“คนอ่อนไหวง่าย” รู้สึกสงสาร เห็นใจ คนอื่น สัตว์ร่วมโลก ร้องไห้ง่าย อ่อนไหวต่อ แสง สี เสียง กลิ่น ที่กระทบประสาทสัมผัส ได้ง่ายกว่าคนทั่วไป

คนอ่อนไหวง่าย (Highly Sensitive Person) คือ คนที่มีบุคลิกภาพนี้มักเป็นคนที่แสดงออกต่อสิ่งนั้น ๆ มากเกินไป ตามระบบประสาทส่วนกลางสูง เมื่อเจอสิ่งเร้ามากระตุ้นทั้งแสง สี เสียง กลิ่น ที่มากระทบทางร่างกาย ทางจิตใจ เช่น การมองเห็นสุนัขที่เจ็บป่วยทำให้รู้สึกสงสาร ร้องไห้ตามไปด้วย การได้ยินเสียงรอบตัวแล้วทำให้รู้สึกหงุดหงิด หรือ เศร้าตามเรื่องราวที่ได้ยิน สามารถพบได้ในประชากรผู้ใหญ่ประมาณ 20 เปอร์เซ็นต์

มีการจำกัดความอย่างเป็นทางการมาตั้งแต่ปี 1996 โดย อีเลน อารอน (Elaine Aron) และ อาร์เธอร์ อารอน (Arthur Aron) นักจิตวิทยาและนักเขียนด้านการวิจัยทางคลินิกชาวอเมริกัน ได้ทำการศึกษาลักษณะของคนอ่อนไหวและตีพิมพ์หนังสือเรื่อง The Highly Sensitive Person อีกทั้งยังมีแบบทดสอบบุคลิกภาพ Aron’s Sensitive Persons Scale (HSPS) เพื่อบ่งชี้ ความอ่อนไหวในบุคคล ลักษณะเด่น ๆ ของคนอ่อนไหวง่ายที่เห็นได้ชัด

1.ไม่ชอบเสพสื่อที่มีความรุนแรง เพราะทำให้รู้สึกไม่สบายใจ

2.เสียสมาธิจากเสียงดัง แสงไฟ ได้ง่าย แต่ยังคงจดจ่อได้แม้จะยากเย็น

3.หลงใหลศิลปะที่ลึกซึ้ง เข้าใจธรรมชาติ จิตวิญญาณของมนุษย์

4.มีความคิดที่ลึกล้ำ ซับซ้อน คิดหลายตลบ ใช้เวลาตัดสินใจนาน

5.เมื่ออยู่ท่ามกลางความวุ่นวาย ต้องการเวลาส่วนตัวชาร์จพลังคนเดียวเงียบ ๆ

สาเหตุที่ทำให้ “บางคนอ่อนไหวง่าย” มาจากปัจจัยต่าง ๆ ส่วนใหญ่ คือ

1.วิวัฒนาการ ความอ่อนไหวเป็นหนึ่งในสัญชาตญาณการเอาตัวรอดของมนุษย์ ต้องคอยระวังภัยเพื่อหาทางหนีทีไล่ มนุษย์มีการตอบสนองต่อสิ่งเร้าเป็นปกติกันทุกคน จึงไม่แปลกที่บางครั้งคนเราจะอ่อนไหว แต่สำหรับคนที่อ่อนไหวง่ายมักจะตอบสนองต่อสิ่งเร้าได้เร็วกว่าคนทั่วไป

2.การเติบโต เด็ก ๆ ที่ขาดความรัก ความอบอุ่น มีบาดแผลทางใจ เคยพบเจอเรื่องสะเทือนใจมาก่อนอาจเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่อ่อนไหวง่ายได้

3.พันธุกรรม ความอ่อนไหวส่งต่อกันในระดับพันธุกรรมได้ ยีนความอ่อนไหวนี้จะทำให้สมองหลั่งโดพามีน (Dopamine) ซึ่งเป็นฮอร์โมนแห่งความพึงพอใจ กระตือรือร้น สามารถรับความรู้สึกเร้าต่าง ๆ ได้ไวกว่าคนทั่วไป

