บริจาคซะกาตคืออะไร ทำไมถึงมีความสำคัญต่อชาวมุสลิม

การบริจาคซะกาตไม่ได้เป็นเพียงภาระผูกพันทางศาสนาเท่านั้น แต่เป็นการแสดงความเห็นอกเห็นใจ ความเอื้ออาทรอันทรงพลัง ที่จะช่วยยกระดับทั้งผู้ให้และผู้รับ ในศาสนาอิสลามนั้น ซะกาตถือเป็นหนึ่งในเสาหลักทั้ง 5 (การปฏิญาณตน การละหมาด การถือศีลอด การบริจาคทาน การประกอบพิธีฮัจญ์) โดยความสำคัญของซะกาตจะเน้นในความศรัทธา บทความนี้ เราจะมาสำรวจผลของการบริจาคซะกาตอันลึกซึ้ง ทั้งทางจิตวิญญาณและสังคม

ซะกาต คืออะไร มีจุดประสงค์อย่างไรบ้าง

ซะกาต ซึ่งเป็นคำภาษาอาหรับที่มีความหมายว่า "สิ่งที่ทำให้บริสุทธิ์" เป็นหนึ่งในห้าหลักการพื้นฐานของศาสนาอิสลาม (การปฏิญาณตน การละหมาด รอมฎอน การบริจาคซะกาต การประกอบพิธีฮัจญ์) มีจุดประสงค์เป็นการแสดงการมอบส่วนหนึ่งของความมั่งคั่งให้กับผู้ที่ต้องการ ถือเป็นการชำระความมั่งคั่ง รวมถึงจิตวิญญาณของคนๆ หนึ่ง การปฏิบัติซะกาตมีรากฐานมาจากความเมตตา พร้อมกับความยุติธรรมทางสังคม โดยมีเป้าหมายเพื่อบรรเทาความยากจน ทั้งส่งเสริมความสามัคคีในชุมชน

ใครที่สามารถรับซะกาตได้บ้าง 

เนื่องจากการบริจาคซะกาต ถือเป็นเสาหลักพื้นฐานของศาสนาอิสลาม ทำหน้าที่เป็นกลไกในการกระจายความมั่งคั่งกับความยุติธรรมทางสังคม การทำความเข้าใจประเภทของบุคคลที่มีสิทธิ์รับซะกาต ถือเป็นที่ชาวมุสลิมที่มุ่งหวังที่จะปฏิบัติตามหลักของศาสนา เพื่อช่วยเหลือสังคมในทางที่ดีขึ้น ในส่วนนี้ เราจะมาดูกันว่า มีกลุ่มคนที่ใดบ้างที่เข้าข่ายผู้ที่สามารถรับซะกาตโดยชอบธรรม ดังที่มีกำหนดไว้ในคำสอนของศาสนาอิสลาม

ในหลักศาสนาอิสลาม บริจาคซะกาตถูกกำหนดไว้สำหรับหมวดหมู่เฉพาะของบุคคล ที่ถือว่าได้รับสิทธิ์ตามสถานการณ์ทางเศรษฐกิจ รวมถึงสถานะทางสังคมของพวกเขา หมวดหมู่เหล่านี้นั้น ครอบคลุมกลุ่มต่าง ๆ ของสังคม เพื่อให้มั่นใจว่า การจ่ายซะกาตจะเข้าถึงผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือมากที่สุด ซึ่งมีกลุ่มคนดังนี้

1. คนยากไร้

บุคคลที่ขาดปัจจัยในขั้นพื้นฐาน เช่น อาหาร ที่พักอาศัย ไปจนถึงเสื้อผ้า พวกเขาอาจว่างงาน ทำงานไม่เต็มเวลา หรือเผชิญกับความยากลำบากทางการเงินเนื่องจากสถานการณ์ที่ไม่คาดฝัน อย่างการเจ็บป่วย หรือการย้ายถิ่นฐาน บริจาคซะกาตมุ่งหวังที่จะบรรเทาความทุกข์ทรมานที่เกิดขึ้นเหล่านี้ พร้อมให้การสนับสนุนที่จำเป็น เพื่อปรับปรุงสภาพความเป็นอยู่ของพวกเขา

