อาณาจักรล้านนา

ดินแดนในอุษาคเนย์ที่มีอาณาเขตตั้งอยู่ทางตอนเหนือของประเทศไทย ทิศตะวันออกของสหภาพเมียนมาร์ ทางตอนใต้ของประเทศจีน และทิศตะวันตกของสปป.ลาว ดินแดนแห่งนี้เคยเป็นอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ หากไม่ใช่เพราะอาณาเขตของอาณาจักรหรือความเกรียงไกรของขุนพล แต่เป็นความยิ่งใหญ่ในด้านศิลปวัฒนธรรมประเพณี สถาปัตยกรรม งานฝีมือต่างๆ รวมไปถึงพระพุทธศาสนาที่เจริญสุดขีด จนเกิดการสังคายนาพระไตรปิฎกขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทย ครั้งแรกในดินแดนสุวรรณภูมิ และเป็นครั้งที่ 8 ของโลก ณ วัดโพธารามมหาวิหาร หรือวัดเจ็ดยอดนั่นเองนี่จึงถือเป็นสิ่งที่บ่งบอกว่าอาณาจักรล้านนา เป็นดินแดนศูนย์กลางของพระพุทธศาสนาในแถบสุวรรณภูมิแห่งนี้ในอดีต จึงทำให้งานศิลปวัฒนธรรมประเพณี สถาปัตยกรรมและงานฝีมือต่างๆนั้น สอดคล้องกับพระพุทธศาสนาทั้งสิ้น 

โดยก่อนที่จะเกิดการสร้างบ้านแปงเมืองของชนชาวล้านนา ดินแดนในแถบนี้ส่วนใหญ่เป็นที่อาศัยอยู่ของชาติพันธุ์ลัวะ ซึ่งนับถือผีบรรพบุรุษและเจ้าป่าเจ้าเขาทั้งสิ้น ต่อมาเมื่ออาณาจักรล้านนาเกิดการรวมตัวเป็นปึกแผ่นและขยายอาณาเขตบางส่วนเพื่อถ้าชัยภูมิที่เหมาะแก่การสร้างเมืองหลวง ก็ได้ขับไล่พวกลัวะให้ไปอาศัยนอกเขตเมือง เช่น เชิงดอยสุเทพ เป็นต้น และบูรพกษัตริย์ล้านนาจึงได้อพยพพลเมืองของตนเองรวมไปถึงเมืองบริวารเข้ามาสร้างบ้านแปงเมือง โดยมีกลุ่มชาติพันธุ์ทั้งหมด 5 ชาติพันธุ์ ซึ่งล้วนเป็นชาติพันธุ์ในกลุ่มภาษาตระกูลไท-กะได และเป็นชาติพันธุ์ใกล้ชิดกันทั้งสิ้น อันได้แก่

 

ไตยวน ไตโยน หรือ ไตโยนก

การแต่งกายของสตรีชาวไตยวน

 

 

พระราชชายาเจ้าดารารัศมี เจ้าหญิงแห่งราชสำนักเชียงใหม่ พระราชชายาในพระเจ้าอยู่หัวฯรัชกาลที่ 5

ผู้ที่รักและยึดมั่นในบ้านเกิดซึ่งนำกระแสการนุ่งซิ่นเข้าสู่ราชสำนักสยาม

 

 

ซิ่นวิเศษเมืองน่าน หนึ่งในนางพญาผ้าซิ่นแห่งล้านนา

 

เจ้านายเมืองแพร่

 

ชาติพันธุ์กลุ่มที่ใหญ่ที่สุดในล้านนา เนื่องจากเป็นประชาชนส่วนใหญ่ของคนในอาณาจักร ซึ่งแต่เดิมเป็นกลุ่มคนในอาณาจักรเชียงแสนที่ได้เกิดการขยายตัวหรืออพยพย้ายถิ่นฐานของผู้คน ไปในเมืองต่างๆในอาณาจักรแถบนี้ โดยคนไตยวน ในปัจจุบันที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์ทางชาติพันธุ์ของตนเองได้ดี เช่น ไตยวนเมืองลอง ไตยวนลับแล ไตยวนแม่แจ่ม เป็นต้น เนื่องจากยังมีการรักษามรดกการทอผ้าอันเป็นเอกลักษณ์ของชาวล้านนาไว้ นั่นก็คือ ผ้าจก และยังมีภาษาพูด ภาษาเขียน เป็นของตัวเอง ที่เรียกว่า คำเมือง และ ตั๋วเมือง ที่ใช้กันอย่างแพร่หลายใน 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน และบางส่วนของ สุโขทัย ตาก และกำแพงเพชร และยังเราสามารถพบเห็นคนไตยวนในบางพื้นที่อื่นๆของประเทศ เช่น ราชบุรี สระบุรี และนครราชสีมา ซึ่งมาจากการกวาดต้อนผู้คนมาจากสงครามเชียงแสนนั่นเอง เมืองหลวงของชาวไตยวนได้แก่ เมืองเชียงแสน เมืองเชียงราย เวียงกุมกาม และเมืองเชียงใหม่ ตามลำดับ

 

ไตเขิน หรือ ไตขึน

 

เจ้าอ๋องคำ เจ้าจายเล็ก ราชบุตรเจ้านางแว่นแก้ว

 

เจ้านางแว่นทิพย์ ในชุดไหมคำในงานพระราชพิธีอภิเษกสมรสกับเจ้าห่มฟ้าเมืองแสนหวี

 

เจ้านางจันทร์ฟอง และพระญาติ ณ ที่พำนักในครเชียงตุง

 

 

การแต่งกายของชาวไตเขิน

 

เครื่องเขินอันเลื่องชื่อของชาวไตเขิน

 

 

เครื่องแต่งกายแบบเจ้านายราชสำนักเชียงตุง

 

ไตเขิน หรือ ไตขึน ถือเป็นชาติพันธุ์ที่ใกล้เคียงกับชาวไตยวนมากที่สุด โดยเป็นกลุ่มคนที่พญามังรายปฐมกษัตริย์แห่งอาณาจักรล้านนา ได้ให้ติดตามบุตรชายไปสร้างบ้านแปงเมืองในดินแดนลุ่มน้ำขึน หรือที่เรียกกันว่า เมืองเชียงตุงนั่นเอง ชาวไตเขินมีความรักสงบและยึดมั่นในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก และด้วยที่แต่เดิมเมืองเชียงตุงเป็นเมืองอาณานิคมและถือเป็นเมืองใหญ่ จึงทำให้เกิดการติดต่อค้าขายกันเป็นจำนวณมาก และทำให้มีศิลปะ สถาปัตยกรรมที่งดงาม เป็นเอกลักษณ์หลายอย่างเช่น เครื่องแต่งกาย เครื่องเขิน เป็นต้น ต่อมาหลังจากล้านนาได้ปลดแอกจากพม่า พระเจ้ากาวิละจึงได้อพยพผู้คนในเชียงตุง ให้เข้าอยู่ในตัวเมืองเชียงใหม่มากขึ้น ซึ่งเรียกกันว่า ยุคเก็บผักใส่ซ้าเก็บข้าใส่เมือง 

 

ไตลื้อ

เจ้าหม่อมคำลือ เจ้ามหาชีวิตองค์สุดท้ายแห่งอาณาจักรหอคำเชียงรุ่ง

 

การแต่งกายแบบชาวไตลื้อของคณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

 

สตรีชาวไตลื้อในสปป.ลาว

 

งานประเพณีของชาวไตลื้อในจังหวัดเชียงใหม่

 

ไตลื้อ เป็นกลุ่มชาติพันธุ์กลุ่มหนึ่งที่มีถิ่นฐานเดิมอยู่ ณ อาณาจักรหอคำเชียงรุ่งสิบสองปันนา ในมณฑลยูนนานของประเทศจีน โดยมีความใกล้ชิดกับล้านนาผ่านทางเครือญาติหรือพระมารดาของปฐมกษัตริย์ล้านนาหรือพญามังรายมหาราช ชาวไตลื้อนั้นนับถือพระพุทธศาสนาเป็นที่ตั้งเช่นเดียวกับชาติพันธุ์อื่นๆ เป็นชนชาติรักสงบ ถือเอานกยูงเป็นสัตว์มงคลคู่กับกษัตริย์ และยังนับถือบรรพบุรุษเป็นทุนเดิมด้วย ชาวไตลื้อมีการอพยพหลายระลอกไปยังหลายประเทศใกล้เคียง เช่น สปป.ลาว เวียดนาม เมียนมาร์ และไทย ในล้านนานั้นชาวไตลื้อได้อพยพมาทั้งเหตุผลทางการเมืองและสงคราม โดยในล้านนานั้นคนไตลื้อส่วนใหญ่จะอาศัยอยู่ในแถบลุ่มน้ำโขงและล้านนาตะวันออก เช่น เชียงราย พะเยา แพร่ น่าน และเชียงใหม่บางส่วน เป็นต้น ชาวไตลิ้อ มีมรดกที่เป็นเอกลักษณ์คือ การขับลื้อ ซิ่นลายน้ำไหล ซิ่นเกาะไตลื้อ ผ้าขิดไตลื้อ เป็นต้น และยังมีสำเนียงการพูดที่เป็นเอกลักษณ์หากแต่ยังใกล้เคียงกับชาติพันธุ์อื่นในล้านนาอีกด้วย

 

ไตยอง

ชาวไตยองในจังหวัดลำพูน

 

ชาวไตยองนั้นมีข้อสันนิษฐานว่า เป็นกลุ่มชาติพันธุ์เดียวกันกับไตลื้อ หากแต่เป็นคนลื้อที่อาศัยอยู่ในเมืองยองในรัฐฉานแต่เดิม โดยชาวไตยองจะมีความใกล้เคียงกับไตลื้อเป็นอย่างมาก ทั้งภาษา การแต่งกาย หากแต่ชาวไตยองนิยมสวมเสื้อสีอ่อน แต่ชาวไตลื้อนิยมเสื้อสีเข้ม เป็นต้น โดยชาวไตยองในล้านนานั้นได้ถูกกวาดต้อนในสมัยของพระเจ้ากาวิละ ในยุคเก็บผักใส่ซ้าเก็บข้าใสเมือง ซึ่งคนยองส่วนใหญ่นั้นอาศัยอยู่ในจังหวัดลำพูนนั่นเอง

 

ไตใหญ่ ไตโหลง หรือ เงี้ยว

 

การแต่งกายของชาวไตใหญ่ที่เน้นสีสันฉูดฉาด

 

ประเพณีปอยส่างล่องหรือบวชลูกแก้วของชาวไตใหญ่

 

ภาพจำลองเจ้าหลวงเสือข่านฟ้าวีรบุรุษของชาวไตใหญ่

 

เป็นชาติพันธุ์ที่ถือเป็นกลุ่มใหญ่กลุ่มหนึ่งในกลุ่มตระกูลภาษาไท-กะได โดยประชากรส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในรัฐฉาน ทางตอนเหนือของประเทศพม่า ชาวไตใหญ่มีภาษาเป็นของตนเองเรียก ภาษาไต และยังมีศิลปวัฒนธรรมประเพณี การแต่งกาย รวมถึงสถาปัตยกรรมเป็นของตนเอง นับถือพระพุทธศาสนา ชาวไตใหญ่แต่เดิมนั้นขึ้นชื่อเรื่องการสู้รบ โดยมีวีรบุรุษที่สำคัญคือ เจ้าหลวงเสือข่านฟ้า ผู้สถาปนาอาณาเมืองมาวหลวง และได้เสื่อมอำนาจลงตามลำดับ หากแต่ชาวไตใหญ่ยังคงมีความรักชาติในสายเลือดอยู่เป็นนิจ โดยปัจจุบันนั้นเมืองหลวงของชาวไตใหญ่ คือ เมืองตองยี ซึ่งอยู่ในรัฐฉานนั่นเอง ในล้านนานั้นชาวไตใหญ่ได้อพยพมาจากเหตุผลหลายประการเช่นเดียวกับชาวไตลื้อ เช่น เหตุผลทางการเมืองและสงคราม ซึ่งส่วนใหญ่มักอาศัยอยู่ในแถบชายแดนระหว่างไทยและพม่า เช่น เชียงราย เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน เป็นต้น

 

ปล.ขอขอบคุณรูปบางส่วนจาก Facebook: Montri Punyafu นะครับ