หมอบรัดเลย์ แฉ! กงสุลฝรั่งเศสสุดอุกอาจ “ดักพบ” รัชกาลที่ 4

เมื่อครู่นี้ดิฉันได้อ่านบทความหนึ่งจากกองบรรณาธิการนิตยสาร ศิลปวัฒนธรรม ซึ่งเล่าเหตุการณ์สำคัญในสมัยรัชกาลที่ 4 เกี่ยวกับกรณีพิพาทระหว่าง “หมอบรัดเลย์” กับ “กงสุลฝรั่งเศส เมอซิเออร์ โอบาเรต์” อ่านแล้วรู้สึกทั้งทึ่งและแปลกใจ เพราะเรื่องนี้สะท้อนให้เห็นถึงบรรยากาศความตึงเครียดทางการเมืองระหว่างสยามกับชาติตะวันตกในยุคนั้นอย่างชัดเจนค่ะ

เหตุการณ์เริ่มจากหมอบรัดเลย์ ซึ่งเป็นมิชชันนารีและผู้ก่อตั้งหนังสือพิมพ์บางกอกรีคอร์เดอร์ ได้ตีพิมพ์ข่าวที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับกงสุลฝรั่งเศสว่ากระทำการไม่เหมาะสม “ดักพบ” พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และกราบบังคมทูลให้ปลดเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ออกจากตำแหน่งสำคัญ เนื้อข่าวดังกล่าวทำให้โอบาเรต์ไม่พอใจเป็นอย่างมาก ถึงขั้นยื่นฟ้องหมอบรัดเลย์ในข้อหาหมิ่นประมาท และเรียกค่าเสียหายเป็นเงินจำนวนไม่น้อย

ในเวลานั้น บรรยากาศการเมืองระหว่างสยามกับฝรั่งเศสก็อยู่ในช่วงละเอียดอ่อนพอดี เพราะมีประเด็นเรื่องสนธิสัญญาและการกำหนดเขตแดนกัมพูชาเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย ทำให้คดีนี้ยิ่งทวีความซับซ้อน และมีความหมายไปไกลกว่าคดีหมิ่นประมาทธรรมดา

ท้ายที่สุด คดีนี้ก็ได้รับการตัดสินในศาลกงสุลอเมริกัน หมอบรัดเลย์ถูกปรับ และต้องทำหนังสือขอขมา แต่ก็ได้รับการเห็นใจจากหลายฝ่าย ทั้งจากชาวต่างชาติในกรุงเทพฯ และจากทางการสยามเองที่ภายหลังส่งถุงเงินไปให้ถึงบ้าน เพื่อช่วยแบ่งเบาภาระ

เมื่ออ่านจบ ดิฉันรู้สึกว่าประวัติศาสตร์บทนี้ให้แง่คิดหลายอย่างค่ะ ทั้งเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ การเมืองภายในราชสำนัก และบทบาทของสื่อในสมัยโบราณ ซึ่งถึงแม้เวลาจะผ่านมานาน แต่ก็มีความคล้ายคลึงกับเหตุการณ์ในโลกปัจจุบันอยู่ไม่น้อย