บุคลิกอ่อนไหวง่าย บุคลิกภาพแบบละเอียดอ่อนสูง (Highly Sensitive Person : HSP)

บุคลิกภาพแบบละเอียดอ่อนสูง (Highly Sensitive Person : HSP) บุคลิกภาพของคนที่อ่อนไหวง่าย ต่อสิ่งรอบตัวเป็นพิเศษ ไวต่อความรู้สึก และสิ่งรอบข้างทั้งแสง สี เสียง และกลิ่น เป็นสิ่งที่น่าจะรบกวนการใช้ชีวิตไม่น้อย และส่งผลเสียต่อสุขภาพ ความรู้สึกอ่อนไหวต่อสิ่งต่าง ๆ รอบตัวไม่ใช่แค่นิสัย แต่จัดว่าเป็นบุคลิกอย่างหนึ่งที่มีที่มาที่ไป และคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์

คนที่มีบุคลิกอ่อนไหวง่าย สามารถถูกกระตุ้นจากปัจจัยภายนอกได้ง่ายกว่าคนทั่วไป อย่างเช่น การมองเห็นสุนัขที่เจ็บป่วยทำให้รู้สึกสงสาร ร้องไห้ตามไปด้วย การได้ยินเสียงรอบตัวแล้วทำให้รู้สึกหงุดหงิด ความรู้สึกเศร้าตามสิ่งที่ได้ยิน การดูภาพยนตร์ที่มีฉากเศร้าเพียงเล็กน้อยก็เสียน้ำตา หรือคำพูดหยอกที่ไม่จริงจังอาจทำให้คนกลุ่มนี้คิดมากไปเกินกว่าที่ควรจะเป็น เป็นต้น ซึ่งคนที่มีบุคลิกภาพนี้มักเป็นคนที่ร้องไห้หรือวิตกกังวลง่าย

สาเหตุ

ไม่ได้เป็นความผิดปกติทางสมอง หรือจิตใจแต่อย่างใด แต่เป็นผลมาจากระบบประมวลผลประสาทสัมผัสความอ่อนไหว (Sensory Processing Sensitivity) ที่ทำงานมากกว่าปกติ ผู้เชี่ยวชาญเชื่อกันว่าเป็นผลมาจากพันธุกรรมที่ทำให้ร่างกายตอบสนองต่อสัมผัสภายนอกมากเกินไป และยังมีทฤษฎีที่บอกว่าสภาพแวดล้อมในการเลี้ยงดู และเติบโต  ที่ทำให้เกิดความเครียดก็ส่งผลด้วยเช่นกัน

การเป็น Highly Sensitive Person อาจทำให้ได้รับผลกระทบทางจิตใจได้มากกว่าคนกลุ่มอื่น และอาจเกิดปัญหาด้านความสัมพันธ์ในทุกรูปแบบ เพราะสิ่งต่าง ๆ ในชีวิตประวันของคนอื่นอาจเป็นเรื่องที่อ่อนไหวสำหรับคนกลุ่มนี้ แต่ บุคลิกดังกล่าวไม่ได้มีแค่ข้อด้อย ด้วยความไวต่อสิ่งรอบตัวมากเป็นพิเศษ ทำให้คนกลุ่มนี้สามารถเข้าใจ หรือสัมผัสสิ่งต่าง ๆ ได้อย่างลึกซึ้งมากยิ่งขึ้น

ลักษณะของคนอ่อนไหวง่ายเป็นพิเศษ Highly Sensitive People

• มักมีความเห็นอกเห็นใจมากกว่าผู้อื่น

• มีห้วงอารมณ์ที่อ่อนไหว เต็มไปด้วยอารมณ์ที่หลากหลายผสมปนเปไปหมด ไม่ว่าจะเป็นความรู้สึกซาบซึ้ง ดีใจ หรือความรู้สึกด้านลบ อย่างความรู้สึกผิด อับอาย กลัว หรือเจ็บปวด

• ปัญหาด้านความสัมพันธ์กับผู้อื่น คนที่มีบุคลิกภาพแบบ HSP มักพยายามสร้างสัมพันธภาพกับผู้อื่น แต่ก็ไม่ค่อยมั่นใจและไม่เป็นตัวเองทำให้มีความกดดัน อีกทั้งมีคนไม่น้อยที่ยังไม่รู้จักหรือเข้าใจคนที่มีบุคลิกภาพประเภทนี้ ทำให้เกิดการไม่ยอมรับและนำไปสู่ปัญหาสัมพันธภาพในที่สุด

