ไขข้อข้องใจ วิธีไหว้เจ้าที่เจ้าทาง แบบไหนจึงถูกต้อง

เมื่อความเชื่อถูกส่งต่อกันมา

---

เมื่อความเชื่อที่ถูกส่งต่อกันมาไม่มีการคัดค้านหรือปฏิเสธว่าไม่มีจริง การกราบไหว้บูชา บนบานศาลกล่าว หรือขอพร จึงเป็นคำตอบของทางออกทั้งหมด และยังมีให้เห็นการกระทำเหล่านั้นอยู่ร่ำไปในปัจจุบัน ถึงแม้จะมองไม่เห็นด้วยตาเปล่าแต่ถ้าเชื่อว่ามีอยู่ก็มีอยู่อย่างที่เชื่อ และที่มองไม่เห็นก็เพราะว่าเป็นกายละเอียดก็คงจะเป็นได้

ความเชื่อยังไม่สูญหาย และการกราบไหว้บูชายังคงอยู่ เจ้าที่เจ้าทางผีสางเทวดาจึงเข้ามามีบทบาทในการใช้ชีวิตของมนุษย์มากขึ้น มีความสัมพันธ์กับชีวิตของมนุษย์ อย่างออกจากบ้านแต่ละครั้งการบอกกล่าวเจ้าที่เจ้าทาง ยกมือขึ้นเหนือหัวพร้อมกับพึมพำภาวนาขอให้แคล้วคลาดปลอดภัย เป็นต้น

---

เจ้าที่เจ้าทางมีอะไรบ้าง?

โดยความเชื่อในบ้านของเราสามารถจำแนกสิ่งที่มองไม่เห็นแต่นิยมขอขมา หรือกราบไหว้บูชาได้เป็น 3 ประเภท ได้แก่ พระภูมิ เจ้าที่ และผีบ้านผีเรือน แล้วแต่ละอย่างแตกต่างกันอย่างไรบ้าง ไปดูกันเลย

---

พระภูมิ

---

คือเทพเทวดาที่ถูกอัญเชิญลงมาเพื่อปกป้องรักษามนุษย์และสิ่งปลูกสร้าง บ้านเรือนส่วนใหญ่นิยมอัญเชิญพระชัยมงคล (เป็นบุตรพระองค์หนึ่งของพระเจ้าพาลี ทำหน้าที่ดูแลรักษาเคหะสถาน บ้านเรือน) ทั้งนี้ การจะเชิญเทพเทวดาองค์ใดล้วนขึ้นอยู่กับความเชื่อและศรัทธาในเทพเทวดาองค์นั้น

---

เจ้าที่

---

เป็นอีกภพภูมิซึ่งอาศัยอยู่ในอาณาเขตของบ้าน แต่จะไม่เข้าตัวเรือนบ้าน เจ้าที่ส่วนใหญ่จะอาศัยอยู่ ณ สถานที่แห่งนั้นมานานแล้ว อาจจะก่อนสิ่งปลูกสร้างบ้านเรือนด้วยซ้ำ

---

ผีบ้านผีเรือน

---

เป็นภพภูมิที่ใกล้เคียงกับมนุษย์มากที่สุด มักถูกเรียกว่าภูมิเทวดา เทวดาภาคมนุษย์ ซึ่งอาศัยอยู่ในบ้าน หรือติดตัวเรามาตั้งแต่เก่าก่อน อาจจะเป็นบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วที่คอยติดตามปกป้องรักษาเรา ส่วนใหญ่จะอยู่ในบ้านเรือน จึงถูกเรียกว่าผีบ้านผีเรือน

---

ทำไมต้องตั้งศาล

เมื่อมีการกราบไหว้บูชา ขอขมา ขอพรหมายความว่ามนุษย์ให้ความสำคัญและมีความเชื่อกับสิ่งที่ไม่อาจมองเห็นได้ ซึ่งการตั้งศาลขึ้นมาคือการกระทำที่ให้ความเป็นสิริมงคลแก่มนุษย์ อย่างที่กล่าวไปข้างต้นว่าเป็นการอัญเชิญสิ่งต่างๆ เข้ามาปกปักรักษา การตั้งศาลจึงเป็นการแสดงความเคารพต่อสิ่งที่มองไม่เห็นนั่นเอง ซึ่งการตั้งศาลแต่ละศาลก็แตกต่างกันออกไป มีพิธีกรรมอะไรบ้างไปดูกันเลย

---

ศาลพระภูมิ

จะเป็นศาลที่มีเสาเดียว มีความสูงเทียบเท่ากับระดับสายตาคนยืน

---

ศาลเจ้าที่

เป็นศาลที่ตั้งเคียงคู่กับศาลพระภูมิ มีสี่เสาหรือหกเสา มีความสูงเทียบเท่าระดับสายตาของคนนั่งคุกเข่า บางทีก็ถูกเรียกว่าศาลเพียงตา ศาลเพียงยาย

---

ผีบ้านผีเรือน

---

หรือที่ถูกเรียกว่า “หิ้งบรรพบุรุษ” ส่วนใหญ่จะเป็นหิ้งที่ตั้งขึ้นมาในบ้าน มีขนาด 1-2 ฟุต หรือทำตามกำลังศรัทธาเท่าที่จะทำให้บรรพบุรุษได้ มีไว้สำหรับวางของใช้ของบรรพบุรุษ ไม่ว่าจะเป็นหนังสือ เสื้อผ้า พระห้อยคอ และรูปถ่าย

---

การไหว้เจ้าที่เจ้าทาง

---

โดยปกติแล้วการไหว้เจ้าที่ทั้งศาลพระภูมิและศาลเจ้าที่จะไหว้พร้อมๆ กัน หากจัดของเซ่นไหว้ให้ศาลพระภูมิ ของเซ่นไหว้ศาลเจ้าที่ก็เหมือนกัน

---

ศาลพระภูมิ

ได้แก่ พวงมาลัยสด ดอกไม้สด น้ำเปล่า ผลไม้ อาหารคาวและหวาน เทียน (อาจจะมีเหล้าขาวด้วยก็ได้) และธูป 9 ดอก

---

---

ศาลเจ้าที่

ได้แก่ พวงมาลัยสด ดอกไม้สด น้ำเปล่า ผลไม้ อาหารคาวและหวาน เทียน และธูป 5 ดอก ซึ่งแล้วแต่ความสะดวกของคนผู้นั้นว่าในแต่ละวันจะใช้อะไรเป็นของเซ่นไหว้ แต่ควรเปลี่ยนน้ำทุกวันก่อนออกจากบ้านหลังจากไหว้เสร็จหรือก่อนไหว้ก็ได้

---

ผีบ้านผีเรือน

---

อย่างที่กล่าวไปข้างต้น ผีบ้านผีเรือนเชื่อกันว่าเป็นวิญญาณของบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว การจะไหว้แต่ละครั้งมักใช้ผู้เฒ่าผู้แก่ หรือผู้อาวุโสที่สุดในบ้าน เพราะเหตุนี้ผู้สูงอายุจึงมีความหมายกับลูกหลานในบ้าน เป็นการแสดงถึงความเคารพแก่ผู้เฒ่าผู้แก่ที่ยังอยู่และผู้ที่จากไป ผลของการไหว้ผีบ้านผีเรือนเลยสร้างความสัมพันธ์ให้คนในบ้านนั่นเอง สิ่งของที่ใช้ไหว้มักเป็นอาหารที่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วชอบ ดอกไม้ที่บรรพบุรุษชอบ ของหวานที่บรรพบุรุษชอบ และธูป 1 ดอก

ซึ่งการไหว้เจ้าที่เจ้าทางก็มีความเชื่อหรือเครื่องสังเวยที่ใช้แตกต่างกันออกไปในแต่ละความเชื่อของท้องถิ่น และวัฒนธรรมที่สืบต่อกันมา

---

บทสวด

การไหว้จะเป็นไปอย่างราบรื่นหากมีการกำกับคาถาไปด้วย เพื่อความสบายใจยิ่งๆ ขึ้นไป การจะไหว้ศาลพระภูมิ ศาลเจ้าที่ หรือผีบ้านผีเรือน ล้วนก็มีการกำกับคาถาไว้เช่นกัน

คำถวายเครื่องสังเวยศาลพระภูมิ

(ตั้งนะโม 3 จบ) นะโม เม พระภูมิเทวานัง ธูปะทีปะ จะ ปุปผัง สักการะ วันทานัง สูปะพะยัญชะนะสัมปันนัง โภชะนานัง สาลีนัง สะปะริวารัง อุทะกังวะรัง อาคัจฉันตุ ปะริภุญชันตุ สัพพะทา หิตายะ สุขายะ สันติเทวา มะหิทธิกา เตปิ อัมเห อะนุรักขันตุ อาโรคะเยนะ สุเขนะ จะ

คำลาเครื่องสังเวยศาลพระภูมิ

อายันตุ โภนโต อิธะ ทานะสีละ เนกขัมมะปัญญา สะหะ วิริยะ ขันตี สัจจาธิฏฐานะ เมตตุเปกขายุทธายะโว ทิสสาวินะติ อะเสสะโต

คำถวายเครื่องสังเวยศาลเจ้าที่

(ตั้งนะโม3 จบ) อิมัง สูปะพะยัญชนะ สัมปันนัง สะอุทะกังวะรัง ภุมมัสสะเทมิฯ

คำลาเครื่องสังเวยศาลเจ้าที่

เสสัง มังคะลัง ยาจามิ

คำถวายเครื่องสังเวยผีบ้านผีเรือน

“ลูกหลานเอาของ … (ชื่อบรรพบุุรุษ)… มาเซ่นไหว้ เชิญมารับประทานและขอให้คุ้มครอง…(ชื่อของคนในบ้าน)… ให้อยู่ดีกินดีและร่ำรวย”

---

ไม่ว่าจะจุดธูปกี่ดอก เซ่นไหว้ด้วยของอะไรบ้าง หรือจำคำถวายได้หรือเปล่า การไหว้ด้วยใจที่บริสุทธิ์เป็นสุข และประพฤติตนเป็นคนดีก็ย่อมทำให้สิ่งดีๆ ตามมาอีกเป็นกระบวน การไหว้ บูชา แสดงความอ่อนน้อมถ่อมตนเมื่ออยู่ในสถานที่นั้น และความระลึกถึงเป็นความเคารพนับถือแก่ผู้ที่จากไป เป็นการแสดงออกว่ายอมรับซึ่งกันและกัน ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ถ้ายึดตามหลักศาสนาพุทธคือสอนให้เชื่อในสื่งที่ควรเชื่อ แต่ถ้าเชื่อแล้วสิ่งนั้นเกิดประโยชน์กับชีวิตก็ถือว่าเป็นสิ่งที่ที่ควรเชื่อต่อไปมิใช่หรือ