2. คนขัดสน

บุคคลที่อยู่ในสภาพขัดสนอย่างรุนแรง มักจะดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด โดยปราศจากทรัพยากร หรือระบบสนับสนุนที่เพียงพอ ผู้ยากไร้อาจรวมถึงหญิงม่าย เด็กกำพร้า ผู้ลี้ภัย ไปจนถึงชุมชนชายขอบ ที่เผชิญกับการเลือกปฏิบัติ หรือการกดขี่อย่างเป็นระบบ การจ่ายซะกาตจึงมีบทบาทสำคัญ ในการตอบสนองความต้องการเร่งด่วน ทั้งฟื้นฟูศักดิ์ศรีให้กับชีวิตของพวกเขา

3. ลูกหนี้

บุคคลที่มีภาระหนี้สิน ไม่ว่าจะเกิดจากค่ารักษาพยาบาล เงินกู้ยืมเพื่อการศึกษา หรือความยากลำบากทางเศรษฐกิจ มีสิทธิ์ได้รับความช่วยเหลือจากบริจาคซะกาต การจ่ายซะกาตสามารถช่วยแบ่งเบาภาระหนี้สิน ช่วยให้ผู้รับสามารถสร้างชีวิตใหม่ ได้รับอิสรภาพทางการเงินอีกครั้ง

4. ผู้ที่ทำงานในศาสนาอิสลาม

บริจาคซะกาต ยังสามารถจัดสรรให้กับบุคคล หรือองค์กรที่อุทิศตนเพื่อความก้าวหน้าของศาสนาอิสลาม ทั้งการให้บริการแก่ชุมชนในวงกว้าง ในกลุ่มนี้ประกอบด้วยนักวิชาการ นักการศึกษา ไปจนถึงนักเคลื่อนไหวที่ส่งเสริมคำสอนอิสลาม รวมถึงองค์กรการกุศลที่มีส่วนร่วมในโครงการริเริ่มด้านมนุษยธรรมกับสวัสดิการสังคม ด้วยการสนับสนุนความพยายามเหล่านี้ การจ่ายซะกาตมีส่วนช่วยในการเผยแพร่ความศรัทธาและทำให้สังคมดีขึ้น

5. ผู้ที่สนใจในอิสลาม

คนเหล่านี้คือบุคคลที่ยังพึ่งเริ่มนับถือศาสนาอิสลาม หรือเผชิญกับความท้าทายในการเดินทางแห่งศรัทธา การจ่ายซะกาตสามารถใช้เพื่อสนับสนุน รวมถึงกระชับความสัมพันธ์ของพวกเขากับชุมชนมุสลิม โดยให้การสนับสนุน คำแนะนำ ไปจนถึงทรัพยากรแก่พวกเขา เพื่อเพิ่มศรัทธาให้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น

6. ผู้เดินทาง

คนเหล่านี้คือนักเดินทาง หรือคนแปลกหน้า ที่ต้องการความช่วยเหลือขณะอยู่ไกลบ้าน หรือชุมชน ซะกาตสามารถใช้เพื่อบรรเทาทุกข์ชั่วคราว เพื่อให้มั่นใจว่าพวกเขาจะมีความเป็นอยู่ รวมถึงความปลอดภัยในระหว่างการเดินทาง

7. ผู้ปลดปล่อยทาส

ในอดีต การจ่ายซะกาตถูกใช้เพื่อช่วยปลดปล่อยทาส แม้ว่าการค้าทาสจะไม่แพร่หลายในหลายส่วนของโลกอีกต่อไป แต่ซะกาตยังคงสามารถนำมาใช้เพื่อสนับสนุน ความพยายามที่มุ่งต่อสู้กับการค้าทาสรูปแบบใหม่ เช่น การค้ามนุษย์ ไปจนถึงการบังคับใช้แรงงาน

8. ผู้ทำหน้าที่รวบรวมซะกาต

หมวดหมู่นี้ ประกอบด้วยบุคคล หรือองค์กรที่รับผิดชอบในการรวบรวม จัดการ ไปจนถึงแจกจ่ายการบริจาคซะกาต ผู้ดูแลระบบซะกาตจะตรวจสอบให้แน่ใจว่า มีการจ่ายซะกาตอย่างเหมาะสม ให้กับผู้รับที่มีสิทธิ์ พร้อมนำไปใช้เพื่อการกุศลอย่างมีประสิทธิภาพ

