พระเจ้าอุเทนถูกจับ

ก็พระเจ้าอุเทนได้มีพระราชเทวีอีกพระองค์หนึ่ง ทรงพระนามว่าพระนางวาสุลทัตตา เป็นพระราชธิดาของพระเจ้าจัณฑปัชโชต.

              ความพิสดารว่า ในเมืองอุชเชนี มีพระราชาทรงพระนามว่า พระเจ้าจัณฑปัชโชต. วันหนึ่ง พระองค์เสด็จมาจากพระราชอุทยาน ทอดพระเนตรดูสมบัติของพระองค์แล้ว ตรัสว่า “สมบัติเช่นนี้ ของใครๆ แม้อื่น มีไหมหนอ?” เมื่ออำมาตย์กราบทูลว่า “นี่จะชื่อว่าสมบัติอะไร? สมบัติของพระเจ้าอุเทนในเมืองโกสัมพีมากยิ่งนัก” ดังนี้แล้ว ตรัสว่า “ถ้าอย่างนั้น เราจักจับพระเจ้าอุเทนนั้น.”
              อำมาตย์. ใครๆ ก็ไม่สามารถจับท้าวเธอได้ พระเจ้าข้า.
              พระราชา. เราจักทำอุบายบางอย่าง จับให้ได้.
              อำมาตย์. ไม่สามารถดอก พระเจ้าข้า.
              พระราชา. เพราะเหตุอะไรเล่า?
              อำมาตย์. เพราะพระเจ้าอุเทนนั้นรู้ศิลปะ ชื่อหัสดีกันต์, ทรงร่ายมนต์แล้วดีดพิณหัสดีกันต์อยู่ จะให้ช้างหนีไปก็ได้, จะจับเอาก็ได้, ผู้ที่พรั่งพร้อมด้วยพาหนะช้าง ชื่อว่าเช่นกับท้าวเธอ เป็นไม่มี.
              พระราชา. เราไม่อาจที่จะจับเขาได้หรือ?
              อำมาตย์. พระเจ้าข้า หากพระองค์มีความจำนงพระทัยฉะนี้ โดยส่วนเดียวแล้ว, ถ้าเช่นนั้น ขอพระองค์จงรับสั่งให้นายช่างทำช้างไม้ขึ้น แล้วส่งไปยังที่อยู่ของพระเจ้าอุเทนนั้น, ท้าวเธอทรงสดับถึงพาหนะช้างหรือพาหนะม้าแล้ว ย่อมเสด็จไป แม้สู่ที่ไกล, เราจักสามารถจับท้าวเธอผู้เสด็จมาในที่นั้นได้.
              พระราชาตรัสว่า “อุบายนี้ใช้ได้” ดังนี้แล้ว จึงรับสั่งให้นายช่างทำช้างยนต์สำเร็จด้วยไม้ เอาผ้าเก่าหุ้มข้างนอก แล้วทำเป็นลวดลาย ให้ปล่อยไปที่ริมสระแห่งหนึ่ง ในที่ใกล้แว่นแคว้นของพระเจ้าอุเทนนั้น. บุรุษ ๖๐ คนเดินไปมาภายในท้องช้าง, พวกเขานำมูลช้างมาทิ้งไว้ในที่นั้นๆ.
              พรานป่าคนหนึ่งเห็นช้างแล้วก็คิดว่า “ช้างนี้คู่ควรแก่พระเจ้าแผ่นดินของเรา” ดังนี้แล้ว จึงไปกราบทูลพระเจ้าอุเทนว่า “พระเจ้าข้า ข้าพระองค์พบช้างตัวประเสริฐซึ่งเผือกล้วน มีส่วนเปรียบด้วยยอดเขาไกรลาศ คู่ควรแก่พระองค์ทีเดียว.”
              พระเจ้าอุเทนให้พรานป่านั้นแลเป็นผู้นำทาง ขึ้นทรงช้างพร้อมด้วยบริวาร เสด็จออกไปแล้ว เหล่าจารบุรุษทราบการเสด็จมาของท้าวเธอ จึงไปกราบทูลแด่พระเจ้าจัณฑปัชโชต. พระเจ้าจัณฑปัชโชตนั้นเสด็จมาแล้ว ซุ่มพลนิกายไว้ ๒ ข้าง ปล่อยว่างไว้ตรงกลาง. พระเจ้าอุเทนไม่ทรงทราบถึง การเสด็จมาของท้าวเธอจึงติดตามช้างไป. มนุษย์ที่อยู่ข้างใน รีบพาช้างไม้หนีไปโดยเร็ว. เมื่อพระราชาทรงร่ายมนต์ดีดพิณอยู่, ช้างไม้ทำเหมือนไม่ได้ยินเสียงแห่งสายพิณ หนีไปถ่ายเดียว. พระราชาไม่อาจทันพระยาช้างได้ จึงเสด็จขึ้นม้าติดตามไป. เมื่อท้าวเธอรีบตามไปโดยเร็ว พลนิกายก็ล้าหลัง. พระราชาได้เป็นผู้ (เสด็จ) พระองค์เดียวเท่านั้น.
              ครั้งนั้น เหล่าบุรุษของพระเจ้าจัณฑปัชโชต ซึ่งดักซุ่มอยู่แล้ว ณ ๒ ข้าง (ทาง) จึงจับท้าวเธอถวายพระเจ้าแผ่นดินของตน.
              ต่อมา พลนิกายของท้าวเธอทราบว่า พระราชาของตนตกไปสู่อำนาจแห่งข้าศึกแล้ว จึงตั้งค่ายอยู่ภายนอก.

