ตำรับยาสตรี 32 ผัว เพิ่มกำลังให้ผู้หญิง ยิ่งแก่ยิ่งแซ่บส์

ลักษณะทั่วไป

พืชล้มลุก ลำต้นตั้งตรง สูงประมาณ 1 เมตร มีขน ใบเดี่ยว ออกเป็นคู่ตรงกันข้าม มีขน ดอกช่อออกตามซอกใบ ออกดอกเป็นกระจุก กลีบดอกสีครีม หรือขาวอมเหลือง โคนเชื่อมเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 2 ปาก ปากบนสั้นกว่าปากล่าง การขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด 

ตำนานหญิงทั้งสวย ทั้งแกร่ง แรงเหนือชาย

ความรู้เกี่ยวกับยาแต่ละตัวจะมีเรื่องราวที่บอกเล่าต่อๆ กันมา จนชาวบ้านส่วนใหญ่รู้จักและไปเก็บมาต้มกิน สมุนไพรตัวหนึ่งที่ทุกคนในหมู่บ้านรู้จักกันดี และอยู่ในหม้อยาต้มที่กินกันเป็นประจำของซุมหม้อยาต่างๆ คือ แม่ฮ้างสามสิบสองผัว ใครได้ยินชื่อก็รู้ทันทีว่านี่เป็นยาบำรุงผู้หญิง เรื่องราวของไม้ต้นนี้ ยายผาด ทิดชิด และยายหมื่น สองแม่หมอแห่งบ้านแสงภา เล่าไว้ว่า

สมัยโบราณมีหญิงสาวนางหนึ่งต้มสมุนไพรต้นนี้กินประจำ แล้วยังเอาดอกของต้นไม้นี้ซึ่งมีกลิ่นหอมมาปักผม หรือใช้หวีสับปักผมแล้วเหน็บดอกแม่ฮ้างสามสิบสองผัวไว้กับผม ทำให้สาวนางนี้มีผิว พรรณเปล่งปลั่งสวยงาม ผุดผ่องเป็นยองใย และแข็งแรงเอาการเอางาน เมื่อมีหนุ่มมาชอบก็ได้แต่งงานกัน แต่หญิงสาวนี้แข็งแรงมาก เมื่อหลับนอนกับสามี สามีสู้แรงไม่ได้ จึงกลัวที่เมียเก่งกว่าแข็งแรงกว่า เมื่ออยู่กินกันได้ไม่นาน ฝ่ายสามีก็จำต้องเลิกกับนางเพราะสู้แรงไม่ไหว หญิงผู้นี้จึงกลายเป็นแม่ฮ้าง

แม้จะเลิกรากับสามีคนแรกไปแล้ว นางก็ยังต้มยากินประจำ ความสวยงามผุดผ่องก็ไม่ได้สร่างซา มีผู้ชายมากหน้าหลายตามาเกี้ยวพาราสี ไม่นานนางก็แต่งงานอีกครั้ง แต่สามีคนที่สองนี้เมื่อมีอะไรกันก็หมดเรี่ยวแรง เห็นว่าขืนอยู่ด้วยกันต่อไปคงไม่ไหวแน่จึงขอเลิกกับนางอีก คนที่สาม ที่สี่ ก็จบลงแบบเดียวกัน จนนางได้สามีทั้งหมดสามสิบสองคน แต่ถึงกระนั้นก็ยังงามผ่องดูเหมือนสาวๆ ยังมีชายอื่นต้องการนางอยู่ แต่นางรู้สึกเข็ดหลาบเพราะกลัวจะถูกสามีเลิกอีก ด้วยเหตุนี้ ต้นสมุนไพรที่นางต้มกินประจำจึงเรียกกันว่า แม่ฮ้างสามสิบสองผัว

