เลือดระดูหรือประจำเดือนผิดปกติ ใครว่าไม่เป็นไร

 

เลือดระดูหรือประจำเดือนผิดปกติ ใครว่าไม่เป็นไร ?

โดย ผศ.นพ. ชัยเลิศ  พงษ์นริศร 

ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

 

 

  

เรื่องที่คุณผู้หญิงควรรู้ เมื่อมีเลือดออกจากมดลูก

1. ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร?

2. รอบระดูปกติเป็นอย่างไร?

3. พบภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้บ่อยในสตรีอายุเท่าไร?

4. สาเหตุของภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร?

5. แพทย์วินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้อย่างไร?

6. การทดสอบใดที่อาจจำเป็นในการวินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก?

7. ปัจจัยใดบ้างที่ควรพิจารณาเมื่อตัดสินใจรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก?

8. ยาประเภทใดบ้างที่ใช้ในการควบคุมภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก?

9. การผ่าตัดที่ใช้ในการรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกมีอะไรบ้าง?

 

ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร?

     ถือว่าผิดปกติเมื่อมีเลือดออกที่มีปริมาณมากกว่าระดูปกติที่เคยเป็น หรือเลือดออกเกิดขึ้นนอกรอบระดู (menstrual cycle) ปกติ ดังในสภาวะต่อไปนี้

     - เลือดออกระหว่างระยะมีระดู (bleeding between period)

     - เลือดออกหลังมีเพศสัมพันธ์

     - เลือดออกกะปริดกะปรอยเป็นหยดๆ เกิดขึ้นขณะใดๆในรอบระดู

     - เลือดออกปริมาณมากกว่าหรือนานกว่าที่เคยเป็นตามปกติ

     - เลือดออกหลังวัยหมดระดูหรือวัยทอง

 

รอบระดูปกติเป็นอย่างไร?

     รอบระดูปกตินับเริ่มตั้งแต่วันแรกของการมีระดูและไปสิ้นสุดเมื่อถึงวันแรกของการมีระดูรอบถัดไป สตรีส่วนใหญ่มีรอบระดูนานประมาณ 28 วัน แต่รอบระดูปกติอาจสั้นหรือยาวกว่านี้ได้ถึง 7 วัน อาจกล่าวได้ว่ารอบระดูปกติจะอยู่ระหว่าง 21-35 วันนั่นเอง

 

พบภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้บ่อยในสตรีอายุเท่าไร?

     ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกสามารถพบได้ในสตรีทุกอายุ อย่างไรก็ดี บางกลุ่มอายุพบว่ามีรอบระดูไม่สม่ำเสมอได้บ่อย เช่น เด็กผู้หญิงที่เริ่มมีระดูครั้งแรก (ประมาณ 9-16 ปี) มักมีรอบระดูในช่วงปีแรกๆไม่สม่ำเสมอ ในสตรีใกล้วัยทอง (ประมาณ 50 ปี) อาจมีการเปลี่ยนแปลงของความยาวรอบระดู ระดูอาจขาดหายไปได้แล้วกลับมาใหม่ และปริมาณอาจน้อยหรือมากขึ้นในช่วงวัยดังกล่าว โดยทั่วไปถือว่าสตรีใกล้วัยทองที่ขาดระดูต่อเนื่องติดต่อกันตั้งแต่ 12 เดือนขึ้นไป ได้เข้าสู่วัยทองโดยสมบูรณ์แล้ว จึงไม่ควรมีเลือดออกจากมดลูกอีกต่อไป

 

สาเหตุของภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคืออะไร?

     ภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกเกิดได้จากหลายสาเหตุ ได้แก่

     - การตั้งครรภ์ 

     - การแท้ง

     - การตั้งครรภ์นอกมดลูก

     - โรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ในกล้ามเนื้อมดลูก (adenomyosis หรือ adnomyoma)

     - โรคเนื้องอกของกล้ามเนื้อมดลูก (uterine fibroids หรือ leiomyomas)

     - การติดเชื้อของมดลูกหรือปากมดลูก

     - โรคติ่งเนื้อเมือก (polyps) ที่งอกจากเยื่อบุผิวคอปากมดลูก หรือ โพรงมดลูก

     - โรคเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติ

     - โรคมะเร็งของอวัยวะสืบพันธุ์สตรีเช่น มะเร็งมดลูก ปากมดลูก หรือช่องคลอด

     - กลุ่มอาการรังไข่มีถุงน้ำหลายใบ หรือ พีซีโอเอส (polycystic ovarian syndrome, PCOS)

     - การคุมกำเนิดบางชนิด เช่น การใส่ห่วงคุมกำเนิด หรือ รับประทานยาคุมกำเนิด

     - ความผิดปกติของการแข็งตัวของเลือด

 

แพทย์วินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกได้อย่างไร?

