้ําสอง). การปรากฏของบุคคลเอกนี้แลมีไดยากในโลก.
โลกที่กําลังมัวเมา ก็
ยังสนใจในธรรมของพระตถาคต๒
ภิกษุ ท.! เพราะเหตุที่ตถาคต ผูอรหันตสัมมาสัมพุทธะเกิดขึ้น
จึงเกิดมีของ นาอัศจรรยไมเคยมี สี่อยางนี้ปรากฏขึ้น. สี่
อยางอะไรเลา?
๑. ภิกษุ ท.! ประชาชนทั้งหลาย พอใจในกามคุณ ยินดในกามค ี ณุ
บันเทิงอยูในกามคุณ, ครั้นตถาคตแสดง ธรรมที่ไมเกี่ยวของกับกามคุณ
ประชาชนเหลานั้นก็ฟง เงี่ยหูฟง ตั้งใจฟง เพื่อใหเขาใจทั่วถึง. ภิกษุ ท.! นี่
คือ
ของนาอัศจรรย ไมเคยมี อยางที่หนึ่ง, มีขึ้นมา เพราะการบังเกิดของตถาคต
ผูอรหันตสัมมาสัมพุทธะ.
๒. ภิกษุ ท.! ประชาชนทั้
งหลาย พอใจในการถือตัว ยินดีในการ
ถือตัว บันเทิงอยูในการถือตัว, ครั้นตถาคตแสดง ธรรมที่กําจัดการถือตัว
ประชาชนเหลานั้นก็ฟง เงี่ยหูฟง ตั้งใจฟง เพื่อใหเขาใจทั่วถึง. ภิกษุ ท.!
นี่คือของนาอัศจรรย ไมเคยมี อยางที่
สอง, มีขึ้นมา เพราะการบังเกิดของ
ตถาคต ผูอรหันตสัมมาสัมพุทธะ.

๑. บาลี เอก, อํ. ๒๐/๒๙/๑๔๐. ตรัสแกภิกษุทั้งหลาย.
๒. บาลี จตุกฺก. อํ. ๒๑/๑๗๗/๑๒๘. ตรัสแกภิกษุทั้งหลาย ที่เชตวัน.

ภาค ๑

เริ่มแตการเกิดแหงสากยวงศเรื่องกอนประสูติ จนถึงออกผนวช.

การเกิดแหงวงศสากยะ

อัมพัฏฐะ! เรืองดึกดําบรรพ, พระเจา อุกการาช ปรารถนาจะยก
ราชสมบัติประทานแกโอรสของพระมเหสีที่โปรดปรานตองพระทัย จึงไดทรง
ขับราชกุมารผูมีชนมายุแกกวา คือเจา อุกกามุข, กรกัณฑุ, หัตถินีกะ,
สินีปุระ, ออกจากราชอาณาจักร ไปตั้งสํานักอยู ณ ปาสากใหญ ใกลสระ
โบกขรณีขางภูเขาหิมพานต. เธอเหลานั้น กลัวชาติจะระคนกัน จึงสมสูกับ
พี่นองหญิงของเธอเอง.ตอมาพระเจาอุกการาชตรัสถามอํามาตยวา “บัดนี้กุมารเหลานั้นอยูที่ไหน?” กราบทูลวา บัดนี้
กุมารเหลานั้นเสด็จอยู ณ ปาสากใหญซึงอยูใกลสระโบกขรณีขางภูเขาหิมพานตพระกุมารทั้งหลายกลัวชาติระคนกัน
จึงสมสูกับภคินีของตนเอง.

๑. ความตอนนี้ตรัสแกอัมพัฏฐะมาณพ ศิษยพราหมณโปกขรสาติที่ปาอิจฉานังคละ. บาลีอัมพัฏฐสูตรที่ ๓ สี. ที.๙/๑๒๐/๑๔๙

ขณะนั้น พระเจาอุกกากราชทรงเปลงพระอุทานวา “กุมารผูอาจหาญ
หนอ, กุมารผูอาจหาญอยางยิ่งหนอ”. เพราะเหตุนั้นเปนเดิม จึงเปนพวก
ที่ไดชื่อวา “สากยะ”
สืบมา.... .

