การวิวัฒนาการสุดสยองของ “ปลาตกเบ็ด” ตัวผู้หายไปไหนหมด ? ทำไมเหลือแต่ตัวเมีย

ปลาตกเบ็ด (Anglerfish) เป็นปลาที่ผมเชื่อว่า ทุกคนน่าจะเคยเห็นรูปร่างหน้าตาของมัน เพราะด้วยลักษณะที่แปลกประหลาดกว่าปลาทั่วไป ทำให้มีคนเขียนถึงเรื่องและลักษณะทางกายภาพของมันเยอะมาก แต่ผมเชื่อว่าข้อมูลที่ Flagfrog จะนำเสนอต่อไปนี้ คุณต้องไม่เคยอ่านจากที่ไหนมาก่อนแน่นอน

ปลาชนิดดังกล่าวอยู่ในตระกูล Ceratiidae โดยปกติจะอาศัยอยู่ในห้วงทะเลลึกดำมืด ลักษณะเด่นของมันคือหน้าตาที่แสนจะอัปลักษณ์ ตาโต ปากกว้าง และมีฟันแหลมคมดูน่ากลัว ทว่าลักษณะที่เด่นที่สุดที่ทำให้หลายคนสามารถจดจำปลาชนิดนี้ก็คือ อวัยวะที่คล้ายคันเบ็ดส่องแสงเพื่อใช้ล่อเหยื่อในทะเทลึกนั่นเอง ด้วยลักษณะอันเป็นเอกลักษณ์นี้คนไทยจึงตั้งชื่อให้ว่า “ปลาตกเบ็ด” นั่นเองครับ

แต่เดิมปลาชนิดนี้ยังไม่เป็นที่รู้จักมากนัก นักชีววิทยาหลายคนที่ทำการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับมันถึงขั้นต้องประหลาดใจ เนื่องจากปลาตกเบ็ดทุกตัวที่พวกเขาจับมาได้นั้นล้วนเป็น “ตัวเมีย” ทั้งหมด และไม่ว่าจะพยายามหาเท่าไรพวกเขาก็ไม่สามารถพบปลาตกเบ็ดตัวผู้ได้เลยแม้แต่ตัวเดียว

อีกเรื่องที่น่าประหลาดใจก็คือ เหล่านักชีววิทยาได้พบ “ติ่ง” ที่มีลักษณะคล้ายกับ “ปรสิต” ในหมู่ปลาตกเบ็ดตัวเมียจำนวนหลายตัวที่พวกเขานำมาศึกษา และพบบางตัวที่มี “ติ่ง” ดังกล่าวมากกว่าติ่งเดียว ซึ่งหลังจากศึกษา “ปรสิต” เหล่านั้นอย่างละเอียด เหล่านักชีววิทยาก็ได้พบว่าติ่งดังกล่าวก็คือปลาตัวผู้ที่เขาตามหากันอยู่นั่นเอง

นักชีววิทยาชี้แจงว่านี่คือหนึ่งในการวิวัฒนาการอันน่าขนลุกของปลาตกเบ็ด โดยสาเหตุเกิดจากสภาพแวดล้อมภายใต้ทะเลลึกอันมืดมิด ที่ส่งผลให้การพบเจอกันระหว่างปลาตกเบ็ดตัวผู้และปลาตกเบ็ดตัวเมียเป็นไปด้วยความยากลำบาก การหาคู่ในฤดูผสมพันธุ์ของปลาตกเบ็ดจึงอาจเป็นหนึ่งในปัญหาระดับสายพันธุ์ที่พวกมันต้องหาวิธีแก้ไข

และในที่สุดการดิ้นรนเพื่อดำรงเผ่าพันธุ์ของปลาตกเบ็ดก็ได้ส่งผลให้พวกมันวิวัฒนาการไปอีกขั้น โดยการวิวัฒนาการดังกล่าวจะช่วยให้ปลาตกเบ็ดทุกตัวมั่นใจได้ว่าพวกมันจะไม่มีวันแคล้วคลาดจากกันอีกเมื่อถึงเวลาผสมพันธุ์

โดยทั่วไปแล้ว ปลาตกเบ็ดตัวผู้นั้นจะมีขนาดเล็กกว่าตัวเมียมาก และนอกจากประสาทรับกลิ่นอันดีเยี่ยม อวัยวะภายในอื่น ๆ ของปลาตัวผู้ก็ยังขาดความสมบูรณ์ในการใช้งาน แต่อย่างน้อยประสาทรับกลิ่นอันดีเยี่ยมของปลาตกเบ็ดตัวผู้ก็ยังสามารถช่วยให้พวกมันรับรู้กลิ่นของตัวเมียได้ พวกมันจะว่ายตรงไปหาปลาตัวเมียทันทีที่ได้กลิ่น หลังจากนั้นก็จะกัดเข้าที่ร่างกายของปลาตัวเมียอย่างไม่รีรอ เอนไซม์เฉพาะกิจพิเศษของตัวผู้จะเริ่มย่อยผิวหนังของปลาตัวเมียเพื่อหลอมละลายรวมกับปากของตัวเอง จนสุดท้ายปลาทั้งสองก็จะกลายเป็นหนึ่งเดียวกัน

ปลาตกเบ็ดตัวผู้จะใช้เวลาทั้งชีวิตที่เหลือไปกับการติดตามปลาตกเบ็ดตัวเมียในฐานะ “ติ่ง” บนร่างกาย เส้นเลือดของปลาตัวผู้จะหลอมละลายรวมกันเป็นหนึ่งเดียวกันกับตัวเมีย จนสุดท้ายตัวผู้จะกลายเป็นเพียงถุงผลิตเชื้ออสุจิให้กับไข่ของตัวเมียเพียงอย่างเดียวเท่านั้น

ด้วยเหตุนี้ ปลาทั้งสองจะสามารถอยู่ด้วยกันไปได้ตลอดชีวิต จนกระทั่งตัวเมียพร้อมที่จะวางไข่ และที่น่าสนใจไปกว่านั้นคือ ปลาตกเบ็ดตัวเมียบางตัวสามารถมีปลาตกเบ็ดตัวผู้เกาะติดเป็นติ่งอยู่ตามร่างกายได้มากกว่าหนึ่งตัว

Fact – คำว่า “Angler” (แองเกลอร์) ซึ่งเป็นชื่อภาษาอังกฤษของปลาตกเบ็ดนั้น มีความหมายว่า “ผู้ตกปลา” ซึ่งที่มาของชื่อนี้ก็คือรูปแบบการล่าเหยื่อของปลาชนิดนี้ ที่มีลักษณะคล้ายกับการตกปลาที่มนุษย์ชอบทำนั่นเอง