เปิดตำนาน Black Death เมื่อโรคระบาดครั้งใหญ่ สอนอะไรเราในวันนี้
บทความนี้พาเราย้อนรอยไปสู่ "Black Death" หรือ กาฬโรค ซึ่งเป็นโรคระบาดครั้งใหญ่ในประวัติศาสตร์ที่คร่าชีวิตผู้คนไปนับร้อยล้านทั่วโลก และชวนให้เราเปรียบเทียบกับสถานการณ์ COVID-19 ในปัจจุบัน เพื่อเรียนรู้จากอดีต
ทำความรู้จักกาฬโรค
Black Death คือการระบาดของกาฬโรค โรคที่เกิดจากแบคทีเรียในเห็บซึ่งอาศัยอยู่บนสัตว์ฟันแทะอย่างหนูหรือกระรอก อาการของโรคในอดีตนั้นน่ากลัวมาก ผู้ป่วยจะมีไข้ ปวดเมื่อยตัว ต่อมน้ำเหลืองโตขึ้นเท่าไข่ไก่และแตกออก ผู้ป่วยมักเสียชีวิตภายใน 5-6 วัน ด้วยอาการอ่อนเพลีย หัวใจล้มเหลว หรือเลือดออกภายใน เนื่องจากขาดความรู้และเทคโนโลยีทางการแพทย์
3 ช่วงเวลาแห่งการระบาด
นักประวัติศาสตร์แบ่งการระบาดของกาฬโรคออกเป็น 3 ช่วง:
- ยุคกลางตอนต้น (ค.ศ. 541 - 700): เริ่มต้นที่กรุงคอนสแตนติโนเปิล เชื่อว่ามาจากจีนผ่านการค้าขาย ทำให้คนยุโรปเสียชีวิตกว่า 100 ล้านคน หรือราว 50% ของประชากร
- The Great Plague หรือ Black Death (ศตวรรษที่ 14 - 17): การระบาดครั้งยิ่งใหญ่ที่สุด ต้นกำเนิดจากมณฑลหูเป่ย ประเทศจีนในปีค.ศ. 1334 และแพร่กระจายไปทั่วยุโรปผ่านเส้นทางสายไหมและการค้าทางเรือ ทำให้ประชากร 2 ใน 3 ของอิตาลีเสียชีวิต และส่งผลกระทบยาวนานหลายศตวรรษ การก่อตั้งกรุงศรีอยุธยาของพระเจ้าอู่ทองก็อาจเกี่ยวข้องกับการหนีโรคระบาดครั้งนี้
- ศตวรรษที่ 19 - 20: การระบาดใหญ่ครั้งสุดท้าย เริ่มที่มณฑลยูนนาน ประเทศจีนในปีค.ศ. 1855 มีผู้เสียชีวิต 12 ล้านคน แต่ด้วยการค้นพบกล้องจุลทรรศน์และแบคทีเรีย ทำให้แพทย์ชาวฝรั่งเศส Alexandre Emile Jean Yersin ค้นพบเชื้อกาฬโรคในปีค.ศ. 1894 และนำไปสู่การผลิตวัคซีนได้ในปีค.ศ. 1897
ปัจจุบันกาฬโรคสามารถรักษาให้หายได้ด้วยยาปฏิชีวนะหากตรวจพบเร็ว และมีการระบาดน้อยลงมาก การระบาดในประเทศไทยมีบันทึกครั้งสุดท้ายในปีค.ศ. 1952
บทเรียนจากอดีต
การศึกษา Black Death เผยให้เห็นความแตกต่างที่สำคัญระหว่างโรคระบาดในอดีตกับปัจจุบัน:
- จำนวนผู้เสียชีวิต: ในอดีตมีผู้เสียชีวิตมหาศาล เพราะเทคโนโลยีการแพทย์ยังไม่ก้าวหน้า
- ความเร็วในการแพร่กระจาย: โรคระบาดในอดีตแพร่กระจายช้ากว่ามาก เนื่องจากผู้คนเดินทางน้อย
- ความเข้าใจในโรค: ผู้คนในยุคนั้นไม่เข้าใจสาเหตุการเกิดโรค ทำให้เกิดความเชื่อผิด ๆ เช่น โทษดาวเคราะห์ อากาศเสีย หรือการลงโทษจากพระเจ้า นำไปสู่การรักษาที่ไร้สาระและการกล่าวโทษผู้คนชายขอบ
Black Death ส่งผลกระทบใหญ่หลวงต่อสังคม ผู้คนละทิ้งศีลธรรม ความศรัทธาในศาสนาคริสต์เสื่อมลง ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้ยุคกลางสิ้นสุดลง และยังเป็นที่มาของคำว่า "Quarantine" (การกักกัน) และ หน้ากากจงอยนก ที่แพทย์ในยุคนั้นสวมใส่เพื่อป้องกัน "อากาศเสีย"
การศึกษาประวัติศาสตร์โรคระบาดสอนให้เราเข้าใจว่า แม้ปัจจัยภายนอกจะต่างกัน แต่แพตเทิร์นของโรคระบาดในอดีตและปัจจุบันคล้ายกัน คือเริ่มต้นจากความไม่เข้าใจ ไปสู่การค้นคว้าและรักษาได้ในที่สุด ซึ่งย้ำเตือนให้เราใช้ความรู้ทางวิทยาศาสตร์และรับมือกับสถานการณ์โรคระบาดอย่างมีสติ