พวกสากยะอยูใตอํานาจพระเจาโกศล

“....วาเสฏฐะ! พระราชา ปเสนทิโกศล ยอมทราบวา “พระสมณ
โคดมผูยอดเย
ี่
ยม บวชแลวจากสากยตระกูล”. วาเสฏฐะ! ก็แหละพวกสากยะ ท.
เปนผู อยูใกลชิด และอยูในอํานาจของพระราชาปเสนทิโกศล. วาเสฏฐะ! ก็พวก
สากยะ ท. ยอมทําการตอนรับ, ทําการอภิวาท ลุกขึ้นยืนรับทําอัญชลีกรรม
และสามีจิกรรม ในพระราชาปเสนทิโกศล. วาเสฏฐะ ! พวกสากยะกระทําการ
ตอนรับเปนตน แกพระราชาปเสนทิโกศลอยางไร, พระราชาปเสนทิโกศล
ยอมกระทําการตอนรับเปนตนแกตถาคต (เมื่อออกบวชแลว) อยางนั้น”


๑.ชื่อนี้มีมูลมาจากตนสากก็ได,แหงคําวากลาหาญก็ได,เพราะสักก-กลาหาญ, สักกเราเรียกใน
เสียงภาษาไทยกนวั า สากยะ, เรื่องเกิดวงศสากยะมกลี าวไวอยางพิสดารในอรรถกถาของอัมพัฎฐสูตรนี้เอง
เชนเรื่องไมกะเบาเปนตน จะกลาวในโอกาสหลัง.
๒.บาลีอัคคัญญสูตร ปา. ที. ๑๑/๙๑/๕๔. ตรัสแกวาเสฎฐะ.
๓.ความขอนี้เราไมอยากจะเชื่อกันโดยมากวาจะเป  นอยางนี้โดยที่เราไมอยากใหตระกูลของพระองค
เปนเมืองขึ้นของใคร แตพระองคเองกลับตรัสตรงไปทีเดียววาเปนเมืองขึ้นของโกศล, ตองนอบนอมตอ
พระเจาปเสนทิ. แตเมื่อพระองคออกบวชเปนพระพุทธเจาแลว. พระเจาปเสนทิโกศลกลับทําตรงกันขาม
คือนอบนอมตอพระองค   เชนเดียวกับที่
พวกสากยะเคยนอบนอมตอพระเจาปเสนท. ิ บาลีตรงนี้ คือ รฺโ
ปเสนทิสฺส โกสลสฺส อนนฺตรา อนุยนฺตา. คําวา อนุยนฺตา อรรถกถาแกดังน
ี้
อนุยนฺตาติ วสวตฺติโน.
(สุมัง. ๑,๖๒), แปลวาอยูในอํานาจ.

แดนสากยะขึ้นอยูในแควนโกศล

ตรัสตอบแกพระเจาพิมพิสารวา :-
“ราชะ! ชนบทตรงขางภูเขาหิมพานต สมบูรณดวยความเพียรเครื่อง
หาทรัพย เปนเมืองขึ้น๒
แหงโกศล มีพวกชื่อ อาทิตยโดยโคตร ชื่อ สากยะ
โดยชาติ. อาตมาภาพออกบวชจากตระกูล นั้น จะปรารถนากามก็หามิได...ฯ…”

การอยูในหมูเทพชั้นดุสิต

ขาแตพระองคผูเจริญ ! ขอนี้ ขาพระองคไดฟงมาเฉพาะพระพักตร
พระผูมีพระภาคเจาไดจํามาแตที่
เฉพาะพระพักตรพระผูมีพระภาคเจาวา “ดูกอน
อานนท ! โพธิสัตว มีสติ รูตัวทั่วพรอม บังเกิดขึ้นในหมู เทพชั้นดุสิต”
ดังนี้, ขาแตพระองคผูเจริญ ! ขอที่พระโพธิสัตว มีสติ รูตัวทัวพรอม