ลูกสาวยายผาดเอง ถึงแม้อายุเกือบหกสิบปีแล้ว และคงทำงานหนักเป็นประจำ บอกว่า ต้มยาตัวนี้กินเป็นประจำ ทำให้ไม่ปวดแข้งขา กินข้าวปลาอาหารอร่อย นอนหลับดี และแข็งแรง สมุนไพรตัวนี้ยังอยู่ในตำรับยาบำรุงกำลังที่ประกอบด้วย ลำต้นคำพม่า (กำขาม้า หรือกำลังช้างเผือก) กองกอยลอดขอนทั้งห้า แม่ฮ้างสามสิบสองผัวทั้งห้า หรือเอาแต่รากก็ได้ ลำกำลังช้าง หรือไม้ช้างน้าว ลำกำลังเสือโคร่ง กาสามปีกทั้งห้า กูดง่อง (ย่านริเภา) ทั้งห้า ยาหัว รากตำยานหรือดูกปลาไหล หากมียาบำรุงอื่นๆ ก็นำมาต้มกินรวมกันได้ กินทุกวัน จะทำให้แข็งแรง

หมอยาอีกคนที่ยืนยันถึงสรรพคุณของแม่ฮ้างสามสิบสองผัว คือ ตาวิน ตุ้มทอง บ้านหนองอีเก้ง อำเภอภูหลวง โดยบอกว่า สมุนไพรตัวนี้เป็นยาบำรุง บำรุงหัวใจ บำรุงธาตุ เลือดลม ทำให้กินข้าวอร่อย นอนหลับดี คนเราเมื่อหัวใจ ธาตุ เลือดลมดี กินได้ นอนหลับ ก็จะทำให้แข็งแรง ผิวพรรณผุดผ่อง เต่งตึง “หากมีใครถามหายาบำรุงกำลัง ให้เอาแม่ฮ้างสามสิบสองผัวนี้ให้เลย ใช้แค่ตัวเดียวแค่นี้ นำราก หรือนำทั้งห้ามาต้มกินทุกวันเป็นประจำ รับรองเก่งคัก โดยเฉพาะผู้หญิง” ตาวินท่านว่าไว้อย่างนั้น

แม่ฮ้างสามสิบสองผัวเป็นสมุนไพรในภูมิปัญญาพื้นบ้านที่ยังมีพลังอยู่ในวิถีชีวิตและการดูแลสุขภาพของชุมชน ทั้งแฝงอยู่ในตำนานที่มีชีวิตชีวา จนอดไม่ได้ที่จะต้องเล่าขานต่อๆ กันไป เพื่อให้ผู้หญิงทั้งหลายได้รับรู้ถึงคุณค่านั้น 

ตำรับยา

ยาบำรุงกำลังแม่ฮ้างสามสิบสองผัว (ตำรับยายผาด ยายหมื่น ยายสอน)

รากหรือลำต้นแม่ฮ้างสามสิบสองผัว 3 กำ ลำคำพม่า 3 กีบ กำลังช้าง (ช้างน้าว) 3 กีบ กาสามปีก ทั้งห้า 3 กำ รากกูดง่อง (ย่านริเภา) 3 กำ ยาหัว 3 กีบ รากตำยาน 3 กีบ นำทุกอย่าง ต้มกิน หรือจะใช้แม่ฮ้างสามสิบสองผัวตัวเดียวก็ได้ กินทุกวัน เช้า เย็น หรือจะเอาใส่กระติกน้ำร้อน กินเป็นน้ำร้อน น้ำชาก็ได้ ทำให้แข็งแรง 

ยาบำรุงกำลังแม่ฮ้างสามสิบสองผัว (ตำรับตาวิน ตุ้มทอง)

รากแม่ฮ้างสามสิบสองผัวหรือทั้งห้า 1 กำมือ นำมาต้มกินเป็นประจำทุกวันเช้า-เย็น 

น่ารู้

ชื่อของสมุนไพรมักจะแฝงนัยยะทางสุขภาพ เช่น พญาสามสิบสองเมีย แม่ฮ้างสามสิบสองผัว แท้ที่จริงแล้วหมายถึงอาการ 32 ได้แก่ ธาตุดิน ซึ่งก็คือ อวัยวะต่างๆ มีอยู่ 20 และธาตุน้ำคือ ของเหลว เช่น เลือด น้ำเหลือง น้ำลาย น้ำหล่อลื่นต่างๆ ในร่างกายมีอยู่ 12 นั่นเอง