• ปัญหาด้านสุขภาพ ความกังวลและการคิดมากเกินไป ทำให้เหล่า HSP ประสบโรคเรื้อรังอยู่บ่อยครั้ง อย่างเช่น การนอนไม่หลับ โรค IBS หรือลำไส้

Highly Sensitive Person ไม่ได้ขี้อาย ไม่ใช่อินโทรเวิร์ต ไม่ได้เป็นโรค

HSP เป็นบุคลิกรูปแบบหนึ่งที่ไม่ใช่โรค และไม่ต้องการการรักษา คนที่มีบุคลิกอ่อนไหวไม่ได้เก็บตัว และไม่ต้องเป็นอินโทรเวิร์ตเสมอไป ผลสำรวจพบว่า คนที่มีบุคลิกภาพแบบละเอียดอ่อนสูง กว่า 30 เปอร์เซ็นต์เป็นเอ็กซ์โทรเวิร์ต หรือขั้วตรงข้ามกับอินโทรเวิร์ต คนเป็น HSP ที่มีสังคมเป็นของตัวเองและชอบอยู่คนเดียว ก็เพื่อหลีกหนีความวุ่นวาย โดยการอยู่คนเดียวเป็นสภาวะที่ช่วยให้คนกลุ่มนี้ได้พักผ่อน ส่วนเรื่องขี้อายไม่แปลกที่คนอื่นมองเช่นนั้น เพราะคนกลุ่มนี้มักเลี่ยงสถานการณ์ที่ทำให้ตัวเองรู้สึกอึดอัด บางครั้งจึงอาจทำให้ดูเหมือนขี้อายเท่านั้นเอง

รับมืออย่างไรเมื่อเป็น Highly Sensitive Person?

การทำความเข้าใจ และยอมรับในความแตกต่างของบุคลิกแบบ Highly Sensitive Person

มองว่าบุคลิกนี้เป็นเพียงอีกหนึ่งรูปแบบของบุคลิกของสังคมมนุษย์ที่ประกอบไปด้วยความหลากหลาย ไม่ใช่ข้อเสีย หรือจุดด้อย ในขณะเดียวกันก็สามารถหยิบจุดแข็ง อย่างเช่น การเอาใจใส่ ความละเอียดรอบคอบ ความเข้าใจในสิ่งต่าง ๆ อย่างลึกซึ้งมาปรับใช้กับงาน และการใช้ชีวิตได้

ส่วนปัจจัยภายนอกที่ควบคุมไม่ได้ให้มองว่าสิ่งเหล่านั้นเป็นชาเลนจ์ที่เกิดขึ้นได้ทุกเมื่อ และเมื่อพบกับสิ่งเหล่านั้นให้หาวิธีรับมือครั้งต่อไปให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น ซึ่งช่วยเพิ่มภูมิต้านทานด้านจิตใจและอารมณ์ เกิดการคิดอย่างเป็นระบบ และมีสติมากขึ้นเมื่อต้องเจอสถานการณ์ที่ไม่คาดคิด

ปัญหาความสัมพันธ์ แก้ได้ด้วยการสื่อสาร

อาจต้องลองหา หรือศึกษาเรื่องการสื่อสารกับคนรอบตัวให้มากขึ้น และมีประสิทธิภาพมากขึ้นเพื่อสร้างความเข้าใจกับลักษณะเฉพาะของคุณเอง

แต่ในขณะเดียวกัน อย่าคาดหวังว่าทุกคนจะปฏิบัติกับเราเป็นพิเศษ ต้องทำความเข้าใจธรรมชาติของสังคม และมนุษย์คนอื่นที่มีความแตกต่างหลากหลายทางความคิด และทัศนคติด้วย

ดูแลสุขภาพทั้งกาย และใจเสมอ

การเลือกกินอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายเป็นประจำ การพักผ่อนให้เพียงพอ การทำกิจกรรมเพื่อลดความเครียด และเลี่ยงสถานการณ์ที่ทำให้ต้องพบเจอกับความรู้สึกทางลบ

ฝึกเรื่องสมาธิ และเทคนิคในการผ่อนคลายจิตใจ อย่างการฝึกหายใจ การเล่นโยคะ การวาดภาพ การให้เวลากับตัวเอง หรือวิธีอื่น ๆ ที่จะช่วยให้รับมือกับการถูกรบกวนด้วยปัจจัยภายนอกมากขึ้น