รู้จัก GIP ฮอร์โมนจากลำไส้ ตัวช่วยควบคุมน้ำตาลและจัดการไขมัน

รู้จัก GIP ฮอร์โมนจากลำไส้ ตัวช่วยควบคุมน้ำตาลและจัดการไขมัน

เคยได้ยินชื่อ GIP กันไหม? ฮอร์โมนตัวนี้จริง ๆ แล้วมีบทบาทสำคัญมากกว่าที่คิด เพราะมันคือ “ฮอร์โมนจากลำไส้” ที่ช่วยคุมทั้งระดับน้ำตาล ความอยากอาหาร และระบบเผาผลาญพลังงานของร่างกาย เรียกได้ว่าเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญที่ทำให้ร่างกายสมดุล กินได้แต่ไม่สะสมไขมันเกิน ลองมารู้จัก GIP ให้มากขึ้นกันว่ามันทำงานอย่างไร และเกี่ยวข้องกับสุขภาพและการลดน้ำหนักยังไงบ้าง

 

GIP คืออะไร?

GIP (Glucose-dependent Insulinotropic Polypeptide) เดิมเคยเรียกว่า Gastric Inhibitory Peptide เป็นหนึ่งในกลุ่ม Incretin hormones หรือฮอร์โมนจากทางเดินอาหารที่ถูกหลั่งหลังมื้ออาหาร เพื่อช่วยให้ร่างกาย “จัดการพลังงาน” อย่างสมดุล ตั้งแต่การกระตุ้นอินซูลิน คุมระดับน้ำตาล ไปจนถึงมีบทบาทต่อความอิ่ม ความอยากอาหาร และเมตาบอลิซึมโดยรวม

ฮอร์โมน GIP สร้างจาก K-cell ในลำไส้เล็กส่วนต้น (duodenum) เมื่อมีอาหารผ่านเข้าสู่ลำไส้ GIP จะหลั่งออกมาและส่งสัญญาณไปยังอวัยวะหลายระบบพร้อมกัน ได้แก่ ตับอ่อน เนื้อเยื่อไขมัน สมอง และกระดูก ทำงานประสานกับฮอร์โมนอินครีตินตัวดังอย่าง GLP-1 เพื่อพยุงระดับน้ำตาลหลังมื้ออาหาร และช่วยให้ร่างกายใช้-เก็บพลังงานอย่างเหมาะสม

GIP ทำงานที่ไหนบ้าง?

• ตับอ่อน: กระตุ้นเบต้าเซลล์ให้หลั่งอินซูลินแบบขึ้นกับระดับน้ำตาล (glucose-dependent) และมีบทบาทต่อการหลั่งกลูคากอนเพื่อดูแลสมดุลในภาวะน้ำตาลต่ำ
• เนื้อเยื่อไขมัน (Adipose tissue): ส่งเสริมการเก็บพลังงานในรูปไขมันสำรอง เพื่อใช้ยามที่ร่างกายต้องการ
• กระดูก: เกี่ยวข้องกับการกระตุ้นการสร้างกระดูกใหม่และลดการสลายกระดูก ช่วยคงความแข็งแรงของมวลกระดูก
• สมอง: ส่งสัญญาณความอิ่ม ลดความอยากอาหาร ซึ่งสัมพันธ์กับการกินน้อยลงและการจัดพฤติกรรมการกินให้สมดุล
  
  

บทบาทสำคัญของ GIP ต่อร่างกาย

1. GIP ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด  กระตุ้นอินซูลินหลังมื้ออาหาร ช่วยนำน้ำตาลเข้าสู่เซลล์ ใช้เป็นพลังงานหรือเก็บเป็นไกลโคเจน/ไขมันสำรอง
2. GIP ช่วยรักษาสมดุลฮอร์โมนตับอ่อน ในภาวะน้ำตาลต่ำ GIP เกี่ยวข้องกับการหลั่งกลูคากอน เพื่อไม่ให้น้ำตาลตกต่ำเกินไป
3. GIP ช่วยเสริมการเก็บพลังงาน ส่งเสริมให้ไขมันถูกเก็บในเนื้อเยื่อไขมันอย่างเป็นระบบ ไม่กระจายสู่ตำแหน่งที่ไม่เหมาะสม
4. GIP ช่วยเสริมมวลกระดูก สนับสนุนการสร้างกระดูกใหม่และลดการสลาย ช่วยให้โครงสร้างกระดูกแข็งแรง
5. GIP ช่วยลดความอยากอาหาร มีบทบาทต่อศูนย์ควบคุมความหิว-อิ่มในสมอง ช่วยให้ “รู้สึกอิ่มเร็วขึ้น” และลดการกินจุกจิก
   
   

Incretin hormones คืออะไร?

Incretin hormones คือกลุ่มฮอร์โมนจากลำไส้ที่ “ตอบสนองต่ออาหาร” เพื่อช่วยร่างกายจัดการระดับน้ำตาลและพลังงาน ฮอร์โมนหลักในกลุ่มนี้มีสองตัวคือ GIP และ GLP-1 (Glucagon-like Peptide-1) ทั้งคู่ช่วยเพิ่มการหลั่งอินซูลินหลังมื้ออาหาร (incretin effect) และส่งผลต่อความอิ่ม ระบบย่อย และเมตาบอลิซึม เมื่อทำงานร่วมกันจะเกิดผลเสริมฤทธิ์ (synergy) ที่ชัดเจน

GIP vs GLP-1 ต่างกันอย่างไร?

• GLP-1: หลั่งจาก L-cell ในลำไส้เล็กส่วนปลาย ชูจุดเด่นด้าน “ความอิ่ม” ลดความอยากอาหาร ชะลอการเคลื่อนไหวของกระเพาะ ทำให้อิ่มนานขึ้น พร้อมเพิ่มอินซูลินและลดกลูคากอนเพื่อคุมน้ำตาล
• GIP: หลั่งจาก K-cell ในลำไส้เล็กส่วนต้น เน้น “คุมน้ำตาลและพลังงาน” กระตุ้นอินซูลิน/กลูคากอนตามบริบท เสริมการเก็บพลังงานอย่างมีระเบียบ มีบทบาทต่อกระดูก และช่วยลดอาการทางทางเดินอาหารเมื่อใช้ร่วมกับ GLP-1 ในบางบริบททางคลินิก

GLP-1 เก่งเรื่องอิ่มไว-อิ่มนาน, ส่วน GIP เด่นด้านคุมน้ำตาล-พลังงานและซัพพอร์ตเนื้อเยื่อ เมื่อทำงานคู่กัน ประสิทธิภาพการคุมเมตาบอลิซึมจึงดีขึ้น

ทำไมการใช้แนวทางที่เลียนแบบ GIP + GLP-1 จึงน่าสนใจ?

ในทางการแพทย์สมัยใหม่ มีการพัฒนา “เปปไทด์/สารเลียนแบบฮอร์โมน” ที่ออกฤทธิ์คล้าย GLP-1 และ GIP เพื่อช่วยควบคุมความอยากอาหาร การรับพลังงาน และระดับน้ำตาล จุดเด่นของการใช้ “กลยุทธ์สองแกน” คือ

• ลดความอยากอาหารได้เด่นชัดกว่าเดิม ช่วยอิ่มนานขึ้น ลดมื้อจุกจิก
• คุมน้ำตาลเสถียรขึ้น เหมาะกับผู้ที่มีแนวโน้มดื้ออินซูลิน
• หนุนการจัดการไขมันสะสม ร่วมกับการคุมอาหารและออกกำลังกาย
• อาจลดอาการทางทางเดินอาหารบางประการ เมื่อเทียบกับการใช้แนวทางเดี่ยวในบางราย
  
  

เมื่อ GIP สูงเรื้อรัง…มีความเสี่ยงอะไร?

• ภาวะดื้ออินซูลิน (Insulin resistance): การกระตุ้นอินซูลินถี่จากการรับพลังงานเกิน อาจนำไปสู่ระดับอินซูลินสูงเรื้อรัง จนเซลล์ตอบสนองลดลง
• โรคอ้วน (Obesity): บทบาทด้านการเก็บพลังงานของ GIP เมื่อเจอกับ “พลังงานส่วนเกินต่อเนื่อง” ทำให้สะสมไขมันง่าย โดยเฉพาะในช่องท้อง
• กลุ่มอาการเมตาบอลิก (Metabolic syndrome): น้ำหนักเกิน ดื้ออินซูลิน เบาหวานชนิดที่ 2 ไขมันในเลือดผิดปกติ ความดันสูง ไขมันพอกตับ และความเสี่ยงหัวใจ-หลอดเลือดที่เพิ่มขึ้น
  
  

ทำอย่างไรให้ฮอร์โมน GIP ทำงานสมดุล

ฮอร์โมน GIP (Glucose-dependent Insulinotropic Polypeptide) เป็นฮอร์โมนจากทางเดินอาหารที่มีความสำคัญในการควบคุมน้ำตาลในเลือดและการทำงานของระบบเผาผลาญ การรักษาสมดุลของฮอร์โมนนี้จึงจำเป็นต่อการควบคุมน้ำหนักและสุขภาพโดยรวม วิธีการดูแลสุขภาพเพื่อให้ GIP ทำงานได้อย่างเหมาะสม มีดังนี้ครับ:

• การควบคุมอาหาร

การเลือกอาหารที่เหมาะสมมีผลโดยตรงต่อการหลั่งและการตอบสนองของ GIP ควรเลือกรับประทานอาหารที่มีโปรตีนดีและเพิ่มใยอาหาร (ไฟเบอร์) จากผักและผลไม้ในปริมาณที่เหมาะสม สารอาหารเหล่านี้ช่วยชะลอการดูดซึมน้ำตาล ทำให้การหลั่ง GIP และอินซูลินเป็นไปอย่างค่อยเป็นค่อยไปและมีประสิทธิภาพมากขึ้น และควรงดหรือลดอาหารที่มีไขมันสูง น้ำตาลสูง และคาร์โบไฮเดรตเชิงเดี่ยว เพราะจะกระตุ้นให้ GIP และอินซูลินหลั่งมากเกินไปอย่างรวดเร็ว ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะดื้ออินซูลินในระยะยาว

• การพักผ่อนให้เพียงพอ

คุณภาพของการนอนหลับส่งผลต่อความสมดุลของฮอร์โมนทั้งหมดในร่างกาย ควรนอนหลับ 7–8 ชั่วโมงการพักผ่อนที่เพียงพอช่วยให้ร่างกายสามารถฟื้นฟูซ่อมแซมและสร้างความสมดุลให้กับฮอร์โมนหลายชนิด รวมถึงฮอร์โมนควบคุมความหิว/อิ่ม (Ghrelin และ Leptin) เมื่อฮอร์โมนหิว/อิ่มทำงานได้ดี ก็จะส่งผลดีต่อการตอบสนองของ GIP ต่ออาหาร

• การออกกำลังกายสม่ำเสมอ

การเคลื่อนไหวร่างกายช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของระบบเผาผลาญ เสริมสร้างกล้ามเนื้อและเผาผลาญพลังงาน ควรออกกำลังกายเป็นประจำอย่างน้อยสัปดาห์ละ 3–5 วัน การออกกำลังกายช่วยกระตุ้นการเผาผลาญและที่สำคัญคือ เพิ่มความไวต่ออินซูลิน ของเซลล์ในร่างกาย เมื่อเซลล์ไวต่ออินซูลินมากขึ้น GIP ก็จะทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพในการควบคุมระดับน้ำตาล

• การจัดการความเครียด

ลดฮอร์โมนคอร์ติซอล ความเครียดเรื้อรังคือศัตรูของสมดุลฮอร์โมน วิธีจัดการความเครียด เช่น การทำสมาธิ หรือโยคะ จะช่วยให้ร่างกายผ่อนคลายและลดการหลั่งของฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) ซึ่งเป็นฮอร์โมนความเครียด หากคอร์ติซอลสูงเรื้อรัง จะกระตุ้นการสะสมไขมันและทำให้ฮอร์โมนจากทางเดินอาหาร รวมถึง GIP ขาดสมดุล

5 แนวทางลดน้ำหนักให้สุขภาพดี

• ปรับโภชนาการให้สมดุล: โปรตีน-ไฟเบอร์สูง คาร์บเชิงซ้อน ลดแปรรูป-น้ำตาล เพิ่มผักผลไม้
• คุมปริมาณพลังงาน: ไม่อดจนขาดสารอาหาร แต่กินพอดีกับความต้องการ พร้อมดื่มน้ำสะอาด 6–8 แก้ว/วัน
• ออกกำลังกายต่อเนื่อง: รวมคาร์ดิโอ + เวท ให้ถึงอย่างน้อย 150 นาที/สัปดาห์
• นอนและเครียดให้อยู่มือ: นอนพอ ลดความเครียด เพื่อไม่ให้ฮอร์โมนความหิว/ความอยากรวน
• ขอคำปรึกษาเชิงแพทย์เมื่อจำเป็น: สำหรับผู้ที่ลดเองแล้วยังติดขัด อาจพิจารณาทางเลือกทางการแพทย์ภายใต้การดูแลของแพทย์ เช่น แนวทางที่เลียนแบบ GLP-1/GIP ร่วมกับการปรับพฤติกรรม
  
  

GIP คือฮอร์โมนจากลำไส้ที่มีบทบาทกว้างไกลกว่าการคุมน้ำตาล ช่วยประคองระบบพลังงานของร่างกาย ตั้งแต่การกระตุ้นอินซูลิน การเก็บพลังงาน ความอิ่ม ไปจนถึงการคงความแข็งแรงของกระดูก เมื่อทำงานร่วมกับ GLP-1 ประสิทธิภาพด้านเมตาบอลิซึมและการควบคุมน้ำหนักมีแนวโน้มดีขึ้น อย่างไรก็ดี “ฮอร์โมนที่สมดุล” ต้องพึ่งพาพฤติกรรมพื้นฐานที่ยั่งยืน กินพอดี ออกกำลังสม่ำเสมอ นอนพอ จัดการเครียด และตรวจสุขภาพเป็นระยะ