หม่อมเจ้าชวลิตโอภาศ กิติยากร – อดีตสตรีคู่พระทัยเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กับวาระสุดท้ายที่ฝรั่งเศส

เมื่อครู่นี้ ดิฉันได้อ่านบทความหนึ่งของผู้เขียน “กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม” ที่เผยแพร่เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2568 เนื้อหากล่าวถึง หม่อมเจ้าชวลิตโอภาศ กิติยากร หรือที่หลายท่านอาจคุ้นในพระนามว่า “ท่านหญิงชวลิตโอภาศ” ซึ่งเป็นอดีตสตรีคู่พระทัยของ สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ พระราชโอรสในรัชกาลที่ 5

เรื่องราวในบทความนี้ทำให้ดิฉันรู้สึกทั้งซาบซึ้งและเศร้าลึกในเวลาเดียวกัน เพราะชีวิตของท่านหญิงช่างเปี่ยมด้วยความงดงามและความน่าเวทนาไปพร้อมกัน

เจ้าฟ้าจักรพงษ์ฯ ทรงพบกับท่านหญิงชวลิตฯ ครั้งแรกเมื่อราวปี พ.ศ. 2461 ตอนนั้นท่านหญิงมีพระชันษาเพียง 15 ปี ส่วนเจ้าฟ้าจักรพงษ์ฯ ทรงมีพระชันษา 35 ปี ทรงประทับใจในความสดใสและบุคลิกอ่อนโยนของท่านหญิงอย่างยิ่ง แต่ความสัมพันธ์ครั้งนั้นกลับนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงในชีวิตของหลายคน เพราะหลังจากนั้นไม่นาน พระชายาคัทรินก็ต้องจากไป และท่านหญิงชวลิตฯ ได้เข้ามาอยู่เคียงข้างเจ้าฟ้าโดยพฤตินัย

น่าเศร้าที่ช่วงเวลาแห่งความสุขของทั้งสองพระองค์อยู่ได้ไม่นาน เจ้าฟ้าจักรพงษ์ฯ เสด็จทิวงคตในปี พ.ศ. 2463 ระหว่างเสด็จประพาสสิงคโปร์ ทิ้งไว้เพียงความทรงจำและความอาลัย

ต่อมา รัชกาลที่ 6 ได้พระราชทานอนุญาตให้ท่านหญิงชวลิตฯ เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร พระโอรสในกรมพระจันทบุรีนฤนาถ ทั้งสองมีโอรสธิดารวม 3 องค์ แต่เมื่อถึงราวปี พ.ศ. 2475 สุขภาพของท่านหญิงทรุดหนักด้วยโรควัณโรค หม่อมเจ้าอมรฯ จึงพาไปทรงรักษาที่ฝรั่งเศส ทว่าในที่สุดก็สิ้นชีพิตักษัยที่กรุงปารีส เมื่อวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2475

พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ พระโอรสของเจ้าฟ้าจักรพงษ์ฯ เคยทรงบันทึกไว้ถึงท่านหญิงชวลิตฯ ว่า “เป็นหญิงไทยที่สวยเก๋ที่สุดคนหนึ่งเท่าที่ข้าพเจ้าเคยพบ” และทรงเล่าด้วยความอาลัยว่า ท่านหญิงเดินทางมาปารีสด้วยความตื่นเต้น แต่กลับต้องจบชีวิตลงที่นั่นอย่างน่าเศร้า

ดิฉันอ่านจบแล้วรู้สึกสงสารจับใจ...
ชีวิตของสตรีในราชสกุลชั้นสูงในยุคนั้น แม้จะมีพร้อมทุกอย่าง แต่ก็ไม่อาจหลีกหนีความไม่เที่ยงของชีวิตได้เลยจริง ๆ
เรื่องนี้ทำให้ดิฉันย้อนคิดถึงคำโบราณที่ว่า

“ยศศักดิ์เงินทองล้วนชั่วคราว ความรักและความดีต่างหากที่คงอยู่ในใจคน”