วันตามความเชื่อ หรือ วันดีวันเสีย ที่คนล้านนาเราเชื่อถือกัน
ชาวล้านนามีความผูกพันกับปฏิทินหรือ “ปักขทืน” เป็นอย่างมาก โดยเฉพาะความเชื่อเกี่ยวกับ “วัน”
อาจารย์ทวี สว่างปัญญางกูร ได้จัดการนับวันของชาวล้านนาได้ถึง 5 ระบบคือ
1. วันตามแบบพุทธศาสนา
2. วันเมง (เม็ง)
3. วันแบบโหราศาสตร์
4. วันแบบไทหรือหนไท
5. วันตามความเชื่อ
บทความนี้มุ่งจะเสนอเฉพาะระบบที่ 5 คือวันตามความเชื่อ หรือ “วันดีวันเสีย”
และในที่นี้ขอใช้คำว่า “วันดีวันเสีย” เพราะเป็นคำที่คุ้นหูมากกว่า “วันดีวันเสีย”
เป็นวันที่คนล้านนาเชื่อว่าเป็นวันที่ควรหรือไม่ควรสำหรับทำพิธีกรรมหรือกิจกรรมต่างๆ
วันฟ้าตีแส่ง
วันฟ้าตีแส่ง หรือวันฟ้าตีแส่งเศษ หรือวันฟ้าตีแฉ่ง
วันฟ้าตีแส่งเป็นวันที่คนล้านนาบางส่วน เชื่อว่าเป็นวันที่สำคัญกว่าวันอื่นใด หรือเรียกว่า “เป็นวันครบวันทั้งหลาย” ใช้สำหรับดูวันสำหรับทำพิธีมงคลสมรส การสร้างบ้านใหม่ ทำบุญขึ้นบ้านใหม่ เปิดร้านค้า สำนักงาน และโรงทำพิธีทุกชนิด หากคำนวณหาวันฟ้าตีแส่งทำนายว่าดี ก็จะชนะภัยและอัปมงคล
วันติถีทังห้า
วันติถีทังห้า หรือวันติตถีทังห้า หมายถึงวันข้างขึ้นข้างแรมที่โบราณาจารย์กำหนดไว้ว่า วันใดเหมาะหรือไม่เหมาะแก่กิจกรรมใดโดยกำหนดติถีวันต่างๆ ดังกล่าวไว้ว่าประกอบด้วย
1. ขึ้น – แรม 1 ค่ำ, 6 ค่ำ, 11 ค่ำ ตรงกับวันศุกร์ ชื่อว่า นันทาติถี
2. ขึ้น – แรม 2 ค่ำ, 7 ค่ำ, 12 ค่ำ ตรงกับวันพุธ ชื่อว่า ภัททราติถี
3. ขึ้น – แรม 3 ค่ำ, 8 ค่ำ, 13 ค่ำ ตรงกับวันอังคาร ชื่อว่า ไชยยาติถี, ไชยยติถี
4. ขึ้น – แรม 4 ค่ำ, 9 ค่ำ, 14 ค่ำ ตรงกับวันเสาร์ ชื่อว่า ริทธาติถี, ริตตาติถี
5. ขึ้น – แรม 5 ค่ำ,10 ค่ำ, 15 ค่ำ ตรงกับวันพฤหัสบดี ชื่อว่า ปุณณาติถี, ปุณณติถี
วันนันทาติถี
ชาวล้านนาเชื่อว่า วันนี้เหมาะแก่การปลูกสร้างบ้านใหม่ วิหาร ศาลา ขุดสระน้ำ ก่อหรือหล่อพระพุทธรูป ก่อเจดีย์ ปลูกข้าวในนา เดินทางไปค้าขาย ยกยอพระมหาเถรสังฆราชานายก พระสวามี ตั้งอุปราช ราชาภิเษกพระมหากษัตริย์ ทำขวัญ ตัดเย็บเสื้อผ้านุ่ง ทำมุ้ง ตัดช่อและ ตุงไชย
วันภัททราติถี