     แพทย์จะสอบถามเกี่ยวกับประวัติส่วนตัวและครอบครัวของคุณ รวมทั้งประวัติรอบระดู ถ้าคุณสามารถจำวันที่ของรอบระดูครั้งก่อนหน้าที่คุณจะมาตรวจได้ อาจช่วยแพทย์ให้วินิจฉัยโรคได้ง่ายขึ้น คุณจึงควรจดบันทึกวันที่ ระยะที่มีระดู และปริมาณเลือดที่มา (มาน้อยหรือวันเบาๆ มาปานกลาง มามาก หรือมาเพียงแค่เห็นเลือดเป็นหยดๆ) ไว้บนปฏิทิน เพื่อนำมาดูย้อนหลังได้เมื่อจำเป็น คุณจะได้รับการตรวจร่างกาย และอาจได้รับการตรวจเลือด รวมทั้งการตรวจทดสอบการตั้งครรภ์

 

การสืบค้นใดที่อาจจำเป็นในการวินิจฉัยภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก?

     คุณอาจจำเป็นต้องได้รับการตรวจสืบค้นอื่นๆ ตามอาการของคุณ การสืบค้นบางอย่างสามารถทำได้ที่คลินิกผู้ป่วยนอก แต่บางอย่างอาจทำในห้องที่จัดไว้เป็นการเฉพาะภายในโรงพยาบาล เช่น ในห้องผ่าตัด

     - การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง

     - Sonohysterography เป็นการตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง ขณะฉีดของเหลวผ่านท่อเล็กเข้าไปในมดลูก

     - เอ็มอาร์ไอ หรือ MRI (Magnetic resonance imaging)

     - การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก (hysteroscopy)

     - การสุ่มตัดชิ้นเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูก หรือ การขูดมดลูก

 

ปัจจัยใดบ้างที่ควรพิจารณาเมื่อตัดสินใจรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก?

     การรักษาขึ้นกับปัจจัยหลายประการ ได้แก่ สาเหตุของเลือดออก อายุของผู้ป่วย ความต้องการบุตร ส่วนใหญ่ของผู้ป่วยสามารถรักษาด้วยยา ที่เหลืออาจจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัด

 

ยาประเภทใดบ้างที่ใช้ในการควบคุมภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูก?

     ยาที่ใช้บ่อยในการควบคุมภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกคือยาฮอร์โมน ซึ่งประเภทของยาฮอร์โมนที่ใช้ขึ้นกับความต้องการบุตรและอายุ ยาคุมกำเนิดอาจช่วยให้รอบระดูสม่ำเสมอขึ้น ยาฮอร์โมนสามารถให้ได้ในรูปยาฉีด ครีมทาช่องคลอด หรือใช้ห่วงที่ปลดปล่อยฮอร์โมนก็ได้ ส่วนยาประเภทอื่นที่ใช้ได้แก่ ยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์, tranexamic acid และยาปฏิชีวนะตามข้อบ่งชี้

 

การผ่าตัดที่ใช้ในการรักษาภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกมีอะไรบ้าง?

     ผู้ป่วยบางรายอาจจำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดเนื้องอก เช่น ติ่งเนื้องอก หรือ เนื้องอก ที่เป็นสาเหตุของเลือดออก เนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูกบางชนิดสามารถผ่าตัดผ่านทางกล้องส่องโพรงมดลูก (hysteroscope) ได้ บางครั้งอาจรักษาด้วยทางเลือกอื่นๆ เช่น

     การลอกเยื่อบุโพรงมดลูกออก(endometrial ablation) อาจใช้เพื่อควบคุมเลือดที่ออก โดยมีจุดประสงค์จะทำให้เลือดหยุดหรือลดเลือดออกอย่างถาวรโดยไม่ตัดมดลูก อย่างไรก็ดี จำเป็นต้องสุ่มตัดเยื่อบุโพรงมดลูกไปตรวจทางพยาธิวิทยาก่อนการทำ

     การผ่าตัดมดลูก (hysterectomy) เป็นวิธีรักษาที่ใช้เมื่อการรักษาวิธีอื่นไม่ได้ผลหรือใช้ไม่ได้ การผ่าตัดมดลูกถือเป็นการผ่าตัดใหญ่ หลังจากผ่าตัด ผู้ป่วยจะไม่มีระดูและไม่สามารถตั้งครรภ์ได้อีก (กรุณาอ่านบทความเรื่อง “ผ่าตัดมดลูก ใครว่าไม่ต้องคิดมาก” หากต้องการทราบข้อมูลเพิ่มเติม)

 

หมายเหตุ

     บทความนี้มีจุดมุ่งหมายให้ข้อมูลและความเห็นทั่วไปที่เกี่ยวกับภาวะเลือดออกผิดปกติจากมดลูกแก่ผู้ป่วยสตรี ข้อมูลในบทความนี้ไม่ได้ชี้นำถึงการรักษาหรือการผ่าตัดเฉพาะที่จะต้องปฎิบัติตาม และไม่ได้เขียนขึ้นเพื่อตัดการรักษาอื่นอันเป็นที่ยอมรับในทางปฏิบัติออกไป ในทางปฏิบัติย่อมมีความแตกต่างกันขึ้นกับความต้องการของผู้ป่วยแต่ละปัจเจกบุคคล ข้อจำกัดและทรัพยากรของแต่ละสถานพยาบาลตลอดจนแพทย์ที่ทำการรักษา 

 

 

 

 12 มีนาคม 2556 เอกสารอ้างอิง

     The American College of Obstetricians and Gynecologists. FAQ095: Abnormal uterine bleeding. December 2012. 

 

http://www.cmed.cmu.ac.th