จากที่กล่าวมา จะเห็นได้ว่าเกณฑ์คุณสมบัติของผู้รับซะกาตนั้น จะสะท้อนถึงความมุ่งมั่นของศาสนาอิสลามต่อความเห็นอกเห็นใจ ความยุติธรรม รวมถึงสวัสดิการสังคม ด้วยการจ่ายซะกาตให้กับผู้ที่ต้องการ ชาวมุสลิมจึงปฏิบัติตามข้อปฏิบัติของศาสนา และมีส่วนช่วยให้สังคมโดยรวมมีความเป็นอยู่ที่ดี ผู้รับซะกาตแต่ละประเภทแสดงถึงแง่มุมของความอ่อนแอและความยืดหยุ่นของมนุษย์ เตือนเราถึงความรับผิดชอบร่วมกันของเรา ในการสนับสนุนและยกระดับซึ่งกันและกัน 

เกณฑ์กำหนดผู้ที่ต้องบริจาคซะกาต

บริจาคซะกาต ซึ่งเป็นเสาหลักของศาสนาอิสลาม กำหนดให้บุคคลบางคนต้องบริจาคทรัพย์สมบัติบางส่วนให้กับผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือ หน้าที่ได้รับมาจากคำสอนของศาสนาอิสลาม ทำหน้าที่เป็นกลไกในการกระจายความมั่งคั่ง ความยุติธรรมทางสังคม รวมถึงการชำระล้างจิตวิญญาณ ในส่วนนี้ เราจะมาดูเกณฑ์ที่กำหนดว่าใครจะต้องทำการจ่ายซะกาตบ้าง

1. กรรมสิทธิ์ของ Nisab

บุคคลนั้นจะต้องมีความมั่งคั่งหรือทรัพย์สินที่เกินเกณฑ์ Nisab ซึ่งเป็นจำนวนเงินขั้นต่ำที่กำหนดในหลักศาสนาอิสลาม เกณฑ์นี้จะใช้ในการพิจารณาคุณสมบัติของบริจาคซะกาต โดยพิจารณาจากความสามารถทางการเงินของตน

2. สิ้นสุดปีจันทรคติ

ทรัพย์สมบัติจะต้องอยู่ในความครอบครองของบุคคลนั้นตลอดปีจันทรคติ เงื่อนไขนี้ช่วยให้มั่นใจได้ว่าซะกาตจะคำนวณจากความมั่งคั่งสะสมในช่วงเวลาที่กำหนด แทนที่จะเป็นรายได้หรือโชคลาภประปราย

3. ความตั้งใจที่จะให้ซะกาต

บุคคลนั้นจะต้องมีความตั้งใจที่จะบริจาคซะกาตอย่างจริงใจเพื่อประโยชน์ของอัลลอฮ์ ความตั้งใจถือเป็นหัวใจของการจ่ายซะกาต ซึ่งสะท้อนถึงแรงจูงใจทางจิตวิญญาณที่อยู่เบื้องหลังการให้

ใครที่ต้องบริจาคซะกาตบ้าง?

สำหรับการบริจาคซะกาตนั้น จะคำนวณจากความมั่งคั่ง หรือทรัพย์สินของผู้บริจาค ซึ่งสิ่งที่จะใช้ในการคำนวณก็จะแตกต่างกันไปตามแต่ละคน ดังนี้

• บุคคลที่ร่ำรวย ผู้ที่มีความมั่งคั่งหรือทรัพย์สินเกินเกณฑ์ Nisab มีหน้าที่ต้องจ่ายซะกาต ตามความมั่งคั่งที่สะสมไว้ ซึ่งรวมถึงเงินสด ทองคำ เงิน การลงทุน ไปจนถึงสินทรัพย์ที่ตนเองมีอื่นๆ ที่เข้าเกณฑ์การคำนวณซะกาต

• เจ้าของธุรกิจและนักลงทุน บุคคลที่มีส่วนร่วมในกิจกรรมทางธุรกิจ หรือการลงทุน จะต้องจ่ายซะกาตตามผลกำไร ซะกาตคำนวณจากรายได้สุทธิที่ได้จากการดำเนินธุรกิจ เพื่อให้มั่นใจว่าความมั่งคั่งที่เกิดจากการค้าจะต้องบริสุทธิ์

