แลนคือตัวอะไร

ความเหมือนที่แตกต่าง: เ ...้ ย แลน ตัวเงินตัวทอง ตะกวด เห่าช้าง ตุ๊ดตู่ แลนดอน

เมื่อแรกก้าวเข้าสู่ศาลายา ผมก็ได้ยินเรื่องความเชื่อในมหา'ลัยเกี่ยวกับเต่าและตัวเ...้ยทันทีครับ เขาเล่ากันว่าถ้าใครเห็นเต่าโผล่ที่คลองบุ๋ยจะได้ F แต่ถ้าใครเจอตัวเ...้ยจะได้เกรด A (เอ่อ..ผมเจอทั้งคู่เลย) ตอนแรกก็เอะใจว่าศาลายามันมีเ...้ยเหมือนที่ทับแก้วด้วยหรอ พออยู่ไปสักพัก โอ้โห...มันมีเยอะพอควรทีเดียว มีอยู่ตัวนึงที่ผมจะเจอมันนอนอยู่บนต้นมะขามเทศทุกครั้งที่ไปกินข้าวกลางวัน (ข้ามคลองบุ๋ยทีไร มองหามันทุกที) แต่ปัจจุบันต้นมะขามเทศโดนตัดไปแล้วล่ะครับ บางตัวก็เป็นมิตรมาก เดินกรีดกรายข้างๆ ทางเดินเชื่อมอาคาร ผมเดินไประแวงไป กลัวมันเอาหางฟาดด้วยความหมั่นไส้ 5555 อ้าวๆ เพ้อเจ้อไปเยอะแล้ว มาดูกันครับว่าสัตว์กลุ่มนี้ในประเทศไทยมีอะไรบ้าง และความแตกต่างมันเป็นอย่างไร

ทั่วโลกมีสัตว์วงศ์เ...้ย (Veranidae) มีอยู่ 60 กว่าชนิด โดย 1 ใน 2 อยู่ในทวีปออสเตรเลีย ที่เหลือพบในแอฟริกาและเอเชีย สัตว์ในวงศ์นี้มีอยู่ในเมืองไทยแน่ๆ 4 ชนิด + 1 ชนิดที่ในปัจจุบันยังไม่มีรายงานการพบเห็นอีก (เท่าที่รู้นะครับ) คือ 1. เ...้ยหรือตัวเงินตัวทอง 2. ตะกวดหรือแลน 3. เห่าช้าง 4. ตุ๊ดตู่ 5. แลนดอน

1. เ ...้ ย (Water monitor; Varanus salvator (Laurenti, 1768)) หรือ ตัวเงินตัวทอง หรือ เ ...้ ยลายดอก (หรืออีกชื่อ 'ตัวกินไก่' 555) เป็นชนิดที่มีขนาดใหญ่ที่สุด หัวค่อนข้างป้านกว่าชนิดอื่น มันจะมีลวดลายเป็นดอกดวงสีเหลืองอ่อนใหญ่ๆ กระจายทั่วตัว ในช่วงวัยละอ่อนจุดนี้จะเห็นเด่นชัดมาก แต่พอโตขึ้นลวดลายจะจางลง ตัวเหี้ยมักจะชอบอยู่ใกล้น้ำมากกว่าตะกวด
   
   
   ตัวเ...้ยจะมีลวดลายเป็นดอกดวงสีเหลืองอ่อนใหญ่ๆ กระจายทั่วตัว ในช่วงวัยละอ่อนจุดนี้จะเห็นเด่นชัดมาก (รูป 1) แต่พอโตขึ้นลวดลายจะจางลง (รูป 2)
   
   
2. ตะกวด (Clouded monitor; V. bengalensis nebulosus , V. nebulosus ) หรือชาวอีสานเรียกว่า "แลน" สีสันและลวดลายจะต่างจากตัวเ...้ยคือ ลำตัวจะสีน้ำตาลเหลืองหรือน้ำตาลเทา โดยส่วนหัวจะมีสีออกเหลืองมากกว่า มีจุดเหลืองเล็กๆ ทั่วตัว ตะกวดชอบอยู่ในพื้นที่แห้งแล้ง และมันชอบปีนต้นไม้ครับ ในภาคอีสานจะมีผลไม้ชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นพืชวงศ์เดียวกับลำไยลิ้นจี่น่ะครับ เปลือกสีแดง มีลักษณะขรุะขระ ความขรุขระของเปลือกนี้เองทำให้ชาวบ้านนำมาเปรียบกับคอของตัวแลน ... จึงเรียกผลไม้ชนิดนี้ว่า คอแลน
   
   
   ตะกวดจะมีลำตัวสีน้ำตาลเหลืองหรือน้ำตาลเทา โดยส่วนหัวจะมีสีออกเหลืองมากกว่า มีจุดเหลืองเล็กๆ ทั่วตัว ในรูป 1 เป็นตัวไม่เต็มวัย และในรูปที่ 2 เป็นตัวเต็มวัย
   
   
3. เห่าช้าง (Black Rough-necked monitor; V. rudicollis (Gray, 1845)) เจ้าตัวนี้สีดำกว่าเพื่อนๆ มันครับ ตัวเล็กกว่าเ...้ย ส่วนหัวจะดูแหลมๆ เกล็ดบริเวณคอมันจะใหญ่และดูเหมือนหนาม เป็นสัตว์ขี้อาย ไม่ค่อยพบตัวง่ายเท่าไหร่นัก พบได้ทางภาคตะวันตกครับ
   
   
   เห่าช้างมีลำตัวสีดำ บริเวณคอจะมีเกล็ดแหลมๆ เหมือนหนาม
   
   
4. ตุ๊ดตู่ (Dumeril monitor; V. dumerilii (Schlegel, 1839)) เป็นสมาชิกที่เล็กที่สุด ลำตัวสีน้ำตาลเทา ส่วนหัวสีเทาอ่อนหรือน้ำตาลอ่อน ข้างคอและใต้คอมีสีอ่อนจนเกือบขาว มีแถบรูปตัว U พาดจากขมับวนรอบคอ ลำตัวมีลายเป็นปล้องวงแหวนสีอ่อนตลอดตัว (วัยเด็กมีสีฉูดฉาด หัวสีส้มสดหรือส้มอมเหลือง ใต้คอสีเหลืองหรือขาว) ชอบหลบตามโพรงหรือซอกหิน " ไม่ใช่ในรู "
   
   
   ตุ๊ดตู่มีลำตัวสีน้ำตาลเทา มีแถบรูปตัว U พาดจากขมับวนรอบคอ ลำตัวมีลายเป็นปล้องวงแหวนสีอ่อนตลอดตัว (รูป 2) ในวัยเด็กมีสีฉูดฉาด หัวสีส้มสดหรือส้มอมเหลือง ใต้คอสีเหลืองหรือขาว (ในรูป 1)
   
   
5. แลนดอน (Yellow monitor; V. flavescens ) หรือตะกวดดอน ลักษณะคล้ายตะกวด ลำตัวมีสีเหลือง มีลายสีน้ำตาลคาด เจ้าตัวนี้มีข้อมูลน้อยมาก เพราะพบในเมืองไทยเมื่อนานมาแล้ว และพบในภาคตะวันตกและภาคใต้ (ผมอ่านชื่อครั้งแรกตกใจ นึกว่าแลนดอนในหนังสือ the Da Vinci's Code! เอ๊ะ! หรือแดน บราวน์ได้แรงบันดาลใจในการตั้งชื่อพระเอกจากเจ้าตัวนี้ 555)

แลนดอนมีลักษณะคล้ายตะกวด ลำตัวมีสีเหลือง มีลายสีน้ำตาลคาด เคยพบในภาคใต้ติดกับมาเลเซีย ปัจจุบันไม่พบแล้ว

เนื่องจากสมาชิก 3 ชนิดหลัง (เห่าช้าง ตุ๊ดตู่ และแลนดอน) หาตัวยากเหลือเกิน เราจะมาเปรียบเทียบสมาชิกที่พบได้ง่ายคือ เ...้ยและตะกวด กันครับ

1. หัว ส่วนหัวของเ...้ยจะค่อนข้างป้านกว่าตะกวดครับ
   
   
   เ...้ยจะมีส่วนหัวค่อนข้างป้าน มีรูจมูกค่อนกลมและอยู่ใกล้กับปาก (รูป 1) ส่วนตะกวดจะมีส่วนหัวแหลมกว่า และมีรูจมูกค่อนข้างรีและอยู่ใกล้ตา (รูป 2)
   
   
2. รูจมูก เ...้ยจะมีช่องเปิดของรูจมูกค่อนข้างกลมและอยู่ในตำแหน่งใกล้ปลายปาก ส่วนตะกวดนั้น รูเปิดของจมูกจะค่อนข้างรีและอยู่ใกล้กับดวงตา
   
   
3. ขนาดตัว เหี้ยมีขนาดใหญ่กว่า ตัวโตเต็มที่มีขนาดลำตัวประมาณ 100 ซม. ความยาวหางประมาณ 150 ซม.ในขณะที่ความยาวลำตัวของตะกวดแค่ 75 ซม. และมีความยาวหางประมาณ 100 ซม.
   
   
   เ...้ยจะมีลายเป็นดวงขนาดใหญ่สีเหลือง (รูป 1) แต่ตะกวดจะมีลายจุดสีเหลือง (รูป 2)
   
   
4. ลายลำตัว เ...้ยจะมีลวดลายเป็นดอกดวงสีเหลืองอ่อนใหญ่ๆ กระจายทั่วตัว ในช่วงวัยละอ่อนจุดนี้จะเห็นเด่นชัดมาก แต่พอโตขึ้นลวดลายจะจางลง แต่ตะกวดจะมีสีลำตัวน้ำตาลเหลืองหรือน้ำตาลเทา โดยส่วนหัวจะมีสีออกเหลืองมากกว่า มีจุดเหลืองเล็กๆ ทั่วตัว
   
   
5. พื้นที่หากินและอุปนิสัย ตัวเหี้ยมักจะชอบอยู่ใกล้น้ำมากกว่าตะกวด และตะกวดชอบปีนต้นไม้