ในโลกนี้มีรูปแบบการปกครองทางการเมืองหลักๆ อยู่ 2 ระบอบ คือ “เผด็จการ” กับ “ประชาธิปไตย”
   ในโลกนี้มีรูปแบบทางเศรษฐกิจใหญ่ๆ อยู่ 2 ระบบ คือ “ทุนนิยม” กับ “สังคมนิยม”

    นอกจากทั้ง 2 ระบอบ 2 ระบบนั้น ก็อาจมีผสมปนเปกันไป เป็นกึ่งเผด็จการ กึ่งประชาธิปไตย และเศรษฐกิจแบบผสมผสาน กึ่งทุนนิยมบ้าง กึ่งสังคมนิยมบ้าง

    หลายคนอาจเรียกการปกครองทางการเมืองแบบประเทศจีนว่า “เผด็จการ” เพราะปกครองโดยพรรคการเมืองพรรคเดียว ขณะที่เศรษฐกิจที่เป็นแบบสังคมนิยมมาก่อน แต่ได้เปลี่ยนมาเป็นทุนนิยม (โดยรัฐ) ในภายหลัง เราอาจเรียกรวมๆ ได้ว่าจีนเป็น “เผด็จการทุนนิยม(โดยรัฐ)”

    หลายคนอาจเรียกการปกครองทางการเมืองแบบประเทศคิวบาว่า “เผด็จการ” เพราะปกครองด้วยพรรคคอมมิวนิสต์พรรคเดียวเหมือนกัน แต่ใช้ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมทางเศรษฐกิจแก่ทุกคน เราอาจเรียกรวมๆ ได้ว่า คิวบาเป็นประเทศ “เผด็จการสังคมนิยม” 

   หลายคนเรียกประเทศสหรัฐอเมริกาว่า “ประชาธิปไตยทุนนิยม” เพราะปกครองโดยระบอบประชาธิปไตย แต่มีระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมเสรีเต็มที่ นักวิชาการใช้ภาษาอีกแบบ พวกเขาเรียก สหรัฐอเมริกาว่าเป็นประเทศ “เสรีนิยมประชาธิปไตย” (Libertarian Democracy)

    ขณะที่หลายประเทศในแถบยุโรป โดยเฉพาะกลุ่มประเทศแถบสแกนดิเนเวีย คือ เดนมาร์ก สวีเดน ไอซ์แลนด์ ฟินแลนด์ และนอร์เวย์ เป็นประเทศ “ประชาธิปไตยสังคมนิยม” เพราะปกครองโดยระบอบประชาธิปไตย แต่มีระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยมผสมด้วย โดยการประนีประนอมกับระบบทุนนิยม มีการเก็บภาษีทรัพย์สินอัตราก้าวหน้าและมีรัฐสวัสดิการ (Welfare State) ที่ดีมาก เศรษฐกิจผสมดังกล่าวอาจจะมีสังคมนิยมผสมเข้มบ้าง อ่อนบ้าง บางคนอาจเรียกประเทศเหล่านี้อีกแบบว่าเป็นประเทศ “สังคม-ประชาธิปไตย” (Social-Democracy) หรือ “สังคมนิยมประชาธิปไตย” ในความหมายเดียวกัน

 

    ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม ยกตัวอย่างเช่น ประเทศคิวบานั้น เป็นสาธารณรัฐสังคมนิยมตั้งแต่ปี 2504 และปัจจุบันก็ยังคงเป็นอยู่ การจัดการระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยมนั้น หัวใจหลักคือ ระบบกรรมสิทธิ์ส่วนบุคคลถูกจำกัดให้น้อยลง และหากเป็นทรัพยากรสาธารณะ ก็ควรถือเป็นกรรมสิทธิ์ร่วมของสังคม คิวบามีการปฏิรูปที่ดินทั้งระบบเพื่อแก้ปัญหาความยากจน 
    รัฐบาลคิวบาได้ออกกฎหมายจำกัดทรัพย์สินและจำกัดการถือครองที่ดิน หากใครมีบ้านเกิน 1 หลังต้องโอนส่วนเกินนั้นให้รัฐเพื่อนำไปให้คนไร้บ้านต่อไป (ประเทศไทยควรทำนโยบายดังกล่าวบ้าง รวมถึงการถือครองรถยนต์ด้วย) 
    ที่น่าสนใจก็คือ อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวแบบสังคมนิยมของคิวบาซึ่งกำลังเฟื่องฟูมาก มีการเก็บภาษีเพิ่มในอัตราที่สูงกว่าด้านอื่น เพราะอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเหล่านั้นได้ใช้ถนนหนทางซึ่งเป็นโครงสร้างขั้นพื้นฐานที่มาจากภาษีของประชาชนและการบริการอำนวยความสะดวกอื่นๆ ที่จัดให้จากรัฐ แต่คนที่ได้ผลตอบแทนกลับไม่ใช่คนทุกคน 
    ดังนั้น คิวบาคิดภาษีส่วนนี้เพื่อนำไปตอบแทนคนที่ทำงานด้านอื่นด้วย ไม่ว่าจะเป็นเกษตรกรผู้ผลิตอาหารหรือแรงงานก่อสร้างด้านต่างๆ เป็นต้น ผลก็คือประชาชนคิวบาไม่ถูกทำให้รู้สึกจนกว่าใคร ไม่รู้สึกว่าต้องหาเพิ่มเหมือนระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม และไม่มีโฆษณากระตุ้นการบริโภคนิยม