คนอ่อนไหวง่าย รับมือกับอารมณ์อ่อนไหวอย่างไร

แก้ไขได้โดยเริ่มจากการสร้างทัศนคติใหม่ รวมถึงการสร้างพฤติกรรมเล็ก ๆ ที่ดี จะช่วยให้รับมือกับอารมณ์ที่หลากหลายในแต่ละวัน

1.หยุดเปรียบเทียบตนเองกับผู้อื่น ยอมรับตัวตนของตนเองทั้งเรื่องที่ดีและไม่ดี สิ่งนี้ช่วยเสริมสร้างความเป็นตัวคุณ โดยที่คุณค่าของคุณไม่ถูกลดทอน การสร้างกำลังใจให้ตัวเองเป็นสิ่งสำคัญ ต้องตั้งปฏิญาณในทุก ๆ วันใหม่ว่า ‘คุณสุดยอดไปเลย’ ช่วยให้เริ่มต้นวันใหม่ได้อย่างสวยงาม

2.พัฒนาความเห็นอกเห็นใจให้ตัวเอง บ่อยครั้งที่คนอ่อนไหวมากเป็นพิเศษ HSP มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น แม้กระทั่งสัตว์ แต่มักมองข้าม ‘ตัวเอง’ จึงควรถามตัวเองให้เป็นประจำ คือ ‘ฉันจะทำแบบนี้กับพ่อ แม่ เพื่อน คนที่รัก เหมือนกับที่ฉันทำกับตัวเองไหม?’ ถ้าหากคำตอบคือ ‘ไม่’ ก็อย่าทำกับตัวเอง

3.วางขอบเขตให้กับตัวเอง เริ่มจากการลองลดขอบเขตอารมณ์ลง ซึ่งอย่างแรกอาจต้องแสดงความรักต่อตัวเองให้ได้ก่อน เมื่อทำได้คุณจะไม่พาตัวเองไปมีอารมณ์ร่วมกับเรื่องราวของผู้อื่น จากนั้นจำไว้ว่าพฤติกรรมแย่ ๆ จากการกระทำของคนอื่นที่มารบกวนความคิด เป็นเพราะคุณอนุญาตให้มันเกิดขึ้น จะไม่มีอะไรเข้ามาทำร้ายจิตใจคุณได้ ถ้าคุณไม่ปล่อยให้เข้ามาตั้งแต่แรก อย่าปล่อยให้ความคิด การกระทำของคนอื่น มีอิทธิพลต่อคุณมากเกินไป

4.รักษาระยะห่าง อาจมีบางครั้งที่คนอ่อนไหวง่ายจะขอเวลาอยู่คนเดียวเงียบ ๆ เพราะความเหน็ดเหนื่อยกับการเผชิญผู้คน เสียงดังมาตลอดทั้งวัน การปล่อยให้ได้อยู่คนเดียว การมีระยะห่างที่เหมาะสมจึงเป็นหัวใจหลักในการอยู่ร่วมกับคนอื่น

5.ไม่เร่งเร้า อาจมีบางครั้งที่คนอ่อนไหวง่ายจะตัดสินใจช้า เพราะคิดเยอะเป็นพิเศษ จงปล่อยให้ได้ใช้เวลาอย่างเต็มที่ในการทำสิ่งต่าง ๆ ไม่เร่งเร้า กดดันมากเกินไป เพราะจะยิ่งทำให้ลนลานและช้ากว่าเดิมได้

คนอ่อนไหวง่าย HPS มีแค่ข้อเสีย ?

หากนำลักษณะของความอ่อนไหวมากเป็นพิเศษมาใช้ให้เป็นประโยชน์ คนอ่อนไหวมากเป็นพิเศษสามารถเข้าอกเข้าใจคนอื่น รับรู้อารมณ์ของคนอื่น จึงทำให้เป็นที่ปรึกษาที่ดีได้ และ เป็นผู้ไกล่เกลี่ยช่วยบรรเทาความขัดแย้ง นอกจากนี้ยังไวต่อความเปลี่ยนแปลง สามารถรับมือ เตรียมพร้อมกับทุกสถานการณ์ได้อย่างทันท่วงที

คนอ่อนไหวง่ายนั้นไม่ใช่คนที่อ่อนแอเสมอไป แต่มีข้อดีมากมาย หากคนรอบข้างเข้าใจก็จะทำให้ใช้ชีวิตร่วมกับคนอ่อนไหวง่ายอย่างมีความสุข