ม้าป่าแห่งมองโกเลีย

ม้าป่าแห่งมองโกเลีย

ม้าป่ามองโกล (Mongolian Wild Horse) หรือ ม้าป่าเปรวาสกี้(Przewalski wild horse)(ชื่อวิทยาศาสตร์ : Equus Ferus Przewalskii) มีชื่อเรียกในภาษามองโกล ว่า ทากี (Thaki) ส่วนชื่อ ม้าป่าเปรวาสกี้ ตั้งตามนักภูมิศาสตร์ชาวรัสเซีย นิโคไล เปรวาสกี้ ซึ่งได้สำรวจและบันทึกเรื่องของม้าป่าพวกนี้เป็นครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ.1881 พวกมันเป็นม้าสายพันธุ์เก่าแก่ที่สุดและใกล้เคียงกับม้าป่าในยุคดึกดำบรรพ์มากที่สุดเท่าที่ยังมีอยู่ในโลกปัจจุบัน

(ม้าป่ามองโกลมีส่วนสูงที่ไหล่ราวหนึ่งเมตรสี่สิบเซนติเมตร คอสั้น หนา ขนสีน้ำตาลแกมเหลืองโดยจะมีสีเข้มบริเวณหลังและไล่สีอ่อนลงมาจนเป็นสีขาวตรงบริเวณท้อง และมีสีดำตรงขาส่วนล่าง)

ม้าป่ามองโกล เป็นสายพันธุ์ย่อยของม้า โดยม้าเป็นสัตว์ที่มีเพียงชนิดเดียวในสกุล(Genus)ของมัน และถือเป็นหนึ่งในสองสายพันธุ์ย่อยของม้าป่าแท้ที่มีในโลกโดยอีกสายพันธุ์หนึ่งคือม้าป่าทาปันของยุโรปที่สูญพันธุ์ไปแล้ว

(ในฤดูหนาว ขนของม้าป่ามองโกลจะยาวขึ้นและเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้มอมแดง เพื่อสร้างความอบอุ่นให้กับร่างกายและจะผลัดขนเป็นสั้นเกรียน สีอ่อนลงตามเดิม เมื่อเข้าสู่ฤดูร้อน)

จากการศึกษาDNA ล่าสุด ในปี ค.ศ.1918 พบว่า ม้าป่ามองโกล มีDNAที่แตกต่างจากม้าบ้านในปัจจุบัน โดยพวกมันมี DNA ใกล้เคียงกับม้าของวัฒนธรรมโบไต(Botai culture) (ตั้งชื่อตาม แหล่งขุดค้นในชุมชน โบไต ของภูมิภาค อัคมาลา (Akmala region)ในคาซัคสถาน) ซึ่งเป็นวัฒนธรรมโบราณในคาซัคสถานและเอเชียเหนือ ยุคก่อนประวัติศาสตร์เมื่อ 3700 - 3100 ปี ก่อน ค.ศ.

ภาพของม้าชนิดย่อยต่างๆ ได้แก่ ม้าบ้าน(รูปบนทางขวาของภาพ) ม้าป่ามองโกล(ภาพทางซ้ายบน)ม้าป่าทาปัน(ภาพขาวดำ) และโครงกระดูกม้าป่ายุคน้ำแข็ง ม้าป่าทาปันเป็นม้าที่มีDNA ใกล้เคียงกับม้าป่ายุคน้ำแข็งมากที่สุดและไม่พบความใกล้เคียงใน DNAกับม้าบ้านทั้งในอดีตและปัจจุบัน)

แต่เดิมม้าเป็นสัตว์ป่าที่ถูกล่าเพื่อเอาเนื้อเป็นอาหาร มีหลักฐานชัดเจนว่า กลุ่มชนของวัฒนธรรมโบไต เป็นชนกลุ่มแรกของโลกที่นำม้าป่ามาเป็นสัตว์เลี้ยงและใช้ประโยชน์จากเนื้อและนม เมื่อ 3500 ปีก่อน ค.ศ. หรือ 5500 ปีก่อน นักวิทยาศาสตร์สันนิษฐานว่า ม้าป่ามองโกลน่าจะสืบเชื้อสายมาจากม้าของพวกโบไตที่หนีกลับเข้าไปอยู่ป่าเมื่อหัาพันกว่าปีก่อน หรืออาจเป็นได้ว่า บรรพบุรุษของม้าป่ามองโกลมีการผสมปนเปกับม้าโบไตในยุคนั้นและสืบทอดเชื้อสายลงมาเป็นม้าป่ามองโกลปัจจุบัน 

(ม้าป่ามองโกลอาศัยอยู่ในทุ่งหญ้าสเตปป์แถบมองโกเลียและภาคตะวันตกเฉียงเหนือของจีน  พวกมันอยู่รวมกันเป็นฝูงขนาดเล็ก ฝูงละสิบถึงสิบห้าตัวโดยในฝูงประกอบด้วยลูกม้าและม้าตัวเมีย มีตัวผู้เป็นจ่าฝูง ออกหากินตามที่โล่ง อาหารหลักคือหญ้าและพวกไม้พุ่ม)

(ม้าตัวผู้กำลังต่อสู้กัน มัาป่าเพศผู้จะมีนิสัยค่อนข้างดุ โดยเฉพาะม้าจ่าฝูงจะหวงอาณาเขตและปกป้องฝูงของมันอย่างดุร้ายมาก หากมีม้าหนุ่มต่างถิ่นรุกล้ำอาณาเขตหรือมีสัตว์นักล่ามาโจมตีฝูง ม้าจ่าฝูงจะต่อสู้ด้วยการใช้ขาหน้าโขกเตะและกัดด้วยฟันที่คมกริบ การเตะของม้าป่ารุนแรงมากจนทำให้หมาป่าหรือแม้แต่มนุษย์ถึงแก่ความตายได้)

ลูกม้าป่ามองโกลจะมีสีค่อนข้างขาว หลังหย่า ลูกม้าจะอยู่กับแม่และฝูงของมันต่อไป จนอายุได้สองปี ม้าตัวเมียจะแยกไปเข้ากับฝูงอื่น ส่วนตัวผู้จะออกไปเร่ร่อนเพื่อสร้างอาณาเขตของตนเอง

ปัจจุบัน ม้าป่ามองโกลจัดอยู่สถานะใกล้สูญพันธุ์ endangered species ตามข้อตกลงของ IUCN  ในอดีตพวกมันได้สาบสูญไปจากแหล่งธรรมชาติ อันเป็นผลของการล่าและสูญเสียถิ่นอาศัยจากคุกคามของมนุษย์ ต่อมา ได้มีการรวบรวมพันธุ์ม้าป่าที่อยู่ตามสวนสัตว์มาเพาะเลี้ยงจนมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นและปล่อยคืนสู่ธรรมชาติในทุ่งหญ้าแถบมองโกเลียในของจีน โดยปัจจุบัน มีม้าป่ามองโกลในธรรมชาติราว 2,000 ตัว