พ่อขุนผาเมืองคือใคร และมีความสำคัญอย่างไรกับอาณาจักรสุโขทัย

เมื่อกล่าวถึงต้นกำเนิดของอาณาจักรสุโขทัย หลายคนอาจนึกถึงพระนามของ “พ่อขุนศรีอินทราทิตย์” หรือ “พ่อขุนบางกลางหาว” เป็นลำดับแรก เนื่องจากทรงเป็นปฐมกษัตริย์แห่งอาณาจักรไทยยุคต้นที่ทรงสถาปนาสุโขทัยให้เป็นอิสระจากอำนาจของขอม อย่างไรก็ตาม หากพิจารณาอย่างลึกซึ้งในประวัติศาสตร์ จะพบว่ามีบุคคลสำคัญอีกพระองค์หนึ่งที่มีบทบาทไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน และคือผู้ร่วมวางรากฐานแห่งอิสรภาพให้แก่แผ่นดินสุโขทัย นั่นคือ พ่อขุนผาเมือง หรือที่ในเอกสารโบราณบางฉบับเรียกว่า “พญาผาเมือง แห่งเมืองราด”

พระราชประวัติและบทบาททางประวัติศาสตร์

พ่อขุนผาเมืองทรงเป็นพระราชโอรสของพ่อขุนศรีนาวนำถม และเป็นผู้ครองเมืองราด ซึ่งตั้งอยู่ทางด้านตะวันออกของเมืองเชลียง (ศรีสัชนาลัย) ในลุ่มแม่น้ำน่าน เป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์และมีความสำคัญเชิงยุทธศาสตร์เป็นอย่างยิ่งในยุคนั้น พระองค์มีความสัมพันธ์ทางเครือญาติกับพ่อขุนบางกลางหาว และถือเป็นพันธมิตรที่สำคัญในการวางแผนขับไล่อิทธิพลของขอมออกจากเมืองสุโขทัย

จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะ จารึกพ่อขุนรามคำแหง ได้กล่าวถึงบทบาทของพ่อขุนผาเมืองว่า ทรงเป็นผู้ร่วมมือกับพ่อขุนบางกลางหาวในการรวบรวมไพร่พลขับไล่ขอมและยึดเมืองสุโขทัยกลับคืนมา และด้วยพระปรีชาญาณที่ลึกซึ้ง พ่อขุนผาเมืองทรงเลือกจะไม่ขึ้นครองราชย์เอง หากแต่สละสิทธิ์อำนาจและมอบให้พ่อขุนบางกลางหาวขึ้นครองราชย์เป็นพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ แสดงให้เห็นถึงพระวิสัยทัศน์และความเสียสละที่ยิ่งใหญ่ ซึ่งส่งผลต่อการวางรากฐานความมั่นคงของอาณาจักรไทยในยุคต้น

นอกจากนี้ ยังมีหลักฐานจาก นิทานโบราณคดี ของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ที่กล่าวถึงเมืองราดว่าเป็นพื้นที่ซึ่งมีผู้คนอพยพจากอาณาจักรล้านช้างมาตั้งถิ่นฐาน เพราะมีสภาพแวดล้อมเหมาะสมต่อการเพาะปลูก จนกลายเป็นชุมชนที่มั่นคงและมีบทบาทสำคัญในประวัติศาสตร์ช่วงเปลี่ยนผ่านของสุโขทัย

บทส่งท้าย

การที่พ่อขุนผาเมืองทรงเลือกที่จะมิขึ้นครองอำนาจด้วยพระองค์เอง แต่กลับยอมเสียสละเพื่อให้บ้านเมืองมีผู้นำที่เหมาะสม เป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงคุณธรรมของผู้นำ และพระปณิธานอันยิ่งใหญ่ที่ยึดถือความมั่นคงของแผ่นดินเป็นสำคัญ เป็นแบบอย่างอันทรงคุณค่าแก่ผู้นำทุกยุคทุกสมัย

“พระองค์มิได้ลบชื่อออกจากประวัติศาสตร์ แต่คือผู้ที่ทำให้หน้าประวัติศาสตร์ไทยได้เริ่มต้นขึ้นต่างหาก”

ขอร่วมคารวะจิตวิญญาณแห่งผู้นำผู้เสียสละ “พ่อขุนผาเมือง” ไว้ ณ ที่นี้