• เจ้าของทรัพย์สิน บุคคลที่เป็นเจ้าของอสังหาริมทรัพย์ให้เช่า ที่ดิน หรืออสังหาริมทรัพย์ มีหน้าที่ต้องจ่ายซะกาตตามรายได้จากทรัพย์สินเหล่านี้ ซะกาตคำนวณจากรายได้ค่าเช่า หรือมูลค่าของทรัพย์สิน ขึ้นอยู่กับลักษณะของการลงทุน

• ผู้ผลิตทางการเกษตร เกษตรกรและผู้ผลิตทางการเกษตรที่เก็บเกี่ยวพืชผลเพื่อการค้า  มีหน้าที่ต้องจ่ายเงินซะกาตสำหรับผลิตผลทางการเกษตร ซะกาตคำนวณตามผลผลิตของการเก็บเกี่ยว เพื่อให้มั่นใจว่าความมั่งคั่งทางการเกษตรจะถูกทำให้บริสุทธิ์

หากไม่จ่ายซะกาต จะเกิดอะไรขึ้น

เนื่องจากการบริจาคซะกาตนั้น เป็นคำสั่งสอนหลักของศาสนาอิสลาม มีความหมายทางจิตวิญญาณและสังคมที่สำคัญ สำหรับบุคคลที่ไม่ปฏิบัตินั้น ไม่เพียงแต่บ่อนทำลายหลักการเรื่องความเห็นอกเห็นใจ รวมถึงความยุติธรรมทางสังคมเท่านั้น แต่ยังส่งผลไปถึงสังคมโดยรวมด้วย ในส่วนนี้ เราจะดูกันว่าผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการไม่จ่ายซะกาต โดยเน้นถึงความสำคัญของการสนับสนุนหลักคำสอนพื้นฐานของศาสนา แต่ในบางประเทศถือว่าผิดกฎหมายอีกด้วย

สิ่งที่จะเกิดตามมานั้น จะถูกแบ่งออกเป็น 3 แนวทาง คือ

1. ผลที่ตามมาทางจิตวิญญาณ

• การละเลยซะกาต ถือเป็นการละเมิดหน้าที่ทางศาสนา ทั้งยังละเลยสิทธิของผู้ด้อยโอกาสอีกด้วย

• บ่อนทำลายการชำระความมั่งคั่งทางจิตวิญญาณ รวมถึงการปลูกฝังคุณธรรม เช่น ความมีน้ำใจ ความเห็นอกเห็นใจ ไปจนถึงความเห็นอกเห็นใจ

• การไม่บริจาคซะกาต อาจนำไปสู่ความรู้สึกว่างเปล่าทางจิตวิญญาณ ทั้งยังเกิดความเหินห่างจากคำสอนของศาสนาอิสลาม

2.ผลกระทบทางสังคม

• การไม่มีบริจาคซะกาตจะขยายความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจและสังคมให้กว้างขึ้น ทั้งยังบ่อนทำลายความสามัคคีของชุมชน

• กีดกันผู้ที่ต้องการทรัพยากรที่จำเป็น ทำให้ความอยุติธรรมทางสังคมรุนแรงขึ้น

• การละเลยซะกาตจะทำลายความรู้สึกรับผิดชอบร่วมกัน หรือความสามัคคีภายในชุมชนมุสลิม

3.ความรับผิดชอบต่ออัลลอฮ์

• ชาวมุสลิมเชื่อว่าพวกเขาจะต้องรับผิดชอบต่อการกระทำ เพื่อการกระทำของพวกเขาในวันพิพากษา

• การละเลยซะกาต แสดงถึงความล้มเหลวในการปฏิบัติตามหลักศาสนาที่สำคัญ อาจส่งผลให้เกิดการลงโทษจากสวรรค์

สรุปการบริจาคซะกาตมีความสำคัญอย่างไร

การบริจาคซะกาตมีความสำคัญในศาสนาอิสลาม ถือเป็นการชำระล้างความมั่งคั่ง ทั้งยังเป็นการบำรุงเลี้ยงจิตวิญญาณ ไปจนถึงการช่วยเหลือผู้ด้อยโอกาส รวมไปถึงความเอื้ออาทร ความเห็นอกเห็นใจ รวมถึงความยุติธรรมทางสังคม ช่วยหล่อหลอมสังคมให้มีความเห็นอกเห็นใจและความเสมอภาคตามคำสอนของศาสนาอิสลาม