“กรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์” หรือที่เป็นที่รู้จักกันในชื่อ “ท่านผู้หญิงนาค” พระอัครมเหสีในรัชกาลที่ 1
เมื่อครู่นี้ดิฉันได้อ่านบทความหนึ่งของกองบรรณาธิการนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ซึ่งเห็นว่าน่าสนใจและให้แง่มุมทางประวัติศาสตร์ที่งดงาม จึงอยากนำมาเล่าสู่กันฟังค่ะ
บทความกล่าวถึง “กรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์” หรือที่เป็นที่รู้จักกันในชื่อ “ท่านผู้หญิงนาค” พระอัครมเหสีในรัชกาลที่ 1 ผู้ทรงมีพระจริยวัตรเรียบง่าย เป็นแบบอย่างของผู้หญิงผู้หนักแน่นในคุณธรรม และดำรงพระองค์อย่างเหมือนสามัญชน แม้จะทรงเป็นที่เคารพสูงสุดในฐานะพระบรมราชชนนีของรัชกาลที่ 2
เดิมท่านผู้หญิงนาคเป็นชาวบ้านบางช้าง จังหวัดสมุทรสงคราม
ภายหลังได้อภิเษกสมรสกับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ขณะที่พระองค์ยังดำรงตำแหน่งหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรี ในช่วงปลายกรุงศรีอยุธยา ก่อนกรุงแตก
ตลอดพระชนม์ชีพ ท่านผู้หญิงนาคมีพระราชโอรสและพระราชธิดารวม 10 พระองค์ โดยมี 5 พระองค์ที่ทรงเจริญพระชนม์เป็นผู้ใหญ่ อาทิ
– เจ้าฟ้าฉิม หรือ รัชกาลที่ 2
– เจ้าฟ้าจุ้ย หรือ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์
– เจ้าฟ้าแจ่ม หรือ กรมหลวงศรีสุนทรเทพ
และพระราชธิดาอีกหลายพระองค์ที่มีบทบาทสำคัญในราชสำนักสมัยต้นรัตนโกสินทร์
สิ่งที่ทำให้ดิฉันประทับใจอย่างมากคือ
แม้ท่านผู้หญิงนาคจะทรงเป็นเจ้านายที่มีฐานันดรสูงหลังจากพระสวามีขึ้นครองราชย์แล้ว แต่ พระองค์ยังทรงประพฤติเรียบง่าย ไม่ทรงใช้คำราชาศัพท์กับพระสวามีหรือพระราชโอรสธิดา ทรงเรียกพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชว่า “เจ้าคุณ” และเรียกโอรสธิดาด้วยชื่อเล่นอย่างสามัญชน เช่น พ่อฉิม พ่อจุ้ย แม่แจ่ม ตามที่เคยทรงเรียกมาแต่เดิม
หลังจากรัชกาลที่ 1 เสด็จสวรรคต รัชกาลที่ 2 ซึ่งเป็นพระราชโอรส ก็โปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอิสริยยศของพระราชมารดาเป็น
“กรมสมเด็จพระอมรินทรามาตย์”
ชื่อพระอิสริยยศนี้ยังสะท้อนแบบแผนจากสมัยอยุธยาตอนปลาย เช่นตำแหน่ง กรมพระเทพามาตย์ ของพระราชมารดาในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์ โดยคำว่า “มาตย์” เชื่อว่ามาจากคำว่า “มาตุ” ที่แปลว่า “แม่”
บทความยังชวนให้ย้อนดูว่า นับตั้งแต่กรุงรัตนโกสินทร์จนถึงปัจจุบัน มีพระอัครมเหสีและพระบรมราชินีพระองค์ใดบ้างที่เป็นนางแก้วเคียงคู่ราชบัลลังก์ ซึ่งดิฉันเห็นว่าเป็นเรื่องน่าศึกษามากค่ะ เพราะช่วยให้เรามองเห็นบทบาทสตรีในราชสำนักไทยที่มีความสำคัญมาตลอดประวัติศาสตร์
จึงขอนำเรื่องนี้มาแบ่งปัน เผื่อท่านผู้อ่านจะสนใจประวัติศาสตร์ช่วงต้นรัตนโกสินทร์เช่นเดียวกับดิฉันค่ะ
เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2568
โดยกองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม
พบเครื่องบิน "โบอิ้ง 737" ที่หายไป 13 ปี ถูกจอดทิ้งกลางสนามบิน
พืชที่มีพิษร้ายแรงเทียบเท่าพิษงูเห่า
ชาว เกษตรกร เขมร กดดันไทยเปิดด่าน ควบรถไถเหยียบนาข้าวทิ้ง ราคาตกต่ำสุดขีด
แบงก์เขมรปิด ฮุน โต! เผ่นหนี ลูกค้าถอนเงินไม่ได้
10 อันดับเมืองที่มีมลพิษสูงสุดกรุงเทพฯ
🔍 ถอดรหัสปี 2568! คนไทยค้นหาอะไรบน Google มากที่สุด สะท้อนภาพสังคมแห่งปี
‘ดร.ธรณ์’ แนะนำ ถ้าจะย้ายที่อยู่ จังหวัดไหนเหมาะที่สุด ที่ไม่มีมลพิษของฝุ่นและภัยพิบัติทางธรรมชาติ
ชาวนาเขมรยกมือไหว้วอนคนไทย “เปิดด่านช่วยด้วย” หลังราคาข้าวทรุดหนัก สวนทางคำพูดในอดีตที่เคยดูแคลนไทย
'ฮุนเซน' ควันออกหู หลังลาวฉวยโอกาสขายของตัดหน้า แย่งสัมปทานจีน
แคปซูลกาลเวลา 1,700 ปี การค้นพบหลุมศพโรมันที่ "สมบูรณ์แบบ" ในฮังการี
เปิดการบ้านภาษาไทย เรียงอักษรให้เป็นคำ แบบนี้ยากไปไหม
สภาทนายความ แจงเหตุลบชื่อ ‘ทนายคนดัง’ ออกจากทะเบียนทนาย
ซาอุฯ สั่ง "มันอัดเม็ดไทย" เพิ่ม 30,000 ตัน! เกษตรกรเฮลั่น
นี่คือสิ่งมีชีวิตที่สูงที่สุดและใหญ่ที่สุดในโลก Redwood และ Sequoia
เฮลิคอปเตอร์ไร้คนขับของจีน ทดสอบบินและยิงกระสุนจริงครั้งแรกแล้ว
‘ดร.ธรณ์’ แนะนำ ถ้าจะย้ายที่อยู่ จังหวัดไหนเหมาะที่สุด ที่ไม่มีมลพิษของฝุ่นและภัยพิบัติทางธรรมชาติ
ความเชื่อเรื่องชื่อเสียง ยิ่งเสียงกระดิ่งดังขนาดไหน มากมายเท่าไหร่ เชื่อจะมีชื่อเสียงโด่งดังเสมอเหมือน
“ตำรา 5 ถัง” สูตรน้ำหมักโบราณที่คนรุ่นใหม่ยังไม่รู้—ปลูกอะไรก็งาม ใบเขียวเข้ม โตไว ไร้แมลง
ฮุน เซน ถูก “ทรัมป์” หลอกล้วงตับ – เปิดทางสหรัฐฯ แทรกแซงกฎหมาย-จัดหนักสแกมเมอร์
ความสุขของเด็กๆ คนชมก็มีความสุขปลื้มใจในความสามารถของเจ้าหนูฟันน้ำนมทั้งหลาย