ขนมจีน ทำไมไม่ใช่ขนม? ไขปริศนาชื่ออาหารเส้นยอดนิยม
"ขนมจีน" เป็นหนึ่งในอาหารจานโปรดของคนไทยทุกภาค แต่หลายคนอาจสงสัยว่า ทำไมอาหารคาวชนิดนี้ถึงมีคำว่า "ขนม" อยู่ในชื่อ ทั้งที่ไม่ได้มีรสหวานเหมือนขนมทั่วไป และไม่ได้มีความเกี่ยวข้องกับประเทศจีนอย่างที่หลายคนเข้าใจ แท้จริงแล้ว ที่มาของชื่อ "ขนมจีน" นั้นมีรากฐานมาจากวัฒนธรรมมอญโบราณ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความหลากหลายทางภาษาและวิถีชีวิตในดินแดนสุวรรณภูมิ
นักประวัติศาสตร์และผู้เชี่ยวชาญหลายท่านสันนิษฐานตรงกันว่า คำว่า "ขนมจีน" มีที่มาจากภาษาของชาวมอญ (หรือชาวรามัญ) โดยชาวมอญเรียกอาหารชนิดนี้ว่า "คนอมจิน"
* "คนอม" (อ่านว่า คะ-นอม) แปลว่า การจับกันเป็นกลุ่มเป็นก้อน หรือการนำข้าวมานวดให้เป็นแป้ง
* "จิน" (อ่านว่า จิน) แปลว่า การทำให้สุก หรือสุกแล้ว
ดังนั้น "คนอมจิน" จึงหมายถึง "ข้าวที่จับกันเป็นก้อนแล้วทำให้สุก" หรือ "เส้นที่สุกแล้ว" ซึ่งตรงกับลักษณะของเส้นขนมจีนที่ทำจากแป้งข้าวเจ้า โดยนำแป้งมานวดให้จับตัวเป็นก้อนแล้วจึงนำไปกดผ่านตะแกรงให้เป็นเส้นยาวๆ แล้วนำไปต้มให้สุก
จากคำว่า "คนอมจิน" นี้เอง เมื่อภาษาไทยรับเข้ามาใช้ ก็เกิดการเพี้ยนเสียงตามธรรมชาติ โดยคำว่า "คนอม" ได้กลายมาเป็น "ขนม" ในที่สุด ซึ่งในอดีต คำว่า "ขนม" ในภาษาไทยไม่ได้หมายถึงของหวานเพียงอย่างเดียว แต่หมายถึงอาหารที่ทำจากแป้งข้าวเจ้า หรืออาหารที่นำข้าวมานวดทำเป็นแป้งเสียก่อน คล้ายกับคำว่า "เข้าหนม" ในสมัยโบราณที่แปลว่าข้าวที่นำมานวดให้เป็นแป้ง ดังนั้น "ขนมจีน" จึงไม่ได้เป็นขนมในความหมายปัจจุบัน แต่เป็นอาหารที่ทำจากแป้งนั่นเอง
ส่วนคำว่า "จีน" นั้น ไม่ได้หมายถึงประเทศจีน แต่เป็นเพียงส่วนหนึ่งของคำที่เพี้ยนมาจากคำว่า "จิน" ในภาษามอญเท่านั้น
แม้จะมีชื่อกลางว่า "ขนมจีน" แต่ในแต่ละภาคของประเทศไทยก็มีชื่อเรียกและการรับประทานที่แตกต่างกันออกไป:
* ภาคเหนือ: เรียกว่า "ขนมเส้น" หรือ "ข้าวเส้น" นิยมรับประทานกับน้ำเงี้ยว
* ภาคอีสาน: เรียกว่า "ข้าวปุ้น" (อีสานใต้เรียกว่า "นมปั่นเจ๊าะ" คล้ายกับกัมพูชา) นิยมรับประทานกับน้ำยาปลาร้า หรือนำไปทำตำซั่ว
* ภาคใต้: เรียกว่า "โหน้มจีน" นิยมรับประทานเป็นอาหารเช้าคู่กับแกงไตปลา น้ำยาป่า หรือน้ำยาปักษ์ใต้ที่ใส่ขมิ้น
นอกจากในประเทศไทยแล้ว วัฒนธรรมการกินอาหารเส้นที่คล้ายคลึงกับขนมจีนนี้ยังพบได้ทั่วไปในภูมิภาคอุษาคเนย์ เช่น เวียดนามมี "บุ๋น" กัมพูชามี "นมปันเจ๊าะ" และพม่ามี "โมนฮีนกา" ซึ่งล้วนเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่า "ขนมจีน" เป็นอาหารที่มีรากฐานร่วมกันในหมู่ชนชาติแถบนี้
สรุปได้ว่า "ขนมจีน" ไม่ใช่ขนมและไม่ได้มาจากจีน แต่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมอาหารที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษชาวมอญ ซึ่งคำว่า "ขนม" ในชื่อนั้น สะท้อนถึงความหมายดั้งเดิมของอาหารที่ทำจากแป้งนั่นเอง ครั้งต่อไปที่เราได้ลิ้มรสขนมจีนแสนอร่อย ก็คงจะเข้าใจถึงที่มาของชื่อนี้ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น