บังเกิดขึ้นในหมูเทพชั้นดุสิตนี้ ขาพระองคยอมถือไววา เปน ของนาอัศจรรย
ไมเคยมี เกี่ยวกับพระผูมีพระภาค.
ขาแตพระองคผูเจริญ ! ขอนี้ ขาพระองคไดฟงมาเฉพาะพระพักตร
พระผูมีพระภาคเจา ไดจํามาแตที่
เฉพาะพระพักตรพระผูมีพระภาคเจาวา “ดูกอน
อานนท ! โพธิสัตวมีสติ รูตัวทั่วพรอม ดํารงอยูในหมูเทพชั้นดุสิต” ดังนี้.
ขาแตพระองคผูเจริญ ! ขอที่พระโพธิสัตว มีสติ รูตัวทั่วพรอม ดํารงอยูในหมู
เทพชั้นดุสิต นี้ ขาพระองคยอมถือไววา เปนของนาอัศจรรย ไมเคยมี เกี่ยวกับ
พระผูมีพระภาค.
ขาแตพระองคผูเจริญ ! ขอนี้ ขาพระองคไดฟงมาเฉพาะพระพักตร
พระผูมีพระภาคเจาไดจํามาแตที่
เฉพาะพระพักตรพระผูมีพระภาคเจาวา “ดูกอน
อานนท! โพธิสัตวมีสติ รูตัวทั่วพรอม ดํารงอยูในหมูเทพชั้นดุสิต จนกระทั่ง
ตลอดกาลแหงอายุ” ดังนี้.ขาแตพระองคผูเจริญ! ขอที่พระโพธิสัตว มีสติ
รูตัวทั่วพรอม ดํารงอยูในหมูเทพ ชั้นดุสิต จนกระทั่งตลอดกาลแหงอายุนี้
ขาพระองคยอมถือไววา เปนของนาอัศจรรย ไม เคยมีเกี่ยวกับพระผูมีพระภาค.

การจุติจากดุสิตลงสูครรภ

ขาแตพระองคผูเจริญ! ขอนี้ ขาพระองคไดฟงมาเฉพาะพระพักตร
พระผูมีพระภาคเจา ไดจํามากแตที่
เฉพาะพระพักตรพระผูมีพระภาคเจาวา “ดูกอน
อานนท! โพธิสัตว มีสติ รูตัวทั่วพรอม จุติจากหมูเทพชั้นดุสิต กาวลงสูครรภ
แหงมารดา” ดังนี้. ขาแตพระองคผูเจริญ! แมขอนี้ ขาพระองคยอมถือไววา
เปนของนาอัศจรรย ไมเคยมี เกี่ยวกับพระผูมีพระภาค.

๑. บาลีอัจฉริยอัพภูตธัมมสูตรอุปริ. ม. ๑๔/๒๔๘/๓๖๓.

เกิดแสงสวางเน่ืองดวย การจุติจากดุสิต

ขาแตพระองคผูเจริญ ! ขอนี้ ขาพระองคไดฟงมาเฉพาะพระพักตร
พระผูมีพระภาคเจา ไดจํามาแตที่
เฉพาะพระพักตรพระผูมีพระภาคเจาวา “ดูกอน
อานนท! โพธิสัตว มีสติ รูตัวทั่วพรอม จุติจากหมูเทพชั้นดุสิตแลว กาวลงสู
ครรภแหงมารดา ในขณะนั้น แสงสวางอันโอฬารจนหาประมาณมิได ยิ่งใหญ
กวาอานุภาพของเทวดาทั้งหลายจะบันดาลได, ไดปรากฏขึ้นในโลกพรอมทั้ง
เทวโลก มารโลก.พรหมโลก ในหมูสัตวพรอมทั้งสมณพราหมณพรอมทั้งเทวดา
แลมนุษย ถึงแมใน โลกันตริกนรก อันโลงโถงไมมีอะไรปดกั้น แตมืดมน หาการ
เกิดแหงจักขุวิญญาณมิได อันแสงสวางแหงพระจันทรและพระอาทิตย อันมี
ฤทธิอานุภาพอยางนี้ สองไปไมถึงนั้นแมในที่นั้น แสงสวางอันโอฬารจนหา
ประมาณมิได ยิ่งใหญกวาอานุภาพของเทวดาทั้
งหลายจะบันดาลได ก็ไดปรากฏขึ้
นเหมือนกันสัตวที่
เกิดอยู ณ ที่นั้
น รูจักกันไดดวยแสงสวางนั้น พากันรองวา
’ทานผูเจริญทั้งหลายเอย ผูอื่นอันเกิดอยูในที่นี้ นอกจากเรา ก็มีอยูเหมือนกัน’
ดังนี้ และหมื่นโลกธาตุนี้ ก็หวั่นไหว สั่นสะเทือนสะทาน. แสงสวางอันโอฬาร
จนหาประมาณมิได ไดปรากฏขึ้นในโลก เกินกวาอานุภาพของเทวดาทั้งหลาย
จะบันดาลได”. ดังนี้. ขาแตพระองคผูเจริญ! แมขอนี้ ขาพระองคยอมถือไววา
เปนของนาอัศจรรยไมเคยมี เกี่ยวกับพระผูมีพระภาค.