 

    กรณีประเทศฟินแลนด์ ซึ่งเป็นประเทศสังคมนิยมประชาธิปไตย ใช้ระบบเศรษฐกิจแบบผสม เขามีระบบการศึกษาและสาธารณสุขที่เป็นรัฐสวัสดิการที่ดีที่สุดในโลก ประชาชนได้รับการดูแลตั้งแต่จากครรภ์มารดาถึงเชิงตะกอนเหมือนกับแนวคิดของอาจารย์ป๋วย อึ้งภากรณ์ ที่เคยนำเสนอแนวทางรัฐสวัสดิการในประเทศไทย 
    มีการประกันการว่างงาน คนตกงานได้รับสวัสดิการจากรัฐที่เพียงพอ การศึกษาฟรีทุกระดับและทุกสาขา นักศึกษาที่อายุเกิน 18 ปี ยังมีค่าเบี้ยเลี้ยงและค่าที่พักให้อีกด้วย ระบบการศึกษาที่มีการปฏิรูปครั้งใหญ่ในช่วงปี 2523 นั้น ยังทำให้ประชาชนของฟินแลนด์เป็นทรัพยากรมนุษย์ที่มีคุณภาพอันดับต้นๆ ของโลกอีกด้วย

   ส่วนประเทศที่ใช้ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยมเสรี โดยเฉพาะสหรัฐอเมริกานั้น เป็นที่รู้กันอยู่แล้วว่าเป็นอย่างไร“เสรีนิยมใหม่” ได้ปล้นชิงทรัพยากรไปจากชุมชนสังคมอย่างมากมายในหลายประเทศ ซึ่งชนชั้นนายทุนได้ยึดกุมการเมืองอย่างเบ็ดเสร็จและใช้ประชาธิปไตยเป็นเครื่องมือทางการเมือง

    จริงๆ แล้วในทางการเมืองนั้น ปัจจุบันประเทศที่ได้ถูกจัดอันดับว่ามีประชาธิปไตยสูงที่สุดในโลก กลับเป็นประเทศที่เป็นสังคมนิยมประชาธิปไตย โดยประเทศที่มีดัชนีประชาธิปไตยสูงที่สุดในโลก คือ ประเทศนอร์เวย์ ซึ่งปกครองระบอบประชาธิปไตยโดยมีกษัตริย์ทรงเป็นประมุข (Constitution Monarchy) ตามด้วยไอซ์แลนด์ เดนมาร์ก สวีเดน นิวซีแลนด์ ออสเตรเลีย สวิตเซอร์แลนด์ แคนาดาและฟินแลนด์

 

    ส่วนประเทศไทยเป็นประเทศ “ประชาธิปไตยทุนนิยม” ที่วันนี้ ปัญหาการจัดการระบบเศรษฐกิจถูกยกให้เป็นประเทศที่มีความเหลื่อมล้ำสูงสุดในเอเชีย ช่องว่างระหว่างคนจนกับคนรวยห่างกันถึง 15 เท่า จากการนำพาประเทศด้วยระบบทุนนิยมเสรีที่ใช้กลไกตลาดโดยไม่แยแสต่อทุนผูกขาดใดๆ ที่ควบคุมกลไกตลาดและเอาเปรียบสังคมไทยมาอย่างต่อเนื่อง รวมถึงนโยบายประชานิยมในปัจจุบันของรัฐบาล ที่ไม่สามารถแก้ไขปัญหาความยากจนและลดช่องว่างความเหลื่อมล้ำลงได้ การขูดรีดตามระบบยังคงสร้างความรุนแรงเชิงโครงสร้างและรอการพัฒนาความขัดแย้งต่อไป

    คงถึงเวลาแล้วที่ประเทศไทยจะต้องใช้ระบบเศรษฐกิจผสม (Mixed Economy) และควบคุมการเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับทรัพยากรสาธารณะและทรัพย์สมบัติของชาติและสังคมอย่างเต็มที่ ไม่ว่าจะเป็น คลื่นความถี่ โทรคมนาคม อากาศ ดิน น้ำ ป่า น้ำมันและพลังงาน 

    สิ่งแรกที่จำเป็นต้องทำสำหรับประเทศไทย เพื่อแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำและการกระจายรายได้ทางเศรษฐกิจ คือการออกกฎหมายให้มีการเก็บภาษีทรัพย์สิน ภาษีที่ดิน และภาษีมรดกอัตราก้าวหน้า รวมถึงการปฏิรูปที่ดินทั้งระบบ 

    ในแนวทางการปฏิรูปประเทศไทยครั้งใหญ่นี้ ถึงเวลาแล้วที่ประเทศไทย ไม่ควรเป็นประเทศประชาธิปไตยแบบทุนนิยมอีกต่อไป แต่ควรเป็นประเทศสังคม-ประชาธิปไตย (Social-Democracy) เพื่อสร้างความเป็นธรรมทางสังคมอย่างแท้จริง.

เผยแพร่ครั้งแรก คอลัมน์ "โลกและเรา" ไทยโพสค์ แทบลอยด์ ฉบับวันอาทิตย์ที่ 24 พฤศจิกายน 2556
http://www.thaipost.net/tabloid/241113/82485