ทองคำ ทำไมถึงมีค่ามากมาย

2 สิงหาคม 2566 (15:18)โพสท์โดย marthini

มนุษย์รู้จักทองคำมาตั้งแต่ประมาณ 5,000 ปี เป็นความหมายแห่งความมั่งคั่ง จุดหลอมเหลว 1064 องศาเซลเซียส และจุดเดือด 2970 องศาเซลเซียส เป็นโลหะที่มีค่าที่มีความเหนียว (Ductility) และความสามารถในการขึ้นรูป (Malleability) คือจะยืดขยาย (Extend) เมื่อถูกตีหรือรีดในทุกทิศทาง โดยไม่เกิดการปริแตกได้สูงสุด ทองคำบริสุทธิ์หนัก 1 ออนซ์สามารถดึงเป็นเส้นลวดยาวได้ถึง 80 กิโลเมตร ถ้าตีเป็นแผ่นก็จะได้บางเกินกว่า 1/300,000 นิ้ว ส่วนความกว้างจะได้ถึง 9 ตารางเมตร

ทองคำบริสุทธิ์ไม่ว่องไวต่อการเกิดปฏิกิริยาเคมี จึงทนต่อการผุกร่อนและไม่เกิดสนิมกับอากาศ แต่ทำปฏิกิริยากับสารเคมีบางชนิด เช่น คลอรีน ฟลูออรีน น้ำประสานทอง

คุณสมบัติเหล่านี้ประกอบกับลักษณะภายนอกที่เป็นประกายจึงทำให้ทองคำเป็นที่หมายปองของมนุษย์มาเป็นเวลานับพันปี โดยนำมาตีมูลค่าสำหรับการแลกเปลี่ยนระหว่างประเทศและใช้เป็นวัตถุดิบที่สำคัญสำหรับวงการเครื่องประดับ

ทองคำได้รับความนิยมอย่างสูงสุดในวงการเครื่องประดับทองคำ เพราะเป็นโลหะมีค่าชนิดเดียวที่มีคุณสมบัติพื้นฐาน 4 ประการซึ่งทำให้ทองคำโดดเด่น และเป็นที่ต้องการเหนือบรรดาโลหะมีค่าทุกชนิดในโลก คือ

งดงามมันวาว (lustre) สีสันที่สวยงามตามธรรมชาติผสานกับความมันวาวก่อให้เกิดความงามอันเป็นอมตะ ทองคำสามารถเปลี่ยนเฉดสีทองโดยการนำทองคำไปผสมกับโลหะมีค่าอื่นๆ ช่วยเพิ่มความงดงามให้แก่ทองคำได้อีกทางหนึ่ง
คงทน (durable) ทองคำไม่ขึ้นสนิม ไม่หมอง และไม่ผุกร่อน แม้ว่ากาลเวลาจะผ่านไป 3000 ปีก็ตาม
หายาก (rarity) ทองเป็นแร่ที่หายาก กว่าจะได้ทองคำมาหนึ่งออนซ์ (31.167 gram) ต้องถลุงก้อนแร่ที่มีทองคำอยู่เป็นจำนวนหลายตัน และต้องขุดเหมืองลึกลงไปหลายสิบเมตร จึงทำให้มีค่าใช้จ่ายที่สูง เป็นเหตุให้ทองคำมีราคาแพงตามต้นทุนในการผลิต
นำกลับไปใช้ได้ (reuseable) ทองคำเหมาะสมที่สุดต่อการนำมาทำเป็นเครื่องประดับเพราะมีความเหนียวและอ่อนนิ่มสามารถนำมาทำขึ้นรูปได้ง่าย อีกทั้งยังสามารถนำกลับมาใช้ใหม่โดยการทำให้บริสุทธิ์ (purified) ด้วยการหลอมได้อีกโดยนับครั้งไม่ถ้วน

คุณสมบัติทางฟิสิกส์

ผลึกอยู่ในระบบสามแกนเท่า รูปผลึกทรงแปดด้าน พวกที่เป็นรูปผลึกนั้นพบได้ยากและมักไม่สมบูรณ์ โดยทั่วไปมักเกิดเป็นเม็ดกลม แผ่น เกล็ด หรือไร (ขนาดเล็กกว่า 0.5 มิลลิเมตร) หรืออาจพบลักษณะเป็นมวลก้อน ลักษณะไม่แน่นอนเป็นรูปแบบตามสิ่งที่เข้าไปประจุ แบบตาข่าย แบบกิ่งไม้ เป็นต้น มีสีเหลืองทองเข้ม แต่สีจะอ่อนจางลงหากมีเงินปน สีผงสีเหลืองทองเหมือนกับสีตัว ความแข็ง 2.5-3 และจะแข็งมากขึ้นเมื่อมีโลหะอื่นผสม ตีแผ่เป็นแผ่นบาง ๆ และดึงเป็นเส้นลวดได้ ความถ่วงจำเพาะ 15-19 แล้วแต่มลทินที่ปะปนในเนื้อ ถ้าบริสุทธิ์มีความถ่วงจำเพาะ 19.3 ทึบแสง วาวแบบโลหะ รอยแตกแบบหยักคม ไม่มีแนวแตกเรียบ ความบริสุทธิ์ของทองคำคิดเป็น กะรัต (Karat) หรือไฟน์เนส (Fineness) ทองคำบริสุทธิ์จะเท่ากับ 24 กะรัต หรือ 1,000 ไฟน์ ดังนั้นทองคำ 18 กะรัต (18 K) คือ โลหะผสมที่มีทองคำ 18 ส่วน อีก 6 ส่วนเป็นโลหะชนิดอื่น ๆ เช่น เงิน ทองแดง นิกเกิล หรือมีทองคำ 750 ไฟน์ หรือทองคำ 75%

คุณสมบัติทางเคมี

สูตรเคมี Au ในธรรมชาติมักเกิดเป็นธาตุอิสระหรือเกิดปะปนกับเงินและธาตุอื่น ๆ เช่น ทองแดง เหล็ก เทลลูเรียม ซึ่งหากมีเงินปนเท่ากับหรือมากกว่า 20% จะเรียกโลหะผสมนี้ว่า “อีเลคตรัม” (Electrum) ละลายได้ในกรดกัดทอง ถ้ามีเงินปนมากจะเกิดตะกอนขาว (AgCI) ค้างอยู่

ลักษณะเด่นและวิธีตรวจ

หนักมาก เพราะความถ่วงจำเพาะสูง ให้คะเนดูด้วยมือก็พอทราบ สีเหลือง วาวแบบโลหะ มองดูคล้ายแร่ไพไรต์ คาลโคไพไรต์ และเกล็ดไมกาสีทองจนเข้าใจผิดกันบ่อยมาก แต่แร่พวกหลังนี้จะเปราะร่วนและเบากว่าทองคำมาก โดยเฉพาะสีผงของทองคำจะ เป็นสีทองเสมอ อ่อน และทุบเป็นแผ่นบาง ๆ ได้ง่าย ดัดและดึงเป็นเส้นได้ ละลายในกรดกัดทองเท่านั้น กรดธรรมดาไม่สามารถละลายทองคำได้ หลอมตัวขั้นที่ 3

แหล่งกำเนิด

ในประเทศไทย มีประวัติการทำเหมืองทองคำมาช้านานตั้งแต่โบราณกาล ในอดีตจึงได้รับการขนานนามว่า “สุวรรณภูมิ” ซึ่งหมายถึงดินแดนแห่งทองคำ แหล่งแร่ทองคำพบในเกือบทุกภาคของประเทศ ยกเว้นพื้นที่ส่วนที่เป็นที่ราบสูงโคราชและบริเวณที่ราบลุ่มภาคกลางตอนล่าง ปัจจุบัน (พ.ศ.2552) มีแหล่งแร่ทองคำทั้งแบบปฐมภูมิ และแบบทุติยภูมิที่ถูกค้นพบแล้วประมาณ 200 แหล่งกระจายตัวอยู่ใน 6 บริเวณเรียงจากเหนือไปใต้ ได้แก่ 1) บริเวณจังหวัดเชียงราย-พะเยา 2) บริเวณจังหวัดลำปาง-แพร่-สุโขทัย 3) บริเวณจังหวัดเลย-อุดรธานี-หนองคาย 4) บริเวณจังหวัดพิจิตร-เพชรบูรณ์ ลพบุรี 5) บริเวณ จังหวัดปราจีนบุรี-สระแก้ว-ระยอง และ 6) บริเวณจังหวัดประจวบคีรีขันธ์-ชุมพร-ระนอง นอกเหนือจากบริเวณทั้ง 6 บริเวณแล้ว ยังพบแหล่งแร่ทองคำอีกหลายแห่งแต่มีการกระจายตัวไม่เป็นกลุ่ม เช่น แหล่งแร่ทองคำที่เกิดร่วมกับแหล่งลาน แร่ดีบุกในจังหวัดต่าง ๆ เช่น จังหวัดภูเก็ต พังงา ราชบุรี และกาญจนบุรี แหล่งแร่ทองคำที่เกิดร่วมกับแร่พลวงและแบไรต์ อำเภอละงู จังหวัดสตูล และแหล่งทองคำโต๊ะโมะ อำเภอสุคิริน จังหวัดนราธิวาส เป็นต้น อย่างไรก็ตาม แหล่งทองคำชาตรีถือเป็นแหล่งสำคัญที่สุดในปัจจุบัน แหล่งผลิตทองที่สำคัญอยู่ที่จังหวัดเพชรบูรณ์ พิจิตร และเลย

ในต่างประเทศ แหล่งผลิตใหญ่อยู่ที่ประเทศจีน แอฟริกาใต้ ออสเตรเลีย สหรัฐอเมริกา เปรู รัสเซีย แคนาดา และอินโดนีเซีย แหล่งอื่น ๆ พบในประเทศกานา อุซเบกิสถาน ปาปัวนิวกินี มาลี บราซิล อาร์เจนตินา ชิลี แทนซาเนีย เม็กซิโก ฟิลิปปินส์ คาซัคสถาน และกินี เป็นต้น

ประโยชน์

เป็นโลหะมีค่าสูง ทำเครื่องประดับ ทำเหรียญและทองแท่งเพื่อการลงทุนเป็นหลัก ประกันในการซื้อขายแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ ใช้ในวงการทันตแพทย์ ใช้เป็นส่วนประกอบในเครื่องมือวิทยาศาสตร์ วงจรอิเล็กทรอนิกส์ และ อุปกรณ์ในอากาศยาน

การเกิดของแร่ทองคำ

ทองคำ พบได้ในหินเกือบทุกชนิด โดยเฉลี่ยแล้วมีประมาณ 0.0035 กรัมต่อตันในเปลือกโลก และมีประมาณ 0.00003 ตันในน้ำทะเล แต่จะมีบางบริเวณเท่านั้นที่มีสภาพทางธรณีวิทยาเหมาะสมต่อการสะสมตัวของทองคำ และเกิดเป็น “แหล่งแร่ทองคำ” ได้ กรมทรัพยากรธรณี ได้มีการแบ่งการเกิดของแร่ทองคำออกเป็น 2 แบบ ตามลักษณะที่พบในธรรมชาติได้ดังนี้

แบบปฐมภูมิ คือกระบวนการทางธรณีวิทยา มีการผสมทางธรรมชาติจากน้ำแร่ร้อน ผสมผสานกับสารละลายพวกซิลิก้า ทำให้เกิดการสะสมตัวของแร่ทองคำในหินต่างๆ เช่น หินอัคนี หินชั้น และหินแปร มีการพบการฝังตัวของแร่ทองคำในหิน หรือสายแร่ที่แทรกอยู่ในหิน ซึ่งส่วนใหญ่จะมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า
แบบทุติยภูมิหรือลานแร่ คือการที่หินที่มีแร่ทองคำแบบปฐมภูมิได้มีการสึกกร่อน และถูกน้ำพัดพาไปสะสมตัวในที่แห่งใหม่ เช่น ตามเชิงเขา ลำห้วย หรือในตะกอนกรวดทรายในลำน้ำ

ทุกท่านคงได้รู้เรื่องราวเกี่ยวกับทองคำกันไปแล้ว หวังว่าทุกท่านจะได้รับข้อมูลไม่มากก็น้อยเกี่ยวกับสิ่งที่ผมนำมาเสนอในครั้งนี้ แน่นอนว่าทางผมเองก็ยังอยากได้ทองคำเก็บไว้เหมือนกัน ช่วงนี้ราคาขึ้นเยอะกว่าเมื่อหลายสิบปีก่อนเยอะมากๆเลย