((วิเคราะห์))

หุ่นยนตร์ช้างไม้ตัวนี้น่าจะถูกสร้างเลียนแบบช้างฉัททันต์ขนาดเท่าจริง เพราะพญาช้างฉัททันต์นั้นมีความสูง ๘๘ ศอก (๔๔ เมตร) ยาว ๑๒๐ ศอก (๖๐ เมตร) โดยพิจารณาจากการที่หุ่นช้างนี้ตัวใหญ่มากจนมีพื้นที่ให้ผู้ชายถึง ๖๐ คนเดินไปมาอยู่ภายในท้องได้ และจากคำพูดของพรานป่าผู้เห็นหุ่นช้างนี้อยู่แต่ไกลที่บอกว่า หุ่นช้างตัวนี้มีสีขาวเผือกดุจยอดเขาไกรลาส ซึ่งยอดเขาไกรลาสมีสีเงินก็ตรงกับลักษณะของช้างฉัททันต์พอดีอีกเช่นกัน และผิวสีขาวของหุ่นช้างตัวนี้น่าจะได้จากการใช้ผ้าเก่าสีขาวล้วนจำนวนมากมาเย็บติดกันหุ้มโครงหุ่นที่เป็นไม้เอาไว้แล้วตกแต่งลวดลายเป็นรอยยับย่นของผิวหนังให้ใกล้เคียงช้างฉัททันต์ตัวจริงมากที่สุดเท่าที่ทำได้ ลักษณะโดยรวมของหุ่นช้างตัวนี้จึงเหมือนช้างฉัททันต์ป่าที่ไร้เจ้าของ ตามตัวไม่ได้ประดับประดาเครื่องทรงใดๆ ทั้งสิ้น

จากบันทึก หุ่นช้างตัวนี้เคลื่อนที่เร็วมากจนมีเพียงม้าของพระเจ้าอุเทนเท่านั้นที่พอจะวิ่งตามไปได้ติดๆ ตามลำพังจนถูกล้อมจับในที่สุด ซึ่งความเร็วของหุ่นช้างตัวนี้น่าจะเกิดจากการสร้างระบบเครื่องยนตร์กลไกอันพิสดารสลับซับซ้อนที่ทำให้มันไม่ใช่แค่เดินรึวิ่งได้ แต่ทำให้มันสามารถเหาะอยู่เหนือพื้นดินเตี้ยๆ ได้ และผู้ที่สามารถสร้างระบบเครื่องยนตร์กลไกปริศนาให้หุ่นช้างที่มีขนาดใหญ่เช่นนี้เหาะได้ก็น่าจะเป็นคนเดียวกันกับช่างไม้ที่สร้างปราสาทไม้โกกนุท (ดอกบัวแดง) ให้เจ้าชายโพธิราช ซึ่งความพิเศษของปราสาทหลังนี้ก็คือ มันสามารถลอยในอากาศได้ หากหุ่นช้างตัวนี้เป็นผลงานของนายช่างคนเดียวกันจริง การที่มันสามารถเคลื่อนที่ได้อย่างรวดเร็วด้วยการเหาะก็ไม่ใช่เรื่องแปลก และตามปกติช้างฉัททันต์เองก็สามารถเหาะได้เช่นกัน

ส่วนการที่พระเจ้าอุเทนหลงติดตามหุ่นช้างฉัททันต์จนถูกล้อมจับ น่าจะเป็นเพราะช้างฉัททันต์เป็นสัตว์มากอานุภาพ ๑ ใน ๗ รัตนะของพระเจ้าจักรพรรดิ์ผู้ปกครองจักรวาล ลำพังการครอบครองเพียงช้างฉัททันต์ตัวเดียวก็สามารถครอบครองทั้งชมพูทวีป (โลก) ได้แล้ว จึงไม่แปลกที่พระเจ้าอุเทนจะติดกับดักหลงติดตามพยายามจับให้ได้ เพราะความอยากครอบครองจนขาดสติ ลืมคิดพิจารณาไตร่ตรองให้ถ้วนถี่ เอาแต่ไล่ตามเศษมูลช้างที่ปล่อยทิ้งไว้ตามทางเป็นเหยื่อล่อ จึงกลายเป็นเหตุให้ถูกล้อมจับในที่สุด

ส่วนระบบกลไกการควบคุมหุ่นยนตร์ช้างฉัททันต์ตัวนี้ คาดว่าอาจเป็นการใช้กลไกเชือกชักรอกและคานกระดก แนวเดียวกับระบบกลไกควบคุมหุ่นนกหัสดีลิงค์ แต่อาจแบ่งหน้าที่ควบคุมกลไกส่วนต่างๆ ออกเป็นกลุ่มๆ ดังนี้

ขาทั้ง ๔ ข้าง ใช้คนควบคุมข้างละ ๑๐ คน รวมทั้งหมดเป็น ๔๐ คน

ศีรษะ ใช้คนควบคุม ๑๐ คน โดยแบ่งเป็นการควบคุมการขยับหันศีรษะ กระดิกหู กระพริบตา ขยับปากและงวง สร้างเสียงร้อง

ท้ายช้าง ใช้คนควบคุม ๑๐ คน โดยแบ่งเป็นการควบคุมการขยับของหาง และปล่อยมูลช้างที่ทำเตรียมไว้ออกไป

เมื่อรวมทั้งหมดก็จะครบ ๖๐ คน ตามจำนวนคนในท้องหุ่นยนตร์ช้างฉัททันต์ตัวนี้พอดี

ภาพประกอบ สร้างโดย Bing AI