(ขอความเชนนี้ ที่อยูในรูปพุทธภาษิตลวน ๆ ก็มี คือ บาลีสัตตมสูตร ภยวัคค จตุกฺก. อํ.
๒๑/๑๗๖/๑๒๗, เปนอัศจรรยครั้งที่ ๑ (จุติ), ครั้งที่ ๒ (ประสูติ), ครั้งที่ ๓ (ตรัสรู), ฯลฯ
ไปตามลําดับ, สังเกตดูไดที่ตอนตรัสรูเปนตนไป, ในที่นี้ไมนํามาใสไว เพราะใจความซ้ํากันทุกตัวอักษร)

๑. บาลีอัจฉริยอัพภูตธัมมสูตรอุปริ. ม. ๑๔/๒๔๘/๓๖๔, และจตุกฺก. อํ. ๒๑/๑๗๖/๑๒๗.

แผนดินไหว เนื่องดวยการจุติ

ดูกอนอานนท! เหตุปจจัยที่
ทําใหปรากฏการไหวแหงแผนดินอันใหญ
หลวง มีอยูแปดประการ.
ดูกอนอานนท ! เมื่อใดโพธิสัตว จุติจากหมูเทพชั้นดุสิต มีสติ
สัมปชัญญะ กาวลงสูครรภแหงมารดา , เมื่อนั้น แผนดินยอมหวั่นไหว ยอม
สั่นสะเทือน ยอมสั่นสะทาน. อานนท ! นี้เปนเหตุปจจัยคํารบสามแหงการ
ปรากฏการไหวของแผนดินอันใหญหลวง.

การลงสูครรภ

ขาแตพระองคผูเจริญ ! ขอนี้ ขาพระองคไดฟงมาเฉพาะพระพักตร
พระผูมีพระภาคเจาไดจํามาแตที่
เฉพาะพระพักตรพระผูมีพระภาคเจาวา “ดูกอน
อานนท! ในกาลใด โพธิสัตวกําลังกาวลงสูครรภแหงมารดา ในกาลนั้นเทพบุตร
ทั้งหลาย ยอมทําการอารักขาในทิศทั้งสี่ แกโพธิสัตว โดยประสงความนุษย
หรืออมนุษย หรือใครๆ ก็ตาม อยาไดเบียดเบียนโพธิสัตว หรือมารดาแหง
โพธิสัตวเลย” ดังนี้.ขาแตพระองคผูเจริญ! แมขอนี้ ขาพระองคยอมถือไววา
เปนของนาอัศจรรย ไมเคยมีเกี่ยวกับพระผูมีพระภาค.

