พูดไม่ออก มันติดอยู่ที่ปาก อาการรู้คำแต่นึกไม่ออก ปรากฎการณ์ปลายลิ้น tip-of-the-tongue

ปรากฎการณ์ปลายลิ้น เป็นภาวะทางจิตวิทยาที่สัมพันธ์กับกลไกการทำงานของระบบความจำ และกลไกการดึงข้อมูลออกมาจากสมอง 

เดโบราห์ เอ็ม. เบิร์ก และเอน แมกเคย์ นักจิตวิทยา ได้อธิบายแนวคิดว่า เกิดจากการที่สมองไม่สามารถเชื่อมโยงความหมาย และเสียงของคำที่ต้องการได้ อาจเกิดจากการที่เราไม่ได้ยินหรือพูดคำนั้นเป็นเวลานาน ต่อให้ชื่อนั้นฝังอยู่ในความจำระยะยาวก็ไม่สามารถดึงความจำออกมาได้ทั้งหมด โดยสิ่งที่นึกออกจะมาเป็นพยางค์ หรือตัวอักษรบางตัวเท่านั้น อย่างเช่น พยัญชนะตัวแรก คำที่ลงท้าย หรือคำที่ใกล้เคียง

ปรากฏการณ์ "ปลายลิ้น" tip-of-the-tongue  คือ คุ้นๆ เหมือนจะนึกออก แต่นึกไม่ออก บอกไม่ถูก การที่เรากำลังนึกถึงชื่อของอะไรสักอย่าง แต่ไม่สามารถเรียกออกมาได้ เหมือนกับสิ่ง ๆ นั้นติดอยู่ที่ปลายลิ้น ไม่ยอมหลุดออกจากปากมานั่นเอง

ปรากฏการณ์นี้มักจะเกิดขึ้นกับคำเฉพาะ มากกว่า คำสามัญทั่วไป อย่างเช่น ชื่อคน ชื่อสถานที่ แน่นอนว่าชื่อเหล่านี้เรารู้จักดี แต่บางเวลาอาจดึงนำออกมาใช้ไม่ได้นั่นเอง และมักจะไปนึกออกในช่วงเวลาอื่นที่ไม่ได้นึกถึงคำนั้น ๆ

สาเหตุ

• คำที่ไม่ได้ใช้บ่อย  การที่ไม่ได้พูดถึงคำนั้นบ่อย ๆ ทำให้หลงลืมได้ แต่ถ้าหากลืมบ่อย ๆ ถึงขั้นส่งผลต่อการใช้ชีวิต อาจต้องไปปรึกษาแพทย์

• อารมณ์ความเครียดในสมอง ทำให้ต้องใช้เวลาคิดคำนวณ เมื่ออยู่ในภาวะเครียด ในระยะสั้น อาจเป็นแค่การหลงลืม แต่หากเครียดสะสม อาจกระทบต่อสมอง และทำให้มีอาการหลงลืมนั้นแย่ลง

• ความเหนื่อยล้า ความล้าส่งผลต่อสมอง ทำให้นึกคำได้ยากขึ้น ใครทำงานจ้องจอนาน ๆ ควรพักยืดเส้นยืดสาย พักสายตา เพื่อให้สมองได้รีเฟรชตัวเอง

• อายุที่มากขึ้น   ถือเป็นปัจจัยเสี่ยงที่จะเป็นโรคสมองเสื่อมได้ ผู้มีภาวะสมองเสื่อม อาจไม่ได้มีแค่การหลงลืมเท่านั้น มีอาการอื่น ๆ อย่างเช่น ลืมเรื่องง่าย ๆ อย่าง วัน เดือน ปี สถานที่ที่เพิ่งไปมา บุคลิกภาพเปลี่ยน อย่าง การพูดไม่ได้ใจความ บางครั้งพูดติด ๆ ขัด ๆ หรือพูดซ้ำ ๆ การตัดสินใจแย่ลง การตัดสินใจไม่เหมาะสมกับสถานการณ์ ประสิทธิภาพการทำงานลดลง ไม่มีสมาธิ กระวนกระวาย ย้ำคิดย้ำทำ

เทคนิคช่วยในการนึกคำ ลดอาการ Tip of the Tongue 

• ขยับท่าทางหรือกำมือ  ช่วยกระตุ้นส่วนต่าง ๆ ของสมอง มีการทดลอง ว่า การใบ้ด้วยท่าทางหรือขยับมือในขณะพูด ช่วยให้นึกคำออกมาได้มากกว่า ในขณะที่กลุ่มที่ทดสอบโดยไม่ให้ขยับมือนึกออกได้น้อยมาก วิธีที่ดีที่สุด คือ การออกกำลังกาย เพื่อให้ร่างกายและสมองได้รับออกซิเจน การทำกิจกรรมผ่อนคลายเพื่อลดความเครียด อย่างเช่น การร้องเพลง การเต้นรำ

• ค้นหาหรือถามใครสักคนที่น่าจะรู้คำที่ต้องการจะพูด ในระหว่างนั้น ไม่ควรทำกิจกรรมอะไรหลาย ๆ อย่างพร้อมกัน จนสมองรับไม่ไหว

• การใช้คำพูดที่ใกล้เคียง  จะช่วยให้นึกคำที่ต้องการได้ เมื่อกังวลว่าจะลืมอีก ควรจดบันทึก จะทำให้สมองจดจำได้มากขึ้น

• พยายามอธิบายออกมาดัง ๆ  กระตุ้นเครือข่ายของสมอง ช่วยในการฝึกคำ พยายามที่จะฝึกพูด และนำเสนอคำนั้นบ่อย ๆ

• ลองหากิจกรรมเล่นเพื่อฝึกสมองไปด้วย อย่างเช่น หมากรุก คอร์สเวิร์ด เพื่อฝึกให้ได้ใช้ความคิด