โรงสกูลหลวง นับว่าเป็นโรงเรียนแห่งแรกอย่างแท้จริง

สวัสดีครับเพื่อนๆ การศึกษาบ้านเรานับกันจริงๆ ก็มีมานานมากแล้ว  แต่ในสมัยก่อนแหล่งการศึกษานับว่ามีอยู่น้อยมาก  โดยมี วัง, บ้าน และวัด เป็นสถานที่อบรมสั่งสอนบุตร-ธิดา

โดยวัง ก็จะมีการสอนโดยสำนักราชบัณฑิต ซึ่งผู้เข้ารับการศึกษาก็มีแต่เฉพาะขุนนาง หรือบุตรหลานของขุนนาง โดยพราหมณ์เป็นผู้สอน มีทั้งภาษาไทย ขอม มอญ แต่ก็เป็นการเรียนเฉพาะด้าน

บ้านก็มักจะเป็นบ้านของขุนนางหรือคหบดี ก็สอนโดยผู้ใหญ่ และมักจะสอนวิชาการที่บ้านนั้นๆ ทำอยู่ เช่น บ้านช่างเหล็ก ก็สอนเกี่ยวกับการตีเหล็ก บ้านทำขนมก็สอนการทำขนม ซึ่งในที่สุดก็มักจะส่งต่อไปเรียนเพิ่มเติมที่วัด  

ส่วนวัด เป็นสถานที่การเล่าเรียนหาความรู้ของชนทุกชนชั้นอย่างแท้จริง  สถานที่ที่ว่านี้ ก็คงหนีไม่พ้นสำนักสงฆ์ ซึ่งได้พัฒนากลายมาเป็น วัด  ในตอนปลายสมัยสุโขทัย เหตุนี้เองลูกผู้ชายไทยในสมัยสุโขทัย และในสมัยต่อมา จึงต้องอาศัยวัด เป็นสถานที่เล่าเรียนกับพระสงฆ์องค์เจ้าเป็นหลักใหญ่

นักเรียนในสมัยรัชกาลที่ ๕

วิชาที่เล่าเรียนกันในวัดนั้น ส่วนใหญ่ก็จะเป็นการเรียนหนังสือไทย  มอญ  และขอม  รวมทั้งการอบรมสั่งสอนจริยธรรม  และเล่าเรียนคัมภีร์ทางศาสนา ทั้งกุลบุตรที่บิดามารดานำมาฝากฝั้งเป็นศิษย์วัด  สามเณร  รวมทั้งภิกษุอีกด้วย  การสอนก็สอนกันไปตามความสามารถและภูมิปัญญาของพระสงฆ์ในวัดนั้น ๆ  อีกประการหนึ่ง การศึกษาของกุลบุตรนั้นก็คือ การเล่าเรียนเพื่อเตรียมตัวที่จะบวช เป็นสามเณร และภิกษุตามขนบประเพณีเมื่อถึงวัยอันควร

วัด เป็นสถานศึกษาของไทยในอดีต

ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ คณะมิชชันนารี โดยการนำของหมอบรัดเลย์ได้นำเอาการพิมพ์หนังสือ และเครื่องพิมพ์เข้ามาในประเทศสยาม จึงได้มีการพิมพ์หนังสือภาษาไทยขึ้น ออกจำหน่ายจ่ายแจก แก่ประชาชนทั่วไป และแบบเรียนภาษาไทยอย่าง จินดามณี, ประถม ก กา, ประถม มาลา ก็ได้ถูกจัดพิมพ์ขึ้นด้วย ดังนั้น การศึกษาจึงได้แพร่หลาย และสะดวกขึ้นกว่าที่เคยเป็นมา

หนังสือจินดามณี

หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ ทรงขึ้นครองราชสมบัติ ในปีพุทธศักราช 2411 ต่อมาอีกไม่กี่ปี ในปีพุทธศักราช 2414 พระองค์ท่านได้โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งโรงเรียนขึ้นเป็นครั้งแรกในสยาม สถานที่ดังกล่าวนี้ ่คือ โรงสกูลหลวง (โรงเรียนหลวง) และ โรงเรียนหลวงสอนภาษาอังกฤษ

โรงสกูลหลวง

โรงสกูลหลวง นี้ตั้งอยู่ข้างโรงละครเก่าในสนาม ต่อระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ท่างด้านทิศตะวันตก โดยผู้ที่ทำหน้าที่เป็นครูใหญ่คนแรกก็คือ หลวงสารประเสริฐ ปลัดกรมอาลักษณ์ (นามจริง น้อย  อาจารยางกูร  ต่อมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น "พระศรีสุนทรโวหาร") และโปรดฯ ให้ตั้งโรงเรียนหลวงสอนภาษาอังกฤษสำหรับสอนภาษาอังกฤษ ให้กับสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ และหม่อมเจ้าต่างกรม ที่ทรงได้เรียนภาษาไทยแล้ว โดยตั้งอยู่ที่ตึกสองชั้น ข้างประตูพิมานไชยศรี ด้านทิศตะวันออก มีนายฟรานซิส ยอร์ช แปเตอร์สัน เป็นครูผู้สอน

พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจาริยางกูร)

อนึ่ง โรงเรียนทั้งสองนี้ ตั้งอยู่ในบริเวณของกรมมหาดเล็ก และขึ้นกับกรมมหาดเล็กหลวงเช่นเดียวกัน

ต่อมาเมื่อนาย ฟรานซิส  ยอร์ช  แปเตอร์สัน  ครูสอนภาษาอังกฤษ กราบทูลฯ ขอลากลับยุโรป ในปีพุทธศักราช 2419 โรงเรียนสอนภาษาอังกฤษ จึงต้องเลิกไป จนกระทั่งในปี พุทธศักราช 2422 จึงทรงโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งโรงเรียนสอนภาษาอังกฤษขึ้นมาใหม่  ณ พระราชวัง นันนทอุทยาน  เรียกชื่อว่า "โรงเรียนนันทอุทยาน" หรือ "โรงเรียนสวนนันทอุยาน"  โดยโปรดฯ ให้หมอแมคฟาร์แลนด์ (S.G. Mc. Farland) มิชชั่นนารีชาวอเมริกัน ทำหน้าที่เป็นครูใหญ่ และมีคณะกรรมการคณะหนึ่ง จำนวน 8 ท่าน ทำหน้าที่ควบคุม ดูและจัดการ  และนี่คือกำเนิด "โรงเรียน" ที่มีคุณลักษณะ เป็นโรงเรียนอย่างแท้จริง แทนการเรียนตามวัด หรือบ้าน อย่างที่เคยเป็นมา

และนี่นับเป็นก้าวสำคัญของการเปลี่ยนแปลงการศึกษาไทย นับเป็นรอยต่อของการพัฒนาการศึกษาให้เริ่มก้าวย่างเรื่อยมา จวบจนปัจจุบัน  ก็เป็นเรื่องราวความรู้เล็กๆ น้อยๆ ที่นำมาฝากกัน แล้วพบกันใหม่ครับ...mata

เรียบเรียงโดย  พรชัย  สังเวียนวงศ์  (mata)

ขอบคุณภาพจาก 

http://allknowledges.tripod.com/historyofthaieducation.html

http://www.sahavicha.com/?name=article&file=readarticle&id=1843

http://allknowledges.tripod.com/historyofthaieducation.html

ขอบคุณแหล่งที่มา