การอยูในครรภ

ขาแตพระองคผูเจริญ! ขอนี้ ขาพระองคไดฟงมาเฉพาะพระพักตร

พระผูมีพระภาคเจา ไดจํามาแตที่เฉพาะพระพักตรพระผูมีพระภาคเจา วา
“ดูกอนอานนท! ในกาลใด โพธิสัตวกาวลงสูครรภแหงมารดา ในกาล
นั้นมารดาแหงโพธิสัต ว ยอมเปนผู มีศีลอยูโดยปกติ เปนผูเ วนจาก
ปาณาติบาตเวนจากอทินนาทาน เวนจากกาเมสุมิจฉาจาร เวนจากมุสาวาท
เวนจากสุราและเมรัยอันเปนที่ตั้งของความประมาท” ดังนี้.

ฯลฯ “ดูกอนอานนท! ในกาลใด โพธิสัตวกาวลงสูครรภแหงมารดาในกาลนั้
น มารดาแหงโพธิสัตว ยอมไมมีความคิดอันเจือดวยกามคุณ ในบุรุษ
ทั้งหลาย, อนึ่ง มารดาแหงโพธิสัตว ยอมเปนผูที่บุรุษใดๆ ไมคิดจะลวงเกินดวยจิตอันกําหนัด” ดังนี้.

ฯลฯ “ดูกอนอานนท! ในกาลใด โพธิสัตวกาวลงสูครรภแหงมารดาในกาลนั้น มารดาแหงโพธิสัตว เปนผูมีลาภ ดวยกามคุณทั้งหา,

มารดาแหง
โพธิสัตวนั้น อิ่มเอิบดวยกามคุณทั้งหา เพียบพรอมดวยกามคุณทั้งหา ใหเขา
ประคบประหงมอยู” ดังนี้.

ฯลฯ “ดูกอนอานนท! ในกาลใด โพธิสัตวกาวลงสูครรภแหงมารดาในกาลนั้น มารดาแหงโพธิสัตว ยอมไมมีอาพาธไร ๆ มีความสุข ไมออนเพลีย, อนึ่ง มารดาแหงโพธิสัตว ยอม แลเห็นโพธิสัตว ผูอยูในครรภมารดา มีอวัยวะ
นอยใหญสมบูรณ มีอินทรียไมทราม. เหมือนอยางวา แกวไพฑูรย
อันงดงามโชติชวงสดใสเจียระไนดีแลว มีดายรอยอยูในแกวนั้น สีเขียว
เหลืองแกมเขียวแดง ขาว หรือเหลือง ก็ตาม บุรุษที่ตายังดี เอาแกวนั้นวาง
บนฝามือแลวยอมมองเห็นชัดเจนวา นี้
แกวไพฑูรย อันงดงามโชติชวงสดใส
เจียระไนดีแลว, นี้ดาย ซึ่งรอยอยูในแกวนั้น จะเปนสีเขียว เหลืองแกมเขียว
แดง ขาวหรือเหลืองก็ตาม, ฉันใดก็ฉันนั้น ที่
มารดาแหงโพธิสัตว เปนผูไมมีอาพาธมีความสบายไมออนเพลีย แลเห็นโพธิสัตวผูนั่งอยูในครรภ มีอวัยวะ

นอยใหญสมบูรณ มีอินทรียไมทราม” ดังนี้.

ฯลฯ “ดูกอนอานนท! หญิงอื่น ๆ อุมครรภไวเกาเดือนบาง สิบเดือน
บาง จึงจะคลอด, สวนมารดาแหงโพธิสัตว ไมเปนเชนนั้น, ยอมอุมครรภ
ไวสิบเดือนเต็ม ทีเดียว แลวจึงคลอด” ดังนี้.
ขาแตพระองคผูเจริญ! แมขอน
ี้
ๆ ขาพระองคยอมถือไววา เปนของ
นาอัศจรรย ไมเคยมี, เกี่ยวกับพระผูมีพระภาค.

๑. กามคุณหา ในที่นี้ หมายเพียงเครื่
องบํารุงตามธรรมดา มิไดหมายถึงที่เกี่ยวกับกามารมณโดยตรงเพราะมีปฏิเสธอยูในขอตนจากนี้อยูแลว.

ต่อจากนี้ไปจะเป็นการประสูติ เห็นว่าเนื้อหาเยอะพอสมควรแล้วไว้ต่อกระทู้หน้า