ปลา ในสำนวนไทย

คนไทยมีความผูกพันกับปลามาช้านาน จึงไม่แปลกที่เราจะมีสำนวน สุภาษิต และคำพังเพยมากมายที่ได้มาจากพฤติกรรมต่าง ๆ ของปลา หรือมีปลาเป็นส่วนประกอบ เป็นความสามารถทางภาษาของคนรุ่นก่อนที่ช่างสังเกต นำมาเปรียบเทียบเพื่อสะท้อนถึงพฤติกรรมของมนุษย์ได้อย่างแยบยล

ก่อหวอด หมายถึง การริเริ่ม หรือตั้งต้นทำอะไรบางอย่าง ทำให้เกิดขึ้น ใช้เปรียบกับ การทำหวอดของปลา

หวอด คือ การสร้างฟองอากาศ เมื่อปลากัดตัวผู้ต้องการผสมพันธุ์ เพื่อใช้เป็นที่เก็บไข่ เมื่อถึงเวลาจะวางไข่ ปลาตัวผู้และตัวเมียที่เป็นคู่กัน จะช่วยกันพ่นน้ำให้เกิดฟองน้ำเป็นแพติดอยู่ตามกอหญ้า แล้วจึงวางไข่ที่แพฟองน้ำ ไข่ปลาจะอาศัยหวอดนี้จนเจริญเติบโตเป็นลูกปลา

อย่างคำว่า หน้าถอดสี ลูกไล่ ลูกหม้อ คร่ำวอด ก็เป็นคำเปรียบเปรยจาก ปลากัด เช่นกัน

ปลาซิวปลาสร้อย หมายถึง ผู้มีบทบาทน้อย  สิ่งที่มีความสำคัญน้อย หรือ ทำประโยชน์ให้ได้ไม่มากนัก จึงไม่เป็นที่ต้องการ

เปรียบได้กับปลาสองชนิดนี้ อย่างปลาซิวและปลาสร้อย เป็นปลาน้ำจืดตัวเล็ก ๆ อาศัยอยู่ใกล้ผิวน้ำ ที่มีอย่างดาษดื่นทั่วไป เมื่อคนหาปลาใช้สวิง ใช้ยอช้อนปลา หรือเหวี่ยงแหจับปลา แล้วจับได้ปลาตัวเล็ก ๆ พวกนี้ติดมา ก็มักโยนกลับลงไปในน้ำ เพราะเห็นว่าไม่มีประโยชน์เท่าปลาตัวใหญ่ที่ตั้งใจจะจับ

ปลาหมอตายเพราะปาก หมายถึงคนที่พูดโดยไม่คิด จนมีเรื่องเดือดร้อน หรือต้องตกอยู่ในอันตราย

เช่นเดียวกับ ปลาหมอที่กินไม่เลือกจนต้องติดเบ็ด

ลื่นเหมือนปลาไหล คำอุปมาอุปไมยถึงพฤติกรรมของคนที่เอาตัวรอดเก่ง หรือมีข้อแก้ตัวอยู่เสมอ จับไม่ได้ไล่ไม่ทัน

ปลากระดี่ได้น้ำ หมายถึง อาการระริกระรี้ ดีใจ อาการดีใจของคนที่ตื่นเต้นอย่างระงับไว้ไม่อยู่

เช่นเดียวกับ ปลากระดี่ เป็นปลาน้ำจืดลักษณะคล้ายปลาสลิด แต่ตัวเล็กกว่า พื้นลำตัวเป็นสีเทาเงิน มีอยู่ชุกชุมตามแหล่งน้ำที่น้ำไหลไม่แรง เช่น ลำคลอง หนอง บึง ทั่วทุกภาคของประเทศไทย ในสมัยก่อนถ้าวิดน้ำในท้องร่องเรือกสวนไร่นา หรือแหล่งน้ำตื้น ๆ จะพบปลากระดี่ที่ตกปลัก ค้างอยู่ในที่ที่น้ำน้อยเพราะน้ำแห้งลง ยามเมื่อได้รับน้ำใหม่ในฤดูฝน หรือช่วงน้ำหลาก ปลากระดี่มักกระโดดไปมา ขึ้นเหนือผิวน้ำ และด้วยลำตัวคล้ายสีเงินเมื่อกระทบกับแสงแดด ก็ทำให้เห็นพฤติกรรมชัดเจน