ชาวล้านนาเชื่อว่าวันนี้เหมาะแก่การส่งศุภสาส์นการทูต ส่งตัวเจ้าบ่าวเจ้าสาว ทำพิธี แต่งงาน ล้างหรือทำความสะอาดเครื่องประดับ ย้ายที่อยู่ แกะสลัก เขียนภาพ ตัดไม้มาทำ บ้านเรือน เข้าอยู่บ้านใหม่ อยู่เมืองใหม่ หากตั้งชื่อ ยศ ศักดิ์ หรือตำแหน่งบุคคลจะดีมาก
วันริทธาติถี, ริตตาติถี
ชาวล้านนาเชื่อว่าวันนี้เหมาะแก่การทำเรือกสวน ไร่ นา ปลูกต้นไม้ สร้างถนนหนทาง ทำความสะอาดที่อยู่อาศัย ทำแก้วแหวนมิ่งมงคล ตัดเสื้อผ้า ทำขวัญ ตัดผม ทาน้ำมัน น้ำหอม เข้าเฝ้าเจ้านาย
วันปุณณาติถี
ชาวล้านนาเชื่อว่า วันนี้เหมาะแก่การนำข้าวใหม่ใส่ยุ้งฉาง ทำถุงหรือกระเป๋าใส่เงิน ไถ่ข้าทาสหญิงชาย หรือนำคนรับใช้เข้ามาอยู่ในบ้าน พระสงฆ์เริ่มเรียนหนังสือ เรียนธรรม บรรพชา อุปสมบทภิกษุสามเณร สร้างเวียงวัง ก่อกำแพง ตั้งชื่อท้าวพระญา เสนาอามาตย์ ข้าราชการ
วันสูญ วันไสย วันปลอด
วันสูญ วันไสย เป็นวันที่ชาวล้านนาเชื่อว่าไม่ควรประกอบพิธีมงคล หากวิเคราะห์ความหมายของคำว่า “สูญ” หมายถึง ความว่างเปล่า ความหายสิ้นไป หรือความเสียหาย ส่วนคำว่า “ไสย” หมายถึง นอน ถ้าวันนั้นเป็นวันนอนหรือฉุดไม่ขึ้น หรือล้มลงไป ทำอะไรก็คงไม่ดี ทำไม่ขึ้นนั่นเอง ทั้งสองคำก็ล้วนแต่มีความหมายในทางไม่เป็นมงคลทั้งสิ้น
ส่วน “วันปลอด” เป็นวันที่ชาวล้านนาเชื่อว่าเหมาะสำหรับทำการมงคลทุกอย่าง คำว่า“ปลอด”หมายถึง รอด รอดพ้น สะดวก ราบรื่น เช่นในคำว่า ปลอดภัย ปลอดโปร่ง เป็นต้น
+ วันเสียของเดือน 7 ล้านนา (เมษายน) คือวันเสาร์ และพฤหัสบดี
วันหัวเรียงหมอน
วันหัวเรียงหมอนคือวันที่เหมาะแก่การทำพิธีมงคลสมรส ซึ่งถึงแม้จะหาฤกษ์อย่างอื่นมาได้แล้ว ก็ตาม แต่ก็มักจะตรวจสอบกับตำราวันหัวเรียงหมอนซ้ำอีกครั้งหนึ่ง
วันเก้ากอง
ซึ่งชาวล้านนาจะไม่ฌาปนกิจศพในวันดังกล่าวเป็นอันขาด ด้วยเชื่อว่าจะทำให้คนในครอบครัวของผู้ตายหรือคนในชุมชนนั้นเสียชีวิตตามเป็นจำนวนมาก วันเก้ากองโดยทั่วไปมักนับโดยอิงอาศัยวันหนไทเป็นหลัก วันเก้ากองเป็นวันที่ห้ามฌาปนกิจศพ (เผาศพ) หรือไม่ให้จุดไฟในเชิงพิธีกรรมนั่นเอง
+ โดยในปฏิทินล้านนา 2556 เดือนเมษายน วันเก้ากองคือ วันที่ 6 , 17, 29
คีตะการล้านนา เว็บไซต์เพื่อการเผยแพร่ศิลปะวัฒนธรรมอันดีงานของชาวล้านนา