แลนคือตัวอะไร
ความเหมือนที่แตกต่าง: เ ...้ ย แลน ตัวเงินตัวทอง ตะกวด เห่าช้าง ตุ๊ดตู่ แลนดอน
เมื่อแรกก้าวเข้าสู่ศาลายา ผมก็ได้ยินเรื่องความเชื่อในมหา'ลัยเกี่ยวกับเต่าและตัวเ...้ยทันทีครับ เขาเล่ากันว่าถ้าใครเห็นเต่าโผล่ที่คลองบุ๋ยจะได้ F แต่ถ้าใครเจอตัวเ...้ยจะได้เกรด A (เอ่อ..ผมเจอทั้งคู่เลย) ตอนแรกก็เอะใจว่าศาลายามันมีเ...้ยเหมือนที่ทับแก้วด้วยหรอ พออยู่ไปสักพัก โอ้โห...มันมีเยอะพอควรทีเดียว มีอยู่ตัวนึงที่ผมจะเจอมันนอนอยู่บนต้นมะขามเทศทุกครั้งที่ไปกินข้าวกลางวัน (ข้ามคลองบุ๋ยทีไร มองหามันทุกที) แต่ปัจจุบันต้นมะขามเทศโดนตัดไปแล้วล่ะครับ บางตัวก็เป็นมิตรมาก เดินกรีดกรายข้างๆ ทางเดินเชื่อมอาคาร ผมเดินไประแวงไป กลัวมันเอาหางฟาดด้วยความหมั่นไส้ 5555 อ้าวๆ เพ้อเจ้อไปเยอะแล้ว มาดูกันครับว่าสัตว์กลุ่มนี้ในประเทศไทยมีอะไรบ้าง และความแตกต่างมันเป็นอย่างไร
ทั่วโลกมีสัตว์วงศ์เ...้ย (Veranidae) มีอยู่ 60 กว่าชนิด โดย 1 ใน 2 อยู่ในทวีปออสเตรเลีย ที่เหลือพบในแอฟริกาและเอเชีย สัตว์ในวงศ์นี้มีอยู่ในเมืองไทยแน่ๆ 4 ชนิด + 1 ชนิดที่ในปัจจุบันยังไม่มีรายงานการพบเห็นอีก (เท่าที่รู้นะครับ) คือ 1. เ...้ยหรือตัวเงินตัวทอง 2. ตะกวดหรือแลน 3. เห่าช้าง 4. ตุ๊ดตู่ 5. แลนดอน
- เ ...้ ย (Water monitor; Varanus salvator (Laurenti, 1768)) หรือ ตัวเงินตัวทอง หรือ เ ...้ ยลายดอก (หรืออีกชื่อ 'ตัวกินไก่' 555) เป็นชนิดที่มีขนาดใหญ่ที่สุด หัวค่อนข้างป้านกว่าชนิดอื่น มันจะมีลวดลายเป็นดอกดวงสีเหลืองอ่อนใหญ่ๆ กระจายทั่วตัว ในช่วงวัยละอ่อนจุดนี้จะเห็นเด่นชัดมาก แต่พอโตขึ้นลวดลายจะจางลง ตัวเหี้ยมักจะชอบอยู่ใกล้น้ำมากกว่าตะกวด
ตัวเ...้ยจะมีลวดลายเป็นดอกดวงสีเหลืองอ่อนใหญ่ๆ กระจายทั่วตัว ในช่วงวัยละอ่อนจุดนี้จะเห็นเด่นชัดมาก (รูป 1) แต่พอโตขึ้นลวดลายจะจางลง (รูป 2) - ตะกวด (Clouded monitor; V. bengalensis nebulosus , V. nebulosus ) หรือชาวอีสานเรียกว่า "แลน" สีสันและลวดลายจะต่างจากตัวเ...้ยคือ ลำตัวจะสีน้ำตาลเหลืองหรือน้ำตาลเทา โดยส่วนหัวจะมีสีออกเหลืองมากกว่า มีจุดเหลืองเล็กๆ ทั่วตัว ตะกวดชอบอยู่ในพื้นที่แห้งแล้ง และมันชอบปีนต้นไม้ครับ ในภาคอีสานจะมีผลไม้ชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นพืชวงศ์เดียวกับลำไยลิ้นจี่น่ะครับ เปลือกสีแดง มีลักษณะขรุะขระ ความขรุขระของเปลือกนี้เองทำให้ชาวบ้านนำมาเปรียบกับคอของตัวแลน ... จึงเรียกผลไม้ชนิดนี้ว่า คอแลน
ตะกวดจะมีลำตัวสีน้ำตาลเหลืองหรือน้ำตาลเทา โดยส่วนหัวจะมีสีออกเหลืองมากกว่า มีจุดเหลืองเล็กๆ ทั่วตัว ในรูป 1 เป็นตัวไม่เต็มวัย และในรูปที่ 2 เป็นตัวเต็มวัย - เห่าช้าง (Black Rough-necked monitor; V. rudicollis (Gray, 1845)) เจ้าตัวนี้สีดำกว่าเพื่อนๆ มันครับ ตัวเล็กกว่าเ...้ย ส่วนหัวจะดูแหลมๆ เกล็ดบริเวณคอมันจะใหญ่และดูเหมือนหนาม เป็นสัตว์ขี้อาย ไม่ค่อยพบตัวง่ายเท่าไหร่นัก พบได้ทางภาคตะวันตกครับ
เห่าช้างมีลำตัวสีดำ บริเวณคอจะมีเกล็ดแหลมๆ เหมือนหนาม - ตุ๊ดตู่ (Dumeril monitor; V. dumerilii (Schlegel, 1839)) เป็นสมาชิกที่เล็กที่สุด ลำตัวสีน้ำตาลเทา ส่วนหัวสีเทาอ่อนหรือน้ำตาลอ่อน ข้างคอและใต้คอมีสีอ่อนจนเกือบขาว มีแถบรูปตัว U พาดจากขมับวนรอบคอ ลำตัวมีลายเป็นปล้องวงแหวนสีอ่อนตลอดตัว (วัยเด็กมีสีฉูดฉาด หัวสีส้มสดหรือส้มอมเหลือง ใต้คอสีเหลืองหรือขาว) ชอบหลบตามโพรงหรือซอกหิน " ไม่ใช่ในรู "
ตุ๊ดตู่มีลำตัวสีน้ำตาลเทา มีแถบรูปตัว U พาดจากขมับวนรอบคอ ลำตัวมีลายเป็นปล้องวงแหวนสีอ่อนตลอดตัว (รูป 2) ในวัยเด็กมีสีฉูดฉาด หัวสีส้มสดหรือส้มอมเหลือง ใต้คอสีเหลืองหรือขาว (ในรูป 1) - แลนดอน (Yellow monitor; V. flavescens ) หรือตะกวดดอน ลักษณะคล้ายตะกวด ลำตัวมีสีเหลือง มีลายสีน้ำตาลคาด เจ้าตัวนี้มีข้อมูลน้อยมาก เพราะพบในเมืองไทยเมื่อนานมาแล้ว และพบในภาคตะวันตกและภาคใต้ (ผมอ่านชื่อครั้งแรกตกใจ นึกว่าแลนดอนในหนังสือ the Da Vinci's Code! เอ๊ะ! หรือแดน บราวน์ได้แรงบันดาลใจในการตั้งชื่อพระเอกจากเจ้าตัวนี้ 555)
แลนดอนมีลักษณะคล้ายตะกวด ลำตัวมีสีเหลือง มีลายสีน้ำตาลคาด เคยพบในภาคใต้ติดกับมาเลเซีย ปัจจุบันไม่พบแล้ว
เนื่องจากสมาชิก 3 ชนิดหลัง (เห่าช้าง ตุ๊ดตู่ และแลนดอน) หาตัวยากเหลือเกิน เราจะมาเปรียบเทียบสมาชิกที่พบได้ง่ายคือ เ...้ยและตะกวด กันครับ
- หัว ส่วนหัวของเ...้ยจะค่อนข้างป้านกว่าตะกวดครับ
เ...้ยจะมีส่วนหัวค่อนข้างป้าน มีรูจมูกค่อนกลมและอยู่ใกล้กับปาก (รูป 1) ส่วนตะกวดจะมีส่วนหัวแหลมกว่า และมีรูจมูกค่อนข้างรีและอยู่ใกล้ตา (รูป 2) - รูจมูก เ...้ยจะมีช่องเปิดของรูจมูกค่อนข้างกลมและอยู่ในตำแหน่งใกล้ปลายปาก ส่วนตะกวดนั้น รูเปิดของจมูกจะค่อนข้างรีและอยู่ใกล้กับดวงตา
- ขนาดตัว เหี้ยมีขนาดใหญ่กว่า ตัวโตเต็มที่มีขนาดลำตัวประมาณ 100 ซม. ความยาวหางประมาณ 150 ซม.ในขณะที่ความยาวลำตัวของตะกวดแค่ 75 ซม. และมีความยาวหางประมาณ 100 ซม.
เ...้ยจะมีลายเป็นดวงขนาดใหญ่สีเหลือง (รูป 1) แต่ตะกวดจะมีลายจุดสีเหลือง (รูป 2) - ลายลำตัว เ...้ยจะมีลวดลายเป็นดอกดวงสีเหลืองอ่อนใหญ่ๆ กระจายทั่วตัว ในช่วงวัยละอ่อนจุดนี้จะเห็นเด่นชัดมาก แต่พอโตขึ้นลวดลายจะจางลง แต่ตะกวดจะมีสีลำตัวน้ำตาลเหลืองหรือน้ำตาลเทา โดยส่วนหัวจะมีสีออกเหลืองมากกว่า มีจุดเหลืองเล็กๆ ทั่วตัว
- พื้นที่หากินและอุปนิสัย ตัวเหี้ยมักจะชอบอยู่ใกล้น้ำมากกว่าตะกวด และตะกวดชอบปีนต้นไม้
