17 สิงหาคม "วันพะยูนแห่งชาติ" บทเรียนสำคัญจากน้องมาเรียม สู่การอนุรักษ์พะยูนไทย

เมื่อวันที่ 26 เมษายน 2562 มีการพบเจอลูกพะยูนน้อย (dugong) หรือมาเรียม (ตามชื่อเรียกของชาวบ้านในพื้นที่) เกยตื้นอยู่ที่บริเวณอ่าวทึง ต.อ่าวนาง อ.เมือง จ.กระบี่ เป็นพะยูนเพศเมีย อายุราวๆ 4 - 5 เดือน แข็งแรง หน้าตาน่ารักน่าเอ็นดู ชาวบ้านไม่นิ่งนอนใจ จึงแจ้งให้เจ้าหน้าที่เข้าช่วยเหลือ พร้อมผลักดันกลับสู่ทะเลถึง 3 ครั้ง เพื่อให้ลูกพะยูนตัวนี้ได้พบเจอกับแม่ของตนเอง แต่ไม่เป็นผลสำเร็จมาเรียมยังคงว่ายน้ำกลับมาที่บริเวณเดิม เจ้าหน้าที่จึงประเมินสถานการณ์ที่เกิดขึ้น พบว่าพื้นที่ดังกล่าวมีเรือสัญจรเป็นจำนวนมาก เกรงว่าจะเกิดอันตรายขึ้นกับมาเรียม และโอกาสน้อยมากที่มาเรียมจะได้พบเจอแม่ จึงเตรียมแผนที่สองในการหาพื้นที่ดูแลแห่งใหม่ พื้นที่ที่มีความเหมาะสมและพร้อมสำหรับการดูแลมาเรียมคือ เกาะลิบง จ. ตรัง เพราะเป็นแหล่งพะยูนและหญ้าทะเลซึ่งเป็นอาหารหลักของพะยูน ต่อมาในวันที่ 29 เมษายน 2562 จึงได้เคลื่อนย้ายมาเรียมมายังแหลมจุโหย บนเกาะลิบง โดยมาเรียมชอบแหวกว่ายบริเวณหน้าเขาบาตูปูเต๊ะ ซึ่งเป็นแหล่งอนุบาลมาเรียมในปัจจุบัน

ไม่ใช่เรื่องง่ายเลยที่จะอนุบาลมาเรียม แม้มาเรียมจะกินหญ้าทะเลได้ก็ตาม แต่นมยังคงเป็นอาหารหลักอยู่ และมาเรียมต้องการพลังงานมากกว่า 700 กิโลแคลอรีต่อวัน ทำให้ต้องเพิ่มจำนวนในการป้อนนมไปเรื่อยๆ จนกว่ามาเรียมจะแข็งแรงและสามารถกินหญ้าทะเลได้เพียงอย่างเดียว ในทางกลับกันนอกจากเจ้าหน้าที่จะต้องดูแลมาเรียมแล้ว การดูแลพื้นที่อยู่อาศัยก็เป็นอีกภารกิจที่ต้องทำ เริ่มจากทำความเข้าใจกับชาวบ้านเรื่องวิถีชีวิตและหาจุดที่ลงตัวเพื่อให้วินวินทั้งฝ่าย ซึ่งชาวบ้านก็ยินยอม

จนกระทั่งวันที่ 8 สิงหาคม 2562 น้องมาเรียมมีอาการซึม ไม่กินอาหาร อ่อนเพลีย ไม่เล่นเหมือนที่ผ่านมา พี่เลี้ยงน้องมาเรียมไม่ได้นิ่งนอนใจ จึงดำเนินการย้ายน้องมาเรียมจากท้องทะเลสู่บนฝั่งเพื่อรักษาอาการป่วยในบ่ออนุบาลชั่วคราว ณ เกาะลิบง โดยมีทีมแพทย์และพี่เลี้ยงดูแลอย่างใกล้ชิด จนในวันที่ 17 สิงหาคม 2562 น้องมาเรียมหยุดหายใจ ทีมแพทย์จึงนำขึ้นจากน้ำและกระตุ้นการหายใจ พบว่ามีการตอบสนองจึงนำลงบ่ออีกครั้ง และตรวจชีพจรซ้ำ พร้อมฉีดยาช่วยชีวิต และนำขึ้นบ่อรอบที่่ 2 แต่ไม่สามารถยื้อชีวิตไว้ได้ ซึ่งภายหลังจากทีมแพทย์ผ่าพิสูจน์สาเหตุการเสียชีวิตพบว่า มีเศษพลาสติกขนาดเล็กหลายชิ้นขวางลำไส้จนมีเลือดอุดตันบางส่วนและอักเสบ เกิดแก๊สในกระเพาะอาหาร ติดเชื้อในกระแสเลือด และลุกลามไปถึงขั้นช็อกในที่สุด

มาเรียมถือเป็นพะยูนที่ใครหลายคนรักและเอ็นดู หลังจากที่เสียชีวิตลงยังคงมีการผลักดันเกี่ยวกับแผนอนุรักษ์พะยูนแห่งชาติ โดยนำเรื่องราวของมาเรียมมาถอดบทเรียน และกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้กำหนดให้ วันที่ 17 สิงหาคมของทุกปีเป็น “วันอนุรักษ์พะยูนแห่งชาติ” พร้อมแผนการอนุรักษ์คุ้มครองพะยุนได้อย่างเป็นรูปธรรม เราได้เห็นแล้วว่าขยะพลาสติกส่งผลเสียอย่างไรต่อสิ่งแวดล้อม ทำลายทัศนียภาพที่สวยงาม และสิ่งมีชีวิต ด้วยเหตุนี้จึงอยากเชิญชวนทุกคนที่มีโอกาสได้ไปท่องเที่ยวไม่ว่าจะสถานที่ใดก็ตาม ขอให้ทิ้งขยะให้ถูกที่ ลดละเลิกการใช้พลาสติก หากไม่อยากเป็นต้นเหตุในการพรากชีวิตของสิ่งมีชีวิตต่อไป