อื้อหือ...พิธีตัดงาช้าง หาดูยากเลยนะเนี่ย

     พิธี "ลัจเปลาะอาเจียง" หรือ "พิธีตัดงาช้าง" นั้นจะทำเมื่อมีการแตกหรือหักของงาเกิดขึ้น ซึ่งเดิมทีชาวกูยอาเจียงมีความผูกพันธ์กับช้าง ไม่ว่าการปฏิบัติใดๆต่อช้าง จะต้องความเหมาะสมเพื่อความเป็นสิริมงคล จึงต้องมีพิธีกรรมในการตัด ซึ่งต้องมีการดูฤกษ์ยามก่อน โดยพิธีกรรมนี้ต้องทำโดยหมอช้างระดับครูบาใหญ่หรือ "สะดำ" เป็นผู้ดำเนินการหลัก

     มีการเซ่นไหว้ศาลปะกำ ซึ่งเดิมทีไม่ว่าจะประกอบกิจการใดก็ตาม ชาวกูยมักจะมีการเซ่นบวงสรวงผีปะกำก่อนเสมอโดยเซ่นปะกำใหญ่ก่อนแล้วค่อยเซ่นปะกำย่อยอื่นๆ ตามลำดับโดยมีเครื่องเซ่นไหว้ได้แก่ ธูป เทียน ไก่ต้ม ขนมหวาน กรวยดอกไม้ ข้าวสาร เงิน และสิ่งที่จะขาดไม่ได้คือ เหล้า จากนั้นจึงทำพิธีการตัด โดยครูบาใหญ่จะมีการท่องคาถาก่อนแล้วก็จะพิจารณาความยาวของงาที่จะตัดออกให้เหมาะสม เพื่อป้องกันไม่ให้ตัดโดนโพรงงาที่มีเส้นเลือดและเส้นประสาทซึ่งอาจทำให้ช้างตายได้จากการเสียเลือดหรือติดเชื้อบาดทะยัก

     ในการตัดครั้งนี้ครูบาใหญ่ทำการวัดความยาวของงาทั้งหมดจากงาที่โผล่พ้นสนับงาออกมาจนถึงปลาย แล้ววัดจากปลายกลับไป ครึ่งหนึ่งของความยาวงาทั้งหมด นั่นก็คือตำแหน่ง ระหว่างการตัดจะมีการใช้น้ำหยดเพื่อลดความร้อนที่เกิดขึ้นและทำให้การตัดงาง่ายขึ้น เมื่อตัดเสร็จผู้ที่มารับงาที่ตัดออก ต้องเป็นผู้หญิง (หญิงสาวที่บริสุทธิ์) นุ่งขาวห่มขาวที่เรียกว่า “นางงา” ยืนถือพานรอรับงา

      และเมื่อตัดงาช้างเสร็จแล้วครูบาใหญ่ก็จะทำการคล้องสายสิญจน์ที่หูช้าง และคอ ก็เป็นอันเสร็จพิธี ส่วนงาช้างที่ตัดออกมาเจ้าของช้างก็จะนำไปบูชา เพราะถือว่าเป็นสิ่งมงคล และเป็นที่น่าสังเกตว่าทุกครั้งที่มีการทำพิธีกรรมตัดงา จะต้องมีการตัดขนหางด้วย และช้างที่เข้าพิธีจะยืนนิ่ง ไม่มีความหวาดกลัวในการตัดงาเลย นับเป็นเรื่องน่าพิศวงอย่างหนึ่งเหมือนกัน

     พิธีกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวกับช้างนั้น หมอช้างระดับครูบาใหญ่และหรือสะดำ จะทำหน้าที่เป็นผู้อำนวยการพิธี หากศึกษาพิธีกรรมดังกล่าวอย่างลึกซึ้งจะพบว่า นอกจากเป็นการถ่ายทอดองค์ความรู้ทางคชศาสตร์แล้ว ยังเป็นกระบวนการย้ำเตือนให้เกิดการสืบทอดและสืบสานองค์ความรู้และภูมิปัญญาต่างๆของชาวกูยอาเจียงอีกด้วย