พอเข้าฤดูหนาว ทำไมถึง ‘เหงา เศร้า ไม่อยากทำอะไร หวนนึกถึงอดีต’

สมาคมจิตแพทย์อเมริกันเคยศึกษาว่า เมื่อเข้าสู่ช่วงฤดูหนาวชาวอเมริกัน 40% จะประสบกับภาวะซึมเศร้าเพราะในช่วงฤดูหนาว การได้รับแสงแดดน้อยลง ทำให้ระดับสารสื่อประสาท เซโรโทนิน ลดลง คล้ายคลึงกับการจำศีลของสัตว์ หลายคนจึงรู้สึกหดหู่ ไม่อยากลุกจากเตียงในตอนเช้าที่อากาศหนาวจัด รู้สึกง่วงนอนมากกว่าปกติ เพราะร่างกายผลิตเมลาโทนิน (ฮอร์โมนที่ช่วยให้หลับสบาย) มากเกินไป ส่งผลให้ระดับพลังงานลดลง รู้สึกเหนื่อยล้า นอกจากนี้ ระดับเซโรโทนิน (ฮอร์โมนแห่งความสุข) ก็ลดลงด้วย นาฬิการ่างกายจึงรวนไปหมด

ความคิดที่มีต่อฤดูหนาว บรรยากาศอึมครึม ไร้แสงอาทิตย์ ทำให้คนเกิดความรู้สึกเงียบเหงา อ้างว้าง บรรยากาศเย็น ๆ เมฆหมอกปกคลุม มองไปทางไหนก็ดูเงียบสงบ ส่งผลให้จิตใจเปลี่ยนไป ทำให้แรงจูงใจลดน้อยลง เมื่อรู้สึกเหนื่อยล้า อาจส่งผลต่อแรงจูงใจในการทำสิ่งต่าง ๆ ไม่อยากออกกำลังกาย อยากกินอาหารฟาสต์ฟู้ดมากกว่าปกติเพื่อเพิ่มพลังงาน ทำให้อยากนอนทั้งวัน ฤดูหนาวยังเป็นฤดูกาลที่หลายคนอ้วนขึ้น การวิจัยแสดงให้เห็นว่าฤดูหนาวเป็นช่วงที่คนควบคุมอาหารได้แย่ที่สุด และ มีน้ำหนักเฉลี่ยเพิ่มขึ้นในช่วงเทศกาลวันหยุดอยู่ที่ประมาณ 0.5 ถึง 1.3 กิโลกรัม เพราะการออกกำลังกายในฤดูหนาวค่อนข้างลำบาก

นักวิจัยกลุ่มหนึ่งของมหาวิทยาลัยเซาแทมป์ตัน (University of Southampton) ได้ตีพิมพ์ในวารสาร Emotion สรุปได้ว่า ‘การนึกถึงอดีตทำให้คนเรารู้สึกอบอุ่นขึ้นมาได้จริง ๆ’

พวกเขามอบหมายให้อาสาสมัครบันทึกความรู้สึกคิดถึงอดีต พร้อมอุณหภูมิของแต่ละวัน เป็นเวลา 30 วัน ผลการศึกษาเผยว่า ‘พวกเขาจะเกิดความรู้สึกคิดถึงมากขึ้นเป็นพิเศษในวันที่อุณหภูมิลดลง และ อากาศหนาวเย็น’ 

การศึกษาครั้งต่อมาให้อาสาสมัครเข้าไปอยู่ในห้อง 3 ห้องที่มีอุณหภูมิแตกต่างกัน คือ ห้องเย็น 20 ˚C, ห้องธรรมดา 24˚C, และห้องร้อน 28˚C จากนั้นให้บอกความรู้สึก ผลปรากฏว่า ‘เหล่าอาสาสมัครรู้สึกคิดถึงมากขึ้นเมื่ออยู่ในห้องที่มีอากาศเย็น ส่วนในห้องธรรมดาและห้องร้อน ผลลัพธ์แทบไม่แตกต่างกันเลย’ 

นอกจากนี้นักวิจัยยังให้อาสาสมัครเข้าไปนั่งในห้องเย็น กลุ่มหนึ่งขอให้นึกถึงเหตุการณ์ต่าง ๆ ในอดีต อีกกลุ่มให้นึกถึงเหตุการณ์ทั่วไป จากนั้นให้เดาอุณหภูมิห้อง ผลปรากฏว่า ‘กลุ่มที่คิดถึงอดีตเดาอุณหภูมิห้องสูงกว่าอุณหภูมิจริงทั้งสิ้น’ 

การศึกษาครั้งสุดท้าย นักวิจัยให้อาสาสมัครได้แช่มือลงในน้ำเย็นจัดและจับเวลาว่าพวกเขาทนได้นานแค่ไหน อาสาสมัครกลุ่มแรกถูกขอให้คิดถึงเหตุการณ์ทั่วไป ส่วนอีกกลุ่มให้นึกถึงคืนวันในอดีต ผลการศึกษาเผยว่า ‘กลุ่มที่นึกถึงอดีตสามารถทนต่อความเย็นได้เป็นระยะเวลานานกว่า’

ดร.ทิม วิลด์ชุท (Tim Wildschut) หนึ่งในผู้ร่วมทำการศึกษาครั้งนี้เผยว่า “ความคิดถึงมีหน้าที่รักษาความสมดุลภายในจิตใจ ช่วยให้จิตใจจำลองสภาวะที่เคยรู้สึก ซึ่งรวมถึงสภาวะที่ร่างกายรู้สึกสบาย จึงทำให้รู้สึกอบอุ่นขึ้นและทนต่อความหนาวเย็นได้ดี นอกจากความหนาวเย็นแล้ว ความคิดถึงนี้อาจช่วยให้ร่างกายต่อสู้กับความเจ็บปวดทางกายรูปแบบอื่น ๆ ได้อีกด้วยเช่นกัน” 

อากาศที่หนาวเย็นจิตใจกลับอ่อนไหวและใจดีเป็นพิเศษ มีผลการสำรวจพบว่าอัตราการบริจาคเงินเพื่อการกุศลเพิ่มขึ้นอย่างมาก อีกทั้งคนมักจะให้ทิปแก่พนักงานเสิร์ฟเพิ่มขึ้น 4% ในช่วงนี้ของทุกปี 

สมาคมจิตวิทยาอเมริกัน (American Psychological Association) ยังเผยอีกว่าคนที่มักจะกลับคิดถึงอดีตมักจะมีสุขภาพจิตดีเมื่ออายุมากขึ้น 

เคลย์ เราท์เลดจ์ (Clay Routledge) นักจิตวิทยาสังคมผู้ศึกษาเรื่องความคิดถึงมานานกว่า 20 ปี ได้สรุปผ่านมุมมองของเขาว่า ‘ความคิดถึงช่วยให้คนเรามีหวังกับอนาคตที่กำลังจะมาถึง เติมพลังให้ความเป็นอยู่ดีขึ้น ลดความเครียด ทำให้อารมณ์ดี รักตัวเอง และ มองเห็นความหมายของชีวิต ยิ่งไปกว่านั้นคือ มีพลังทำให้คนเรารู้สึกขอบคุณการมีชีวิตอยู่’