"ล้านนา" ดินแดนที่เต็มไปด้วยความงามและมนต์เสน่ห์ที่ชวนหลงใหลทั้งธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น

ด้วยความรุ่งโรจน์ในอดีตนับ 1,000 ปีของอาณาจักรล้านนา

ทำให้ปัจจุบันเรายังสามารถยลเสน่ห์แห่งอาณาจักรเหล่านี้ได้บ้าง

ทั้งจากงานศิลป์และวิถีชีวิต ผ่านหัวใจหลักของผู้คนในดินแดนเหล่านี้อันได้แก่ "พระพุทธศาสนา"

และพุทธศิลป์มรดกล้านนาเหล่านี้นี่เอง ที่จะเป็นตัวที่บ่งบอกถึงตัวตนของอาณาจักรล้านนาในอดีตได้อย่างงดงาม

 

เมื่อเรามายลศาสนสถานในดินแดนล้านนานั้น เรามักจะเห็นป้ายที่บ่งบอกอัตลักษณ์ของชนชาวล้านนาได้อย่างชัดเจน

สิ่งนั้นคือ "อักษรธรรมล้านนา" ที่แสดงให้เห็นถึงภาษาล้านนาที่สืบทอดคู่พระศาสนาในล้านนาอย่างยาวนาน

และยังมีการจารจารึกพระไตรปิฏกด้วยอักษรธรรมล้านนาผ่านใบลานพับสาห่อผ้าธรรมคัมภีร์อีกด้วย

 

 

จากอักษรธรรมที่บอกถึงเขตขัณฑ์แห่งพระศาสนาแล้ว ก็ตามด้วยกำแพงแก้วแนวกั้นพร้อมกับสิงห์คู่ประตูโขง

อันเป็นเอกลักษณ์ของวัดในล้านนาที่จะต้องมีสิงห์คู่อยู่หน้าวัดเพื่อป้องกันสิ่งชั่วร้ายที่จะเข้ามาในเขตบุญ

และประตูโขงอันเป็นประตูหลวงทางเข้าเขตแดนบุญที่แต่งแต้มด้วยปูนปั้นล้านนาอย่างงดงาม

  

 

ถัดจากสิงห์คู่ประตูโขงแล้วก็จะเห็นวิหารอันเด่นสง่า

วัดในล้านนานิยมสร้างวิหารมากกว่าอุโบสถ เพราะถือเอาวิหารเป็นประธานเป็นทั้งที่สักการะและประกอบพิธีทางศาสนา

ลักษณะของวิหารมีหลายแบบ แบ่งหลักๆได้แก่วิหารโถงหรือวิหารป๋วยคือวิหารที่ไม่มีผนัง

และวิหารปราสาทหรือวิหารป๋างเอกคือวิหารแบบที่มีผนัง ภายในวิหารจะประดิษฐานพระเจ้าหรือพระพุทธรูปองค์ประธานบนบัลลังก์

หรือซุ้มโขงพระเจ้าลักษณะเดียวกับประตูโขงทำจากไม้หรือปูนปั้น ลักษณะอาคารมีความอ่อนช้อย

มีหลังคาทรงปีกนกลดหลั่นลงมา 2-3 ชั้น ส่วนกลางประดับด้วยสัตตบริภัณฑ์ หรือเทือกเขาทั้ง 7

ด้านหน้ามีแหนบปีกนกหรือรวงผึ้ง และมีนาคทันต์ค้ำยันหลังคา

 

วิหารป๋วย/วิหารเปิด/วิหารโถง

 

 

วิหารป๋างเอก/วิหารปราสาท/วิหารปิด

 

 

โขงพระเจ้า

 

 

ต่อมาเป็นงานพุทธศิลป์จิปาถะอื่นๆที่สร้างเป็นพุทธบูชาต่างๆของคนล้านนา

 

"บุษบกล้านนา" บัลลังก์เครื่องไม้ใช้ประดิษฐานพระเจ้าองค์เล็กที่สำคัญๆ

มีทั้งแบบทรงปราสาทยอดและทรงหลังก๋าย

 

"รถบุษบกล้านนา" ใช้ประดิษฐานพระเจ้าองค์เล็กที่สำคัญๆในการแห่เนื่องในงานต่าง เช่น ปี๋ใหม่เมือง

 

"สัตตภัณฑ์" เชิงเทียนที่มีคติเดียวกับสัตตบริภัณฑ์บนหลังคา สร้างถวายเป็นพุทธบูชาแด่องค์พระเจ้า

ทำจากเครื่องไม้ แกะสลักลวดลายนาค สัตว์มงคล หรือพรรณพฤกษาล้านนาประดับกระจกลงรักปิดทอง

 

"ธรรมาสน์ล้านนา" เครื่องไม้ขนาดใหญ่ลักษณะเดียวกับบุษบก มีบันไดด้านหลังหรือด้านข้าง มักตั้งอยู่ด้านขวาของพระประธาน

มีทั้งทรงปราสาทยอดและหลังก๋าย ใช้สำหรับพระสงฆ์ชั้นครูบาขึ้นนั่งว่าธรรมเทศนา เสียงจะก้องไปทั้งวิหาร

 

"ขันแก้วทั้งสาม" ภาชนะเครื่องไม้ทรงสูง มีลักษณะเป็นสามเหลี่ยมหรือทรงกลม ใช้สำหรับรองรับกรวยดอกไม้บูชา

อันเป็นคติการบูชาพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

 

"หีบธรรม" หีบหรือตู่บรรจุพระธรรมคัมภีร์อันเป็นคำสอนของพระพุทธเจ้า มักทำด้วยไม้เนื้อแข็งแกะสลักลงรักปิดทองประดับกระจก

 

"ลายคำ" ลวดลายจิตรกรรมสีทองบริสุทธิ์บนพื้นหลังสีแดงหรือดำอย่างลงตัว

 

 

"ลายน้ำแต้ม/ฮูปแต้ม" ลวดลายจิตรกรรมบอกเล่าเรื่องราววิถิชีวิตของคนล้านนาหรือพุทธชาดกอันสอดคล้องกับพระพุทธศาสนา

 

"พระธาตุเจดีย์" เป็นสถูปสำหรับบรรจุพระบรมสารีริกธาตุหรือพระอรหันตธาตุ

รวมไปถึงบรรจุอัฐิของบูรพกษัตริย์ที่ได้สร้างคุณูปการต่อชาวล้านนา ส่วนใหญ่มักจะตั้งอยู่หลังวิหารเอก

มีลักษณะแตกต่างกันไป เช่น เจดีย์ทรงปราสาทยอด เจดีย์ปราสาทเหลี่ยม เจดีย์ทรงระฆังล้านนา และเจติยวิหาร เป็นต้น

 

เจดีย์ทรงปราสาทยอด

 

เจดีย์ทรงปราสาทเหลี่ยม

 

เจดีย์ทรงระฆังล้านนา

 

"เจติยวิหาร" วิหารที่มีพระเจดีย์ประดิษฐานอยู่เป็นอาคารเดียวกัน

 

"หอไตร" อาคารไม้ยกสูงขนาดเล็กลักษณะเดียวกับวิหาร ด้านล่างก่ออิฐถือปูนประดับลายปูนปั้น ใช้สำหรับเก็บพระธรรมคัมภีร์ต่างๆ

 

 

"หอระฆังล้านนา" อาคารทรงสูงสองชั้นอาจจะเป็นไม้หรือปูนก็ได้ มักสร้างเป็นหอคอย ด้านบนห้อยระฆัง

ด้านล่างไว้สำหรับกลองปูจาหรือกลองเพลขนาดใหญ่

 

ต่อมาคือเครื่องบูชาที่แสดงถึงการสักการะบูชาและน้อมนำเอาพระพุทธศาสนาเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจของคนล้านนา

เป็นงานฝีมือที่สูงค่า บ่งบอกถึงอัตลักษณ์คนล้านนาอย่างชัดเจน

 

"โคมแขวน และ ประทีปตีนกา " โคมประดิษฐ์จากไม้ไผ่และกระดาษสา ประทีปตีนกาทำจากเครื่องปั้นดินเผามัดฝ้ายเป็นรูปตีนกา

ใช้จุดเพื่อถวายเป็นพุทธบูชา โดยเฉพาะในงานประเพณียี่เป็ง

นัยยะเพื่อให้จุดพระพุทธศาสนาให้รุ่งโรจน์ดั่งเปลี่ยวไฟและให้สติปัญญาสว่างไหวดังเปลียวเทียน

 

"ตุงล้านนา" ตุงหรือธงคือผืนผ้าหรือกระดาษที่ทำขึ้นมาหลายปัจจัย ทั้งการบูชาและทำขึ้นในพิธีกรรม

เช่น ตุงพระบฏ ตุงนักษัตร ตุงกระด้าง เป็นต้น

 

นี่เป็นเพียงบางส่วนของพุทธศิลป์แห่งดินแดนล้านนา อันเป็นมรดกล้ำค่าที่บรรพชนได้สร้างสรรค์ไว้ให้ลูกหลาน

แต่จากนี้มรดกอันมีค่าทั้งหลายเหล่านี้จะคงอยู่เป็นเพียงโบราณสถานโบราณวัตถุ หรือจะมีผู้สืบทอดต่อไปก็ขึ้นอยู่กับคนรุ่นต่อไปทั้งสิ้น