พระนิรันตราย : พระพุทธรูปแห่งความศักดิ์สิทธิ์และปราศจากอันตราย
หากเอ่ยถึงพระพุทธรูปโบราณที่มีความสำคัญและแฝงไว้ด้วยเรื่องราวน่าศึกษา “พระนิรันตราย” ย่อมเป็นหนึ่งในองค์พระที่ไม่อาจมองข้ามได้ พระพุทธรูปองค์นี้มิได้มีเพียงรูปลักษณ์งดงาม หากแต่ยังแวดล้อมไปด้วยตำนาน ประวัติศาสตร์ และพระราชพิธีที่ผูกพันกับสถาบันพระมหากษัตริย์ไทยมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4
การค้นพบและตำนาน
เรื่องราวของพระนิรันตรายเริ่มต้นขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2399 ที่ดงศรีมหาโพธิ์ แขวงเมืองปราจีนบุรี กำนันอินและนายยังบุตรชายได้ขุดพบพระพุทธรูปทองคำเนื้อหก น้ำหนักเจ็ดตำลึงสิบเอ็ดสลึง ซึ่งมีพุทธศิลป์แบบทวารวดี บ้างก็เล่าว่าผู้ขุดพบฝันว่าจับช้างเผือกก่อนจะได้พบพระพุทธรูปทองคำองค์นี้ แต่หลักฐานจากร่างสารตราเมืองฉะเชิงเทราระบุว่า ผู้ค้นพบคือ นายปันและนายอิน สองพ่อลูกที่กำลังร่อนทองอยู่ เมื่อพบพระพุทธรูปจึงนำไปถวายพระเกรียงไกรกระบวนยุทธ์ ปลัดเมืองฉะเชิงเทรา ก่อนที่จะมีการทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4
ภายหลังพระองค์โปรดให้อัญเชิญพระพุทธรูปองค์นี้มาประดิษฐานที่หอเสถียรธรรมปริตในกรุงเทพฯ แต่ได้เกิดเหตุโจรกรรมขึ้น ขโมยได้หยิบพระกริ่งทองคำไป ทว่าพระทองคำองค์นี้กลับไม่ได้ถูกนำไปด้วย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงพระราชทานนามใหม่ว่า “พระนิรันตราย” เพื่อความเป็นสิริมงคล และโปรดให้หล่อพระพุทธรูปองค์ใหม่ครอบองค์เดิมไว้ ซึ่งยังคงปรากฏอยู่จนถึงปัจจุบัน
พระนิรันตราย 18 องค์
ด้วยพระราชศรัทธา รัชกาลที่ 4 โปรดเกล้าฯ ให้สร้าง “พระนิรันตราย” ขึ้นอีก 18 องค์ เพื่อนำไปประดิษฐาน ณ พระอารามฝ่ายธรรมยุติกนิกาย 18 แห่ง อาทิ วัดบวรนิเวศวิหาร วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม วัดเสนาสนาราม จ.พระนครศรีอยุธยา รวมถึงวัดราชาธิวาส วัดโสมนัสวิหาร และวัดเขมาภิรตาราม จ.นนทบุรี
พระนิรันตรายชุดนี้ถูกออกแบบให้มีความพิเศษเพิ่มเติมจากองค์เดิม โดยมีซุ้มเรือนแก้วเป็นพุ่มพระศรีมหาโพธิ์ ประดับยอดด้วยลายพระมหามงกุฎ จารึก “อิติปิโส ภควา” ทั้ง 9 วรรคเป็นอักษรขอมรอบซุ้ม ส่วนฐานประดับรูปศีรษะโคที่ใช้เป็นท่อให้น้ำสรงพระไหลออกมาทางปาก สื่อถึงพระสกุล “โคตมะ”
แม้รัชกาลที่ 4 จะเสด็จสวรรคตก่อนการสร้างทั้งหมดจะแล้วเสร็จ แต่พระราชประสงค์นี้ได้สำเร็จสมบูรณ์ในรัชสมัยรัชกาลที่ 5 และนับแต่นั้นเป็นต้นมา พระนิรันตรายทั้ง 18 องค์ก็ถือเป็นพระประธานสำคัญของพระอารามฝ่ายธรรมยุติคู่สืบมา
ลักษณะทางพุทธศิลป์
พระนิรันตรายมีพุทธลักษณะเป็นพระพุทธรูปประทับนั่งสมาธิเพชร หน้าตักกว้างประมาณ 4 นิ้วครึ่ง จีวรเรียบไม่มีอุษณีษะ ประดิษฐานบนฐานบัวคว่ำบัวหงาย และฐานสิงห์แบบโรมันสำหรับรองรับน้ำสรง ด้านหน้าซุ้มประดับด้วยพุ่มพระศรีมหาโพธิ์ แกะสลักอักษรขอมเป็นคาถานวหรคุณ 9 บท ล้อมรอบกลีบบัวทั้ง 9 กลีบ
องค์พระสื่อถึงความหมายของคำว่า “นิรันตราย” คือความปราศจากภัยอันตรายทั้งปวง จึงไม่เพียงแต่เป็นพระพุทธรูปอันงดงาม หากยังเป็นสัญลักษณ์แห่งการคุ้มครอง ปกปักรักษา และความเป็นสิริมงคล
พระนิรันตรายในพระราชพิธี
นับแต่รัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา พระนิรันตรายได้ถูกอัญเชิญเข้าร่วมในพระราชพิธีสำคัญต่าง ๆ เช่น พระราชพิธีสัมพัจฉรฉินท์ พระราชพิธีสงกรานต์ รวมถึงงานพระราชกุศลวันเฉลิมพระชนมพรรษา โดยมีการประดิษฐาน ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณตามราชประเพณีอันยิ่งใหญ่ ทั้งหมดนี้สะท้อนให้เห็นถึงความผูกพันระหว่างองค์พระกับราชสำนักไทยที่ยืนยาวมาจนถึงปัจจุบัน
สัญลักษณ์แห่งความศักดิ์สิทธิ์
พระนิรันตรายจึงมิใช่เพียงพระพุทธรูปที่ถูกค้นพบโดยบังเอิญ หากแต่เป็นพระพุทธรูปที่บรรจุเรื่องราวของความศรัทธา ความศักดิ์สิทธิ์ และการคุ้มครองที่อยู่คู่บ้านคู่เมืองมายาวนาน พระองค์ยังเป็นเครื่องเตือนใจให้คนรุ่นหลังเห็นถึงคุณค่าของโบราณวัตถุและความศรัทธาที่สืบทอดมาจากอดีต
ปัจจุบัน พระนิรันตรายองค์สำคัญประดิษฐานอยู่ที่หอพระสุราลัยพิมาน พระบรมมหาราชวัง และยังคงได้รับการอัญเชิญในพระราชพิธีสำคัญอย่างต่อเนื่อง ตอกย้ำสถานะของพระพุทธรูปองค์นี้ในฐานะ “พระพุทธรูปแห่งความปราศจากอันตราย” สมพระนามที่ได้รับพระราชทานไว้อย่างแท้จริง
APC M113 รถเกราะ 60 ปี ลุยสมรภูมิช่องอานม้า เสริม "เกราะไม้" กันจรวดสุดแกร่ง
เจาะสถิติสลากกินแบ่งรัฐบาล ย้อนหลัง 10 ปี (งวด 2 มกราคม)
รู้จัก M777 ปืนใหญ่สนามตัวโหด เบา คล่อง ยิงแม่นระดับนำวิถี ตัวเปลี่ยนเกมสงครามยุคใหม่
เป็นเรื่องจนได้..อินเดียไม่พอใจทหารไทยพังรูปปั้นเทพเจ้าฮินดู
วิเคราะห์สถิติหวยปีใหม่ 2 มกราคม: เจาะลึกเลขเด่นรับโชควันศุกร์ 2569
ช่องอานม้าแตก! ทหารไทยรุกยึดบังเกอร์ ปักธงชาติคืนพื้นที่
เกิดหลุมยุบเกือบ 700 แห่งในตุรกี
เผยสถิติเลขออกบ่อย ย้อนหลัง 20 ปี..งวดวันที่ 2 มกราคม 69
หนุ่มเกาหลีฆ่าแฟน ก่อนซ่อนศพไว้ในอพาร์ตเมนต์ นาน 3 ปีกว่า
ไทยซื้อระบบป้องกันทางอากาศใหม่ !
คุณตาชาวจีนให้หลานกระโดดบนหน้าท้อง สุดท้ายปวดท้องหนักเหตุเพราะ...
ยูทูบเบอร์ชื่อดังเผย "ถูกไอดอลดัง กลั่นแกล้งมาตั้งแต่ ป.4"
ผู้เชียวชาญเผยถึงสาเหตุ ที่ไม่พบซากผู้เสียชีวิตในเรือไททานิกแม้แต่ร่างเดียว
คุณตาชาวจีนให้หลานกระโดดบนหน้าท้อง สุดท้ายปวดท้องหนักเหตุเพราะ...
การออกกำลังกายของผู้สูงวัย



