10 หนังยอดเยี่ยมแห่งปี 2015

1 | Amy

เชื่อว่าแฟนเพลงสากลหลายคนน่าจะคุ้นเคยข่าวเสียหายของ 'เอมี่ ไวน์เฮาส์' มาโดยตลอด ทั้งเรื่องติดเหล้าติดยาและขาดความเป็นมืออาชีพ แต่นั่นคือเปลือกนอกที่เรารับรู้จากสื่อต่าง ๆ โดยที่ยังไม่เคยเห็นตัวตนที่แท้จริงของเธอ ทั้งความเป็นศิลปินตัวจริงที่มีอาการป่วยซึมเศร้าและยังถูกคนใกล้ตัวคอยตักตวงผลประโยชน์จากความมีชื่อเสียง ปัญหาต่าง ๆ ที่รุมเร้าได้สะสมจนทำให้เธอต้องจบชีวิตด้วยวัยเพียง 27 ปี

และนี่คือสารคดีที่ถ่ายทอดตัวตนของเอมี่ได้อย่างยอดเยี่ยมที่สุด ผกก.คัดสรรหยิบเอาฟุตเทจเหตุการณ์จริงต่าง ๆ ที่แสดงความเป็นตัวตนของเธอมาผสมคำสัมภาษณ์จากคนใกล้ตัวที่หยอดจังหวะได้เป๊ะเว่อร์ ทั้งพ่อ, แม่, สามีเก่า, เพื่อนสนิท, ผจก.ส่วนตัว, นักดนตรีและโปรดิวเซอร์ที่เคยทำงานร่วมกัน ตลอดจนบอดี้การ์ดส่วนตัว

ผมกล้าพูดเลยว่าเธอคือศิลปิน เธอแค่รักที่จะแต่งเพลง-ร้องเพลงโดยไม่ได้อยากจะเป็นเซเลปมีชื่อเสียงโด่งดังมีปาปารัสซี่ตามติดทุกวินาทีจนไม่มีความเป็นส่วนตัว เธอเลือกจะเป็นคนเดินถนนธรรมดาดีกว่าร้องเพลงแล้วดังจนกลายเป็นปลาที่ถูกขังไร้อิสระในตู้กระจก แต่โชคชะตาดันส่งให้ศิลปินติสตัวแม่แบบเธอประสบความสำเร็จทั้งยอดขายและรางวัล ซึ่งความโด่งดังเป็นพลุแตกคืออีกหนึ่งปัญหาใหญ่สำหรับชีวิตที่เธอไม่พร้อมจะรับมือ

อาซิฟ คาปาเดีย (ผกก.สารคดีนักแข่งรถ F1 Senna) บอกว่าเขาเลือกทำสารคดี Amy เพราะอยากค้นหาว่าอะไรคือสาเหตุที่ทำให้เธอพบจุดจบก่อนวัยอันควร ซึ่งแน่นอนว่าเขาหาเรื่องราวต่าง ๆ มาปะติปะต่อจนครบโดยไม่ได้พิพากษาตัดสินว่าใครคือผู้ร้าย(ซึ่งผมว่ามีหลายคน) ทั้งหมดมันเริ่มต้นจากการสำรวจเพลงที่เธอแต่งอันเป็นเรื่องส่วนตัวที่ถูกนำมาเรียบเรียงถ่ายทอดอย่างมีความหมายถึงสภาพจิตใจเธอในขณะนั้น

พอเรารับรู้ว่าแต่ละเพลงมันคือ 'เรื่องส่วนตัวของเธอ' เช่นเพลง Back to Black ที่โด่งดังเป็นเพลงประจำที่ต้องร้องซ้ำ ๆ น้อยคนจะรู้ว่าเบื้องหลังการแต่งเพลงนี้มันต้องผ่านความเจ็บปวดในใจเธอมาขนาดไหนก่อนจะมาแต่งเพลงระบายถึงชายหนุ่มคนรักที่ทิ้งเธอกลับไปหาแฟนเก่า แล้วลองนึกสภาพคนซึมเศร้าแบบเธอต้องมาร้องเพลงนี้ซ้ำแล้วซ้ำเล่า ผมจึงไม่แปลกใจเลยว่าทำไมเมื่อถึงจุดหนึ่งเธอจึงปฏิเสธที่จะขึ้นคอนเสิร์ต เพราะบทเพลงที่เธอร้องมันทำให้เธอหวนนึกถึงความรักที่ล้มเหลว

ด้วยตัว story ชีวิตของเอมี่ ไวน์เฮาส์เองมันน่าสนใจอยู่แล้ว จากคนธรรมดาจนมีชื่อเสียงโด่งดังแล้วก็เจอปัญหาจนชีวิตดิ่งลง ทั้งที่จะว่าไปมันก็ไม่ได้ต่าง อะไรจากหนังชีวประวัติ rise and fall ของศิลปินคนอื่น ๆ เช่น Walk the Line, Love&Mercy, La Vie En Rose แต่ด้วยความที่ Amy มันคือฟุตเทจตัวเธอจริง ๆ ไม่ใช่การเขียนบทและหานักแสดงมาสวมบทบาท ส่วนนี้เองที่อาจทำให้เรายิ่งอินกับสารคดี ยิ่งเมื่อผกก.และมือตัดต่อทำการบ้านสำรวจความเป็นมาเป็นไปของเธอแล้วเอามาลำดับเรื่องวางจังหวะภาพและเสียงสัมภาษณ์ประกอบได้เป๊ะขนาดนี้มันจึงยิ่งยกระดับ story ของเอมี่สูงขึ้นไปอีกขั้น

แม้คุณไม่รู้จักเอมี่ ไวน์เฮาส์ก็สามารถดูเพื่อยกย่องความเป็นสุดยอดศิลปินตัวจริงของเธอ และยังสามารถดูเพื่อชื่นชมความเก่งกาจของผกก.ในการรวบรวมฟุตเทจ+คำสัมภาษณ์มาร้อยเรียงลำดับความเพื่อสำรวจค้นหาสาเหตุการจากไปของสุดยอดดีว่าเปี่ยมพรสวรรค์คนนี้

2 | Inside Out

ถ้ามองกันด้วยพล็อตอย่างเดียวเราจะบอกว่ามันค่อนข้างธรรมดามาก ที่จริงมันคือหนังแนว coming of age ประเภทที่ว่าเด็กหญิงวัย 11 ปีต้องรับมือกับปัญหาใหม่ที่เข้ามาในชีวิตหลังจากย้ายบ้าน แต่ Inside Out มันโคตรเจ๋งในการนำเสนอวิธีรับมือด้วยการพาคนดูเข้าไปสำรวจความคิด, บุคลิก, อารมณ์และความทรงจำที่หล่อหลอมตัวตนเราจนนำไปสู่การเติบโตอีกขั้นอันเกิดจากการจัดการวิธีคิดของเราล้วน ๆ เพราะการขังความทุกข์เอาไว้ไม่ยอมระบายจะทำให้เราเก็บกดจนนำมาซึ่งการตัดสินใจที่ผิดพลาด

'ไรลีย์' เด็กหญิงวัย 11 ปีที่ใช้ชีวิตอย่างมีความสุขมาตลอด ครอบครัว, มิตรภาพ, ฮ็อกกี้, การเล่นติงต๊อง ล้วนเป็นความทรงจำที่สร้างความสุขให้เธอจนกระทั่งครอบครัวต้องย้ายบ้านจึงทำให้ความกังวลเข้ามามีบทบาทให้เธอเปิด เผยบุคลิกด้านอื่น ๆ นอกเหนือไปความสนุกสนาน ซึ่งหนังเล่าผ่าน 5 อารมณ์ได้แก่ Joy ลัลล้า, Sadness เศร้าซึม, Anger ฉุนเฉียว, Fear กลั๊วกลัว และ Disgust หยะแหยง

Inside Out นำเสนอภาพในหัวคนเราให้เป็นรูปธรรมได้อย่างยอดเยี่ยม ซึ่งโดยหลักแล้วหนังพูดถึงวิธีการมองโลกแง่บวกและแง่ลบอย่างสมดุลกัน เริ่มจากให้คนดูเห็นภาพชีวิตคน ๆ นึงที่ถูกสร้างเป็นตัวตนด้วยความทรงจำตั้งแต่วัยเด็ก โดยในเคสของไรลี่ย์นั้นชีวิตเต็มไปด้วยความลั้ลลา ดังนั้นเมื่อเจอปัญหาใหม่เข้ามาเราจึงได้เห็นวิธีการจัดการปัญหาผ่านแท่นควบคุมในแบบบุคลิกของเธอ อย่างเช่นตอนเห็นสภาพบ้านหลังใหม่ซึ่งแต่ละอารมณ์พยายามเข้ามามีบทบาททั้งความรังเกียจสภาพบ้าน, ความกลัวจะอยู่ในบ้านหลังนี้ แต่ท้ายที่สุดความทรงจำแสนสุขของเธอยังคงมีบทบาทเป็นผู้ชี้นำให้เธอแก้ปัญหาในแง่บวก (think positive) โดยการเล่นฮ็อกกี้กระดาษในบ้านหลังโทรม และถึงแม้พ่อของเธอจะติดธุระอันเป็นปัญหาที่เข้ามาต่อเนื่องกันเราก็ยังได้เห็นว่าลั้ลลายังมีบทบาทในการให้เธอชวนแม่ออกไปหาพิซซ่ากิน ทั้ง ๆ ที่ในใจเธอเริ่มรู้สึกเศร้าซึมแต่กลับถูกลั้ลลาขังเอาไว้ไม่ให้ระบายออกมาจนเธอเก็บกดอันนำมาสู่ความสับสน ซึ่งหนังนำเสนอผ่านการให้ลั้ลลาและเศร้าซึมหลงเข้าไปติดอยู่ในความทรงจำ

การที่ลั้ลลา (think positive) และเศร้าซึม (think negative) หลงเข้าไปติดอยู่ในความทรงจำร่วมกันจึงเป็นช่วงที่หนังพยายามแสดงให้เห็นความสำคัญของความอ่อนแอในตัวมนุษย์ หนังต้องการจะสื่อสารกับเราว่าการปลดปล่อยความเศร้าไม่ใช่เรื่องเสียหายอะไร และการคิดบวกเสมอก็ไม่ใช่เรื่องดีถ้าไม่มีการคิดลบมารักษาสมดุล ตัวอย่างที่เห็นชัดคือตอนที่ทั้งสองตาม 'บิ๊งบ่อง' (เพื่อนในจินตนาการวัยเด็กของไรลีย์) เข้าไปติดอยู่ในเส้นทางที่อ้างว่าเป็นทางลัด ตอนนี้เราจะเห็นบทบาทของลั้ลลาที่มองโลกแง่ดียินดีเชื่อฟังคนอื่นโดยไม่ใส่ใจคำเตือนของเศร้าซึมที่เป็นตัวแทนการมองโลกแง่ลบ ในท้ายที่สุดทั้งสามเกือบเอาตัวไม่รอดแต่นั่นทำให้ลั้ลลาเรียนรู้ประสบการณ์ใหม่ที่จะเปิดใจรับฟังความเห็นของการมองโลกแง่ร้าย เรียกว่าเป็นการถ่วงน้ำหนักความคิดให้สมดุลกัน ทำให้นึกย้อนถึงความทรงจำเวลาฝนตกที่ลั้ลาจะมองเป็นเรื่องสนุก ส่วนเศร้าซึมจะมองน้ำที่ขังในรองเท้า

การเติบโตของไรลี่ย์บอกเล่าเป็นรูปธรรมเด่นชัดตั้งแต่ลูกแก้วความทรงจำหลักที่เป็นการผสมลั้ลลาและเศร้าซึมเข้าด้วยกันอันบอกถึงการได้ปลดปล่อยความอึดอัดในใจได้นำมาสู่ความทรงจำภาพครอบครัวที่อบอุ่นปลอบประโลมกันแต่ก็มีความเสียใจจากสิ่งที่ได้กระทำลงไปปนอยู่ในนั้นด้วย และนำมาสู่แผงควบคุมที่ใหญ่ขึ้นและมอบบทบาทให้ทั้ง 5 อารมณ์ได้เข้ามาบริหารจัดการบุคลิกตัวตนของเธอโดยที่ยังมีลั้ลลาเป็นแกนหลักที่จะอธิบายภาพเดี่ยวว่าไรลี่ย์พร้อมจะมองสิ่งต่าง ๆ ด้วยความคิดเชิงบวกโดยไม่ลืมความสำคัญของอารมณ์ต่าง ๆ ที่จะมาช่วยรักษาสมดุล

บางทีการกำจัดความเศร้าอาจไม่ใช่การย้อนหาความทรงจำแสนสุขมาปลอบประโลมหัวใจ สิ่งที่ควรทำคือการปลดปล่อยระบายความเสียใจและเรียนรู้ที่จะก้าวข้ามปัญหานั้นไป

3 | Sicario

นับตั้งแต่ Traffic (2000) ของโซเดอเบิร์กเข้าฉายกวาดออสการ์ไป 4 รางวัล ก็ไม่มีหนังเรื่องไหนหยิบยกปัญหายาเสพติดชายแดนอเมริกา-เม็กซิโกมาพูดถึงเป็นจริงเป็นจังสักที จนกระทั่งการมาของ Sicario ที่แม้จะหยิบพล็อตชินตาของเจ้าหน้าที่เล่นนอกกฎมานำเสนอ แต่ตัวหนังทำให้เราเชื่อด้วยรูปแบบปฏิบัติการนอกกฎที่สมจริงภายใต้ขอบเขตอำนาจทางทหาร

หนังเล่าเรื่องของ 'เคท' (Emily Blunt) เจ้าหน้าที่ FBI ที่ยึดมั่นในอุดมการณ์ความถูกต้องของขั้นตอนต่าง ๆ ได้อาสาร่วมทีมปฏิบัติการทำสงครามยาเสพติดภายใต้คำสั่งของรัฐบาล นำทีมโดย 'แมตต์' (Josh Brolin) และ 'อเลฮานโดร' (Benicio Del Toro) ซึ่งทีมของพวกเขาไม่ได้เล่นตามขั้นตอนตามกฎหมายแบบที่เธอยึดมั่น

ถ้าจะเปรียบเทียบให้เห็นภาพรวมของหนังคงต้องบอกว่ามันหยิบเนื้อหาสงครามยาเสพติดเข้มข้นแบบ Traffic มาทำเป็นหนังแนวแอ็คชั่น-ทริลเลอร์ปฏิบัติการทางทหารแบบ Zero Dark Thirty ซึ่งเป็นการผสมจุดแข็งของทั้งสองเรื่องออกมาได้อย่างกลมกล่อม ชวนให้เห็นภาพปัญหายาเสพติดชายแดนที่เป็นภัยร้ายแรงต่ออเมริกามายาวนาน ภารกิจในหนังกล่อมจนเราเชื่อว่ามันเป็นหนทางที่จะสามารถเอาชนะสงครามครั้งนี้ได้ถ้าหากเรากลายเป็นผู้ควบคุมกฎ

บทหนังทำได้ดีในการเล่นกับกรอบการทำสงครามยาเสพติดใต้ดินโดยอิงความเป็นจริงบนโลกมนุษย์ (ไม่ได้แฟนตาซีเล่นนอกกฎชนิดไร้กฎเกณฑ์) มันไม่ใช่หนังประเภทที่บอกว่าจะเปิดสงครามกลางเมืองกวาดล้างพ่อค้ายาเสพติด ซึ่งจะส่งผลกระทบกระเทือนความมั่นคงอย่างแน่นอน แต่มันมีขั้นมีตอนนอกกฎหมายที่จะพาภารกิจไปถึงเป้าหมายสูงสุดคือการเด็ดหัวเจ้าพ่อรายใหญ่ โดยที่ทั้งหมดยังอยู่ภายใต้การคานอำนาจของรัฐบาล, FBI และ CIA ซึ่งรายหลังไม่สามารถปฏิบัติภารกิจในประเทศได้ พอหนังมันทำมุมนี้ให้มีความสมเหตุสมผลเราจึงเชื่อในความสมจริงของมันได้ไม่ยากนัก

ฉากแอ็คชั่นปฏิบัติการหลัก ๆ คงมีแค่สองฉากใหญ่ ๆ คือตอนบุกไปรับตัวคนในเม็กซิโกซึ่งเป็นฉากที่พาคนดูไปสัมผัสแดนเถื่อนในเม็กซิโกได้อย่างใกล้ชิดชนิดที่ว่าไม่ต้องไปเปิดกูเกิ้ลเพื่อหาข้อมูล ฉากนี้สร้างบรรยากาศความกดดันไม่น่าไว้วางใจได้อย่างยอดเยี่ยม จนถึงตอน shootout ที่แม่นยำสมกับเป็นภารกิจของทหาร และคงไม่ยุติธรรมถ้าจะนำไปเปรียบเทียบกับความพีคของฉากจบ Zero Dark Thirty เพราะมันต่างก็สมจริงในแบบของมันเองทั้งสองเรื่อง

8 | Mad Max: Fury Road

ความเห็นสั้น ๆ สำหรับคนขี้เกียจอ่านยาว ๆ คือ "เป็นหนังแอ็คชั่นที่มันแบบสร้างสรรค์มาก อยากดูหนังมัน ๆ ก็ซื้อตั๋วไปดู Mad Max ไม่ต้องคิดอะไรแล้ว" ส่วนใครจะอ่านเพิ่มเติมถึงเหตุผลที่ผมเชียร์หนังเรื่องนี้ก็อ่านต่อได้เลยครับ

Mad Max ยังคงเอกลักษณ์เดิมจากสมัยที่เป็น pop culture ของต้นยุค 80s ตั้งแต่ โลกดิสโทเปีย (โลกล่มสลาย), มีรถแต่งเจ๋ง ๆ ไว้ไล่ล่ากลางทะเลทราย, การต่อสู้เต็มไปด้วยความรุนแรง, ผู้หญิงถูกกดขี่ข่มเหง ซึ่งการที่ผู้กำกับเติบโตมีประสบการณ์มากขึ้น จึงได้เห็นการเอาเสน่ห์เดิม ๆ มาประยุกต์ใหม่ เช่นความรุนแรงต่อเพศหญิงก็ถูกหลีกเลี่ยงให้เห็นภาพอ้อม ๆ, รถแต่งไล่ล่าที่กลายเป็นความนิยมของแฟรนไชส์ก็ถูกนำเสนอใหม่ด้วยไอเดียที่บ้าคลั่งกว่าเดิม, เล่าปมตัวละครหนักแน่นเหมือนเดิมแต่ไม่ชวนเบื่อ ผลลัพธ์ที่ได้จึงลงตัวมาก

ความแข็งแกร่งแรกของหนังเลยคือการสร้างโลก post-apocalyptic ได้สมจริงมาก โลกในหนังคือโลกของการแย่งชิงน้ำเพื่อประทังชีวิตและหาน้ำมันไว้ใช้เติมรถไปออกไล่ล่า ผู้คนต้องดิ้นรนเอาตัวรอด ใครตัวคนเดียวแบบ 'แม็ก' (Tom Hardy) ก็มีโอกาสถูกไล่จับเอาเลือดไปให้พวก war boys ที่คลั่ง ๆ ท่านผู้นำที่โฆษณาชวนเชื่อสร้างภาพตัวเองราวกับเป็นพระเจ้า ส่วนผู้หญิงก็ถูกจับไปปั๊มลูกเสริมทายาทผู้นำ แล้วบรรยากาศทะเลทรายสุดลูกหูลูกตชนิดที่ไม่มีตึกรามบ้านช่องเหมือนสมัยไตรภาคเก่ายังช่วยเสริมให้ Mad Max เป็นโลกล่มสลายมากยิ่งขึ้นไปอีก

พูดถึง war boys แล้วเราสนใจทัศนคติของตัวละครเหล่านี้มาก หนังบอกเล่าสถานะของ war boys ผ่าน 'นักซ์' (Nicholas Hoult) เด็กหนุ่มที่มีความฝันจะรับใช้ผู้นำ อยากออกไปขับรถซิ่งไล่ล่าเป็นพวกบ้าสงคราม และยังเชื่อว่าการพลีชีพคือการกระทำอันสูงส่งที่จะทำให้ตัวเองได้รับการยอมรับทั้งจากโลกที่อาศัยและโลกหลังความตาย เราชอบที่หนังเรียกคนกลุ่มนี้ตรง ๆ ว่า war boys มันเสียดสีพวกบ้าสงครามในโลกนี้ได้ดีมาก ๆ ไม่ว่าจะเพราะถูกปลุกปั่นจากโฆษณาชวนเชื่อหรือถูกปลูกฝังมาผิด ๆ แต่เชื่อเถอะว่าลึก ๆ แล้วพวกเขาแค่รอเวลาออกไปเห็นโลกมากขึ้น ได้ไตร่ตรองด้วยตัวเองจากการร่วมรบทุกครั้ง ที่สุดแล้วสงครามจะทำให้เขาเติบโตและคิดได้เองว่า่อะไรคือสิ่งที่ควรทำ นั่นจึงทำให้ตัวละครของ 'นิโคลัส ฮอลท์' มีมิติความเปลี่ยนแปลงลุ่มลึกมากกว่าตัวละครของ 'ทอม ฮาร์ดี้' เสียอีก

บทของ 'ทอม ฮาร์ดี้' ถูกหยอดปมมาเพียงความรู้สึกผิดในอดีตได้กลายมาเป็นสิ่งหลอกหลอนเขาตลอดเวลา ความเปลี่ยนแปลงของเขาก็คือการตัดสินใจช่วยเหลือ 'ฟูริโอซ่า' (Charlize Theron) พากลุ่มหญิงสาวหลบหนีจากการถูกตามล่า ซึ่งนั่นหมายถึงว่าเขาจะไม่ยอมรู้สึกผิดแบบที่เคยทอดทิ้งผู้คนที่ผ่านมา

หนังเลือกจะตัดการขายฉากความรุนแรงต่อเพศหญิงโดยตรงออกไป ซึ่งบอกเลยว่า "คิดถูกแล้ว" หนังนำเสนออ้อม ๆ ว่าเหล่าสาวสวยในเรื่องล้วนถูกกดขี่ข่มเหงมีสถานะเป็นเพียงเครื่องปั๊มเด็ก การที่หนังไม่ใส่ฉากข่มขืน ไม่ใส่ฉากร่วมเพศแบบสมัยก่อนจึงเป็นสิ่งที่เรารู้สึกดีกับหนังมากขึ้น เพราะจะได้มีเวลาไปประเคนให้กับฉากแอ็คชั่นสุดเร้าใจ

มาถึงไฮไลท์เด็ด เราซื้อตั๋ว Mad Max ก็เพื่อไปดูแอ็คชั่นสุดบรรเจิดเลิศล้ำสร้างสรรค์ อันที่จริงมันเป็นสไตล์แอ็คชั่นแบบยุค 80s ที่ขายระเบิดตูมตามวินาศสันตะโรเป็นหลัก แต่หนังสามารถหาทางเอาสไตล์เชย ๆ แบบนั้นมาขายใหม่ได้ชวนตื่นตาเหลือเกิน โดยเฉพาะการออกแบบฉากแอ็คชั่นแต่ละฉาก ไม่ว่าจะเป็นการขี่มอเตอร์ไซค์ผาดโผนกระโดดจากซ้ายไปขวาพร้อมพุ่งหอกเข้าใส่เป้าหมายจากมุมสูง, ฉากบู๊มือเปล่าก็ใช้ประโยชน์จากโซ่ล่ามและพันธะต่าง ๆ ได้ดี

ชอบการออกแบบรถทั้งหลาย โดยเฉพาะลูกเล่นความแตกต่างของรถแต่ละคันเพื่อใช้ในแต่ละสถานการณ์(รวมทั้งลูกบ้าการดีไซน์รถแต่ละคันที่ดูเถื่อน ดูน่าเกรงขาม), ลูกบ้าการออกแบบอาวุธติดตัวต่าง ๆ ที่ดูอันตรายพร้อมใช้งานตามสถานการณ์ ในภาพรวมแล้วคงจะบอกได้เพียงว่างานเขาเลิศจริง ๆ

การกำกับภาพนี่ไม่พูดถึงไม่ได้จริง ๆ เลิศมากกกกกกกก ภาพสวยมากกกกกก ในบรรดาหนังที่เซ๊ทฉากเป็นทะเลทรายสุดลูกหูลูกตาช่วง 2-3 ปีมานี้แบบ Oblivion ที่ผมว่างามแล้ว เรื่องนี้งามกว่าทั้งกลางวันทั้งกลางคืน เปิดดูเครดิตละ ผลงานกำกับภาพโดย 'John Seale' เคยชนะออสการ์ครั้งเดียวจากการกำกับภาพ The English Patient (1996) ซึ่งก็เป็นทิวทัศน์ทะเลทราย