เหตุใดรัชกาลที่ 4 ทรงมีประกาศห้ามขาย “หมี่” ให้พระ

เมื่อครู่นี้ดิฉันได้อ่านบทความของ กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม ที่เผยแพร่เมื่อวันพุธที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2568 เห็นว่าน่าสนใจ เลยอยากนำมาเล่าสู่กันฟังค่ะ

หลายท่านคงทราบว่า “หมี่” หรือ “เส้นหมี่” เป็นอาหารที่อยู่คู่บ้านคู่เมืองเรามานานตั้งแต่สมัยอยุธยา จนถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น คนไทยนิยมกินกันมาก โดยเฉพาะเวลากินกับสุรา ก็มักมีหมี่เป็นของแกล้มคู่กัน

แต่สิ่งที่น่าสนใจคือ ในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงมีพระบรมราชโองการ “ห้ามขายหมี่ให้พระ” เหตุผลก็เพราะหมี่มักขายในยามค่ำคืน และมักถูกจัดเป็นอาหารที่ควบคู่กับสุรา ซึ่งไม่เหมาะสมกับเพศบรรพชิต

ในประกาศฉบับ พ.ศ. 2396 ระบุไว้ชัดเจนว่า ห้ามมิให้ผู้ใดขายหมี่หรือสุราแก่พระภิกษุสามเณรในโรงร้านต่าง ๆ เพราะถือเป็นการชักนำให้พระกระทำสิ่งไม่สมควร อีกทั้งต่อมาไม่นาน ยังมีประกาศเพิ่มเติม ห้ามคฤหัสถ์สมคบคิดกับพระภิกษุที่ประพฤติผิด เช่น สูบฝิ่น สูบกัญชา กินสุรา หรือแม้แต่กินหมี่ในเวลาค่ำ ซึ่งถือว่าผิดพระวินัย

สรุปได้ว่า การที่รัชกาลที่ 4 ทรงออกประกาศนี้ มิใช่เพียงเพราะ “หมี่” เป็นของต้องห้าม หากแต่เพราะเป็นอาหารที่มักเกี่ยวข้องกับสุราและการสังสรรค์ยามค่ำ ซึ่งไม่เหมาะแก่สมณเพศ

อ่านแล้วก็ทำให้เราเห็นอีกแง่มุมหนึ่งของวิถีชีวิตในสมัยก่อนค่ะ ว่าแม้แต่ของกินธรรมดา ๆ อย่าง “หมี่” ก็มีนัยสำคัญในทางวัฒนธรรมและศาสนาเช่